Seçilmiş əsərləri

 

273

Allah-taala onun omründən kəsib Stalinin ömrünü uzadaydı – o dilək o qədər sidq-

ürəkdən idi ki, Ağagül qəhərləndi, gözləri doldu, o balaca çəkməçi köşkünün taxta 

divarlarına məhəllədəki nöyüt dükanının, çörək dükanının, Sarı hamamdakı kassir 

otağının divarlarındakı kimi, Stalinin cürbəcür  şəkilləri yapışdırılmışdı  və bu 

şəkilləri hələ Balaniyaz qəzetlərdən, jurnallardan, xüsusən «Oqonyok» jurnalından 

kəsib yapışdırmışdı, bir qismini də bazarda – həmşəri Palanında fotoqraflardan alıb 

yapışdırmışdı: Stalin generalissimus paltarında,  şərfini boynundan arxaya atmış  və 

qapqara saqqal saxlamış Koba – Stalin və oğlu general Vasili Stalin, Stalin ona gül 

verən balaca qızı qucağına alıb, Stalin və Mao-Tze-Dun, Stalin, Beriya, Mikoyan və 

Koqanoviçlə bir yerdə, Stalin və Qorki, Stalin anası ilə birlikdə... Və  Ağagül 

Stalinin sağalacağına yüz faiz inansa da, əlindəki köhnə kişi ayaqqabısının dabanına 

rezin vura-vura hərdən ürəyində baş qaldıran o nigarançılıqla köşkün divarlarındakı 

həmin şəkillərə baxırdı: bu şəkillər ən doğma, ən mehriban bir adamın şəkilləri idi, 

amma eyni zamanda bu doğma, mehriban, bu əziz adam bir ucalıqda, böyüklükdə 

idi və hansı xəstəlik olursa-olsun, o xəstəliyin gücü həmin ucalığa, həmin böyüklüyə 

çata bilməzdi, o xəstəlik nə istəsəydi, bax, bu məhəlləyə eləyə bilərdi, başqa 

məhəllələrə eləyə bilərdi, Bakıya, bütün dünyaya eləyə bilərdi, amma Stalinə heç nə 

eləyə bilməzdi və  Ağagül bu fikri özü üçün tam qətiləşdirəndən sonra, mismarları 

həmişəki kimi bir şövq ilə  əlindəki köhnə kişi ayaqqabısının dabanına vurmağa 

başladı. 

 

 * * * 

 

Sabahkı gün, yəni 1953-cü il martın 6-da səhər tezdən məhəllənin kişiləri, 

yeniyetmələr, uşaqlar yenə  də Sarı hamamın qabağına, o qoşa tut ağacının altına 

yığışmışdı və bu adamların sifətində, baxışında elə bir kədər var idi ki, elə o kədər 

boz bir rəng alıb bütün məhəlləni bürümüşdü, o Sarı hamamın divarlarını da boz 

rəngə boyamışdı  və poçtalyon Müzəffər çeşməyinin qalın  şüşəsinin böyütdüyü 

gözlərini yenicə mətbəədən çıxmış «Kommunist» qəzetinə zilləyib hərdən titrəyən, 

boğazında qırılan səsiylə oxuyurdu: «Sovet Ittifaqı Kommunist Partiyasının Mərkəzi 

Komitəsindən, SSR Ittifaqı Nazirlər Sovetindən və SSRI Ali Sovetinin Rəyasət 

heyətindən. Partiyanın bütün üzvlərinə, Sovet Ittifaqının bütün zəhmətkeşlərinə. 

Əziz yoldaşlar və dostlar! Sovet Ittifaqı Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsi, 

SSRI Nazirlər Soveti və SSRI Ali Sovetinin Rəyasət heyəti partiyaya və Sovet 

Ittifaqının bütün zəhmətkeşlərinə böyük hüzn hissi ilə bildirirlər ki, martın 5-də 

axşam saat 9.50 dəqiqədə SSR Ittifaqı Nazirlər Sovetinin sədri və Sovet Ittifaqı 

Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibi Iosif Vissarionoviç STALIN ağır 

xəstəlikdən sonra vəfat etmişdir». Bu yerdə Sarı hamamın qabağına toplaşmış o 

məhəllə camaatının içindən elə bir ümumi «ah» qopdu ki, o «ah» gözə görünməyən 

səssiz bir burulğan kimi, bütün bu adamları da, Sarı hamamı da, o qoşa tut ağacını 

da, o elektrik dirəklərini də burum-burum özündə fırladıb havaya qaldırdı.  

---

 

274

Poçtalyon Müzəffər tez-tez udquna-udquna və udqunduqca da nazik boğazının 

ucu iti hülqumu enib, qalxa-qalxa həmin titrək səslə ardını oxudu: «... Leninin 

silahdaşı  və onun işinin dahi davametdiricisi, Kommunist Partiyasının və Sovet 

xalqının müdrik rəhbəri və müəllimi Iosif Vissarionoviç STALININ qəlbi 

döyünməkdən qaldı». Yenə  məhəllə camaatının içindən bir «ah» qopdu; uşaqlar 

hönkür-hönkür ağlamağa başladı, kişilər səssiz ağlaya-ağlaya gözlərinin yaşını 

sildilər və  həmişə  məhəllədə yas yerlərində, hətta, atalarının, qardaşlarının,  ən 

yaxınlarının yasında ağlamaqlarını, kövrəlməklərini yeniyetmələrdən, uşaqlardan 

gizlədən məhəllə kişiləri, elə bil, yaddan çıxartmışdılar ki, ətrafda uşaq, yeniyetmə 

var, ağlayırdılar, içlərini çəkirdilər və o cümə günü səhər tezdən o Sarı hamamın 

qabağında ağlamaqlarını gizlətmək heç ağıllarına da gəlmirdi. Pravadnik 

Əbdülkərim də o səhər o camaatın arasında idi və  ağlayan kişilərin gözləri 

Pravadnik  Əbdülkərimə sataşanda, daha da bərkdən ağlayırdılar – əlbəttə, bu 

adamların hamısı sidq-ürəkdən ağlayırdı, amma, bir halda ki, Pravadnik Əbdülkərim 

də burada idi, hər ehtimala qarşı qoy öz gözləriylə görsün ki, kim necə  bərkdən 

ağlayır... Pravadnik Əbdülkərim özü ağlamırdı, amma diqqətlə bir-bir məhəllə 

camaatına baxırdı və açıq-aşkar hiss olunurdu ki, öyrənib bilmək istəyir: kim necə 

ağlayır və  nə  qədər ürəkdən ağlayır?.. Poçtalyon Müzəffər oxuyurdu: «... 

STALININ adı partiyamız üçün, sovet xalqı üçün, bütün dünya zəhmətkeşləri üçün 

hədsiz dərəcədə  əzizdir. Leninlə birlikdə STALIN yoldaş qüdrətli Kommunist 

Partiyasını yaratmış, onu tərbiyə etmiş  və  mətinləşdirmişdir; Leninlə birlikdə 

STALIN yoldaş Böyük Oktyabr sosialist inqilabının ilhamçısı və rəhbəri, dünyada 

birinci sosializm dövlətinin banisi olmuşdur. STALIN yoldaş... STALIN yoldaş...» 

Bu dəfə  də poçtalyon Müzəffər özünü saxlaya bilmədi, hıçqırıq kişini boğdu, 

«Kommunist» qəzetində çap olunmuş hərflər gözünün qabağında əriyib horra kimi 

bir-birinə qarışdı və heç kişi özü də bilmədi ki, birdən-birə uşaq kimi necə ağladı; 

dizləri titrədi, uzun-uzun illərdən bəri ağır poçt çantasını belinə  şəlləyib Bakının 

dağlıq küçələrini dolaşan və yorulmaq bilməyən bu adam birdən-birə taqətini itirdi 

və az qaldı  yıxılsın, amma həmin məqamda Pravadnik Əbdülkərimin o müsibətli 

səhərdə  də adamı  xəncər kimi kəsən iti nəzərləri ilə rastlaşdı  və özünü ələ aldı, 

titrəyən  əlləri ilə tutduğu «Kommunist» qəzetini bir az da gözlərinin qabağına 

qaldırdı, nazik boğazının ucu iti hülqumu enib, qalxa-qalxa oxumağa başladı: «... 

STALIN yoldaş, Leninin ölməz işini davam etdirərək sovet xalqını ölkəmizdə 

sosializmin dünya miqyasında tarixi qələbəsinə çatdırmışdır. STALIN yoldaş dünya 

müharibəsində ölkəmizə faşizm üzərində  qələbə qazandırmış  və bu qələbə bütün 

beynəlxalq vəziyyəti kökündən dəyişmişdir. STALIN yoldaş partiyanı  və bütün 

xalqı SSRI-də kommunizm qurmağın böyük və aydın proqramı ilə silahlandırmışdır. 

Bütün həyatını böyük kommunizm işinə fədakarlıqla xidmət etməyə həsr etmiş olan 

STALIN yoldaşın vəfatı partiya üçün, Sovet ölkəsi və bütün dünya zəhmətkeşləri 

üçün ən ağır itkidir». Sarı hamamın qabağından yenə bir hönkürtü dalğası keçdi və 

qıpqırmızı qızarmış gözlərindən yaş axan çəkməçi Ağagül o anlarda özünə kişi sözü 

verdi ki, mütləq evlənəcək, mütləq oğlu olacaq və  oğluna mütləq «KOBA» adı 

qoyacaq, mütləq, mütləq, mütləq belə olacaq. Çəkməçi Ağagülün iyirmi dörd yaşı 

var idi, evlənmək vaxtı keçirdi, amma səhərdən-axşama kimi o qədər işləyirdi və 

bacılarının da o qədər qayğısını çəkirdi ki, evlənmək barədə fikirləşməyə vaxtı yox 

idi, amma həmin mart səhəri özünə kişi sözü verdi ki, lap yaxın vaxtlarda evlənəcək, 

oğlu olacaq və oğluna «KOBA» adı qoyacaq və əslində indi kimin qeyrəti varıydısa, 

gərək oğluna «KOBA» adı qoyaydı, heç olmasa, hərənin evində öz KOBASI olaydı, 

---