Seçilmiş əsərləri

 

275

o KOBALAR böyüyəydi, o dahi rəhbərin adını həmişə yaşadaydı, hamısı bir yerdə 

bəlkə o böyük ada layiq olaydı... Düzdü, dünyada bir də heç vaxt Stalin kimi böyük 

adam ola bilməzdi, heç kim ona çata bilməzdi, amma elə eləmək lazımıydı ki, heç 

olmasa, övladlar o böyük ada layiq olaydı... Və çəkməçi Ağagül o qədər dərin bir 

fikrə getmişdi ki, hətta, Pravadnik Əbdülkərimin ona dikilmiş iti nəzərlərinin fərqinə 

varmadı. 

  

* * * 

 

---

 

276

Pravadnik  Əbdülkərim həmin mart səhəri Sarı hamamın qabağından qayıdıb 

mətbəxdə ülgüclə üzünü qırxırdı  və  əlüzyuyanın yuxarısından divara vurulmuş 

güzgüdə diqqətlə sabunlu sifətinə baxırdı, amma güzgü çirkli olduğu üçün, özünü 

yaxşı görə bilmirdi, ayaq barmaqlarının ücüna qalxıb sabunlu sifətini güzgüyə lap 

yaxınlaşdırırdı, az qalırdı yekə burnunun ətli ucu şüşəyə dəysin. Nataşanın ev işləri 

ilə arası yox idi, nəyi hara atırdı, orda da qalırdı, supdan başqa da heç nə bişirə 

bilmirdi, əsgini əlinə alıb Allahın güzgüsünü də təmizləmirdi və üzünü qırxa-qırxa 

çirkli güzgüyə baxan Pravadnik Əbdülkərimin qanı qaralmağa başlayırdı, amma 

həmişə belə  məqamlarda olduğu kimi, 1953-cü ilin o mart səhəri də Nataşanın 

ağappaq, dolu və sağlam bədəni Pravadnik Əbdülkərimin gözünün qabağına gəldi, o 

bədənin hərarətini hiss elədi və güzgünün eləcə çirkliyinə baxmayaraq, kişi 

sinədolusu rahat və ləzzətli bir nəfəs aldı, gülümsədi. Nataşa hələ isti yataqda idi və 

Pravadnik  Əbdülkərim başını çevirib yeganə otaqdakı enli dəmir çarpayıda yatan 

Nataşaya baxdı: Nataşa həmişəki kimi, arxası üstə uzanmışdı, dolu qollarını da 

başının kənarlarından yuxarı uzadıb balıncın üstünə qoymuşdu və  əriylə birlikdə 

gecəki yorğunluqdan sonra, rahatca yatıb istirahət edirdi və o dəm Nataşanın 

qoltuğunun altındakı narın sarı tüklərin  ətri, elə bil, mətbəxdə Pravadnik 

Əbdülkərimin burnuna gəldi və kişinin bütün bədənindən gözəl bir hiss keçdi, hətta 

istədi ki, təzədən gedib girsin Nataşanın yanına, amma tələsmək lazım deyildi, hələ 

düz üç gün evdə idi... Nataşa ərindən iyirmi beş-otuz yaş kiçik idi (iyirmi iki-iyirmi 

üç yaşı olardı) və Pravadnik Əbdülkərim içindən pıqqapıq qaynayan bu qızı 

Rastovdan tapıb gətirmişdi və qeydsiz-şərtsiz yüz faiz özünəməxsus olsun deyə, bu 

qızla ömründə birinci dəfə rəsmən evlənmişdi. Uzun illərdən bəri Rusiyanın saysız-

hesabsız stansiyalarında Pravadnik Əbdülkərim hələ bu qız qədər sümüyünə yatan 

arvad xeylağına rast gəlməmişdi (Rusiyanın o saysız-hesabsız stansiyaları isə o uzun 

illərdən bəri Pravadnik Əbdülkərim üçün hərəmxana kimi bir şey idi!) və Nataşanın 

pintiliyi, düzdü, hərdən adamı dilxor eləyirdi, amma o pintilik o bədənin yanında, o 

hərarətin yanında yaddan çıxırdı, yox olub gedirdi və Pravadnik Əbdülkərim özü 

əlinə  əsgi alıb güzgünü təmizləyirdi, pəncərələrin, evdəki  əşyaların tozunu alırdı, 

süpürgəni götürüb evi süpürürdü, mətbəxin həyətə baxan pəncərəsini şalla kip örtüb 

ləyəndə özünün və Nataşanın alt paltarlarını, üst paltarlarını yuyurdu və keyfiyyətli 

yeməkləri – təzə ət, təzə balıq, kürü, Rusiyanın stansiyalarından aldığı, yaxud şey-

şüyə  dəyişdiyi gözəl ev kolbasaları  gətirib Nataşanı  bəsləyirdi, özü də Nataşanın 

öhdəsindən layiqincə gəlmək üçün, gecə-gündüz güclü və vitaminli şeylər yeyirdi: 

qoz, fındıq, ərik qurusu, göy-göyərti, quyruq yağında qızarmış yumurta və sairə. Hər 

dəfə  səfərə  çıxanda Nataşanı evdə  tək buraxmırdı, aparıb qoyurdu Biləcəridə 

yaşayan bacısıgildə  və Nataşa orada da yeyib yatmaqla məşğul olurdu, çünki 

bacısıgil də Pravadnik Əbdülkərimin qorxusundan (qardaş olanda nə olar? qorxulu 

adam idi!) Nataşaya gözünün üstündə qaşın var demirdilər. Pravadnik Əbdülkərim 

uzun-uzun illərdən bəri Bakı ilə – «Bakı – Moskva» qatarının yolu boyunca – 

Rusiyanın irili-xırdalı stansiyaları arasında hörümçək toru kimi, öz torunu hörmüşdü 

və bu torun telləri ilə stansiyalardan stansiyalara sürüşə-sürüşə yumurta kartofa 

dəyişilirdi, kartof toyuğa, toyuq balığa, balıq nöyüt plitəsinə, nöyüt plitəsi köynəyə, 

köynək kürüyə çevrilirdi və Pravadnik Əbdülkərimin qazancı  həmişə yaxşı olurdu 

və  ən böyük rəislərindən tutmuş  bələdçi yoldaşlarına kimi heç kim Pravadnik 

Əbdülkərimə bir söz demirdi, çünki deyə bilmirdi, çünki qorxurdu. Pravadnik 

Əbdülkərim Azərbaycan dəmir yolu işçiləri arasında maskalanmış xalq düşmənlərini 

ifşa edə-edə 1937-ci ildə Sov.IKP-nin üzvlüyünə qəbul olunmuşdu və o vaxtdan bəri 

---

 

277

bütün partiya iclaslarında çıxış edirdi, həmişə sayıqlığa çağırırdı, kimin siyasi 

simasından şübhələnirdisə, o saat iclaslarda deyirdi, enkevediyə və Azərbaycan KP 

MK-ya, Sov.IKP MK-ya yazırdı, 7 Noyabr, 1 May, sonralar 9 May bayramlarında 

döşünə  qırmızı taxıb  əlinə  şüarlar götürürdü, nümayişlərdə  dəmiryolçuların ön 

cərgəsində respublika rəhbərlərinin dayandığı tribunanın qabağından keçirdi, hər il 

dekabrın 21-də Stalinə, noyabrın 19-da Kalininə, Kalinin öləndən sonra isə, mayın 

19-da  Şvernikə teleqram vurub anadan olduqları gün münasibətilə onları ürəkdən 

təbrik edirdi və stansiyalararası alveri də  işlədiyi vaqonların təkərləri kimi yağlı 

gedirdi və  hərgah təkcə o məhəllədə yox, bütün Bakıda heç bir nigarançılığı 

olmayan, öz həyatından razı on nəfər vardısa, biri Pravadnik Əbdülkərim idi, hətta, 

müharibə vaxtı da idarədə birinci Pravadnik Əbdülkərimə bron verib cəbhədən azad 

elədilər ki, heç kimlə  işi olmasın. Həmin mart səhəri mətbəxdə üzünü qırxdığı o 

ülgücü də Qroznıdan alıb gətirmişdi, trofey ülgüc idi, elə itiydi ki, bir göz 

qırpımında adamın başını  bədənindən ayırmaq olardı  və bunu fikirləşəndə Stalinin 

ölməyi yenə Pravadnik Əbdülkərimin yadına düşdü: Stalin də ölərmiş... Elə bilirdi 

ki, Stalindi də, dünya ona qalacaq, day demirdi ki, Isgəndərə qalmayan dünya heç 

kimə qalmayacaq!.. Oturmuşdu bu zırpılıqda ölkənin taxt-tacında, bığlarını uzadırdı, 

ayaqlarının da altını görmürdü... Indi aparıb soxarlar qara gora, onda bilər!.. Amma 

heç vaxtında ölmədi qoca kaftar!.. Kim bilir, indi necə olacaq, kim gələcək, təzə 

Stalin kim olacaq?.. Yox, heç ölməyin vaxtı deyildi... Pravadnik Əbdülkərimin 

məşhur bir söyüşü var idi, əsəbiləşəndə, narahat olanda, heyfsilənəndə söyürdü: 

«Svoluş!..» Və  həmin mart səhəri də Pravadnik Əbdülkərim özünü saxlaya 

bilməyib, ürəyində o məşhur söyüşünü söydü: « – Svoluş!.. Ölməyə vaxt tapdı!..» 

Sonra Pravadnik Əbdülkərimin gözü mətbəxin həyət pəncərəsindən papaqçı Əşrəfin 

evinin taxta pilləkənlərinə sataşdı: orada Balaniyaz adında birisi yaşayırdı, çəkməçi 

idi, pişik südə baxan kimi, altdan-altdan marıtdayıb Nataşaya baxırdı (belə  şeylər 

təbii ki, Pravadnik Əbdülkərimin gözündən yayınmazdı!), basdılar belinə on ili, 

getdi, köpək oğlu!.. Indi necə, görəsən, amnistiya olacaq? Amnistiya olsa, o gələnlər 

bəs nə deyəcək? Pravadnik Əbdülkərim yenə özünü saxlaya bilməyib o məşhur 

söyüşünü ürəyində  təkrar söydü: « – Svoluş!.. Ölməyə vaxt tapdı, qoca kaftar!..» 

Sonra Pravadnik Əbdülkərim mətbəxin pəncərəsinə yaxınlaşdı  və heyrətlə o taxta 

pilləkənlərə tərəf baxdı: Fatma arvad pilləkənlərin başında oturub için-için ağlayırdı 

və uzun müddətdən bəri ağzını açıb bir kəlmə deməyən bu arvad indi dünyanın 

qarasına nəsə deyirdi. 

 

* * * 

 

---