Seçilmiş əsərləri

 

141

Cavanşir bu sözlərdə bir balaca əsəbilik hiss elədi, gizli bir acıq hiss elədi, 

amma  əslində onu pərt eləyən bu olmadı, Cavanşiri bu pərt elədi ki, Isgəndər 

Abışovla yoldaş olduğunu bu qadının yanında dandı və əlbəttə, burada pərt olası bir 

şey yox idi, Cavanşirlə Isgəndər Abışov doğrudan da, yoldaş deyildilər və bu gecə 

də birinci dəfə oturub kəlmə  kəsmişdilər, amma hər halda Isgəndər Abışovdan 

imtina eləməsi Cavanşirə nəsə bir xəyanət kimi gəldi, elə bil doğrudan da, hansı bir 

yaxın yoldaşınasa, elə bil nəsə  işıqlı bir şeyə  xəyanət elədi; bu, ötəri hiss idi və 

Cavanşir Mədinə xanımdan geri qalıb Isgəndər Abışovun ona çatmasını gözlədi və 

dedi: 

– Sən daha get. 

Isgəndər Abışov ay işığında qaşlarını çatdı, sonra öz aləmində  hər  şeyi başa 

düşdü, yəni ki, məlumdu məsələ, gözlərinin ucu ilə mənalı-mənalı gülümsəyib: 

– Oldu, – dedi və geri çönüb qaranlıqda  Şuşa parkının ağacları arasında 

görünməz oldu. 

Mədinə xanım Sovet Ittifaqının bir çox kurortlarında olmuşdu, Karlovı-Varıda, 

Bolqarıstandakı  Qızıl Qumda istirahət etmişdi, Fransanın cənubunu, Nitsanı 

gəzmişdi, amma heç birinin havası  Şuşa ilə müqayisə oluna bilməzdi, düzdü, 

Isveçrədə olmamışdı, deyirlər ki, Davosun havası çox gözəldi, amma Mədinə xanım 

bilirdi ki, Şuşanın havasına hava çatmaz; Şuşanın havasındakı  təmizlik, saflıq da 

insan hissləri kimi daimi idi və Şuşada insan qəlbi də saflaşır, təmizlənir, büllurlaşır, 

insan ürəyi yeni hisslərlə, kövrək və incə hisslərlə dolur, adam təzələşir, paklaşır; 

adama elə gəlir ki, özü də daimidir, heç vaxt ölməyəcək, nə xərçəngdən qorxur, nə 

də infarktdan və yuxusuzluq qorxusu da onu sıxmır; adam hər  şeyi unudur, bütün 

qayğıları, pislikləri, iztirabları  və bütün ətrafı, bütün münasibətləri qatı  rənglərlə, 

qatı boyalarla yox, ağ kağızdan güclə seçilən bir akvarellə görür. 

Cavanşir Mədinə xanımın bu etiraflarına qulaq asa-asa addımlayırdı  və daha 

əvvəlki kimi sıxılmırdı.  Əlbəttə, Cavanşir heç vaxt fikirləşməzdi, ağlına da 

gətirməzdi ki, belə bir qadının bu cür etiraflarına qulaq asa-asa sakit, aylı-ulduzlu bir 

Şuşa gecəsində kimsəsiz, qədim bir küçə ilə beləcə addımlayacaq. 

Onlar  Şuşa istirahət evinin həyət darvazasına gəlib çatanda gecə saat on birə 

qalırdı. Mədinə xanım əlini Cavanşirə uzadıb: 

– Sağ olun, – dedi. – Gecəniz xeyrə qalsın. 

Şuşa istirahət evinin darvazası üstündən asılmış elektrik lampasının işığında 

Mədinə xanımın ala gözlərində bir mehribanlıq vardı və elə bil ki, bu gözlər daha 

nəsə deyirdi və elə bil ki, Mədinə xanımın Cavanşirin ovcundakı  əli də gözlərinin 

dediklərini təsdiq edirdi. 

Cavanşir başa düşürdü, hiss edirdi ki, nəsə demək lazımdı, bu elə məqamdır ki, 

mütləq nəsə demək lazımdı, nəsə elə bir söz ki, bu baxışlara layiq olsun, lap 

dərinlərdə gizlənmiş istehzanı alt-üst eləsin, amma Cavanşir başqa heç nə deyə 

bilmədi, heç nə eləyə bilmədi, təkcə:  

– Sağ olun, – dedi və bütün kişiliyini köməyə çağırıb soruşdu: – Sabah 

görüşəcəyik? 

Mədinə xanım eyni mehribanlıqla gülümsədi və: 

– Görüşərik, – dedi. 

---

 

142

Sabah axşam saat yeddidə (o vaxt ki, Doppa Dadaş sanatoriyanın həyətində 

kamançasının simlərini kökləməyə başlayacaqdı) Şuşa istirahət evinin yuxarısındakı 

tutluqda görüşəcəklərini vədələşdilər (bu yeri, təbii ki, Mədinə xanım təklif elədi) və 

bundan sonra Mədinə xanım əlini Cavanşirin yekə ovcundan çəkib darvazanın kiçik 

qapısından içəri girdi. 

Cavanşir bir müddət darvazanın qabağında dayandı, o əlin hərarətini, 

mehribanlığını, qayğısını ovcunda hiss etdi, o əlin nəsə dediyini və özünün 

vecsizliyini, əfəlliyini fikirləşdi, sonra siqaret çıxarıb yandırdı və Şuşanın qaranlıq, 

sal daş döşənmiş küçələrindən keçib sanatoriyaya tərəf qalxmağa başladı. 

Və bu dəm «Skeletlər rəqs edərkən» tamaşası da sona yetmişdi və Marusya 

Nikiforova, Marusya Nikiforovanın yanında Lyudmila və Lyudmilanın yanında da 

Hüsaməddin Alovlu bu nakam məhəbbət faciəsinin təsiri altında yavaş-yavaş 

sanatoriyaya tərəf gedirdilər. 

Cavanşir Mədinə xanımın yanında siqaret çəkməyə də ürək eləməmişdi. 

Belə-belə işlər. 

Sabah belə olmayacaqdı. 

Cavanşir sanatoriyanın həyətinə girəndə bütün işıqlar sönmüşdü, təkcə 

Güləndam nənənin işığından başqa və eyvanlarda da heç kim yox idi, təkcə Dürdanə 

çiyninə yun jaket salıb üşüyə-üşüyə öz eyvanlarında dayanmışdı  və gözlərini 

sanatoriyanın həyət darvazasından çəkmirdi. 

Həmin avqust gecəsi Cavanşir çarpayısındakı yorğan-döşəkdə uzanıb gah bu 

böyrü, gah o böyrü üstə çevrilə-çevrilə  səhərə kimi yuxu ilə doğru arasında oldu, 

bütün gecəni Mədinə xanımla idi, bütün gecəni Mədinə xanımla  Şuşa parkında 

gəzirdilər, Cavanşir bilirdi ki, bu həqiqət deyil, mürgüdü, yuxudu, amma Mədinə 

xanımın gözlərindəki mehribanlığı görürdü, səsindəki yumşaqlıq, ilıqlıq Cavanşirin 

bütün bədəninə yayılırdı, Mədinə xanımın  ətrini duyurdu, əlinin hərarəti ovcunu 

qızdırırdı, amma nəsə çatışmırdı, bu narahatlıq da, bu nigarançılıq da ondan ibarət 

idi ki, nəsə çatışmırdı, o böyrü, bu böyrü üstə aşmağı da ondan idi və səhərə yaxın 

birdən-birə Cavanşirə elə  gəldi ki, çatışmayan Isgəndər Abışovun daha arxadan 

eşidilməyən addım səsləridi. 

 

III 

 

– Nədi, a kişi qırığı, nə bəzənib-düzənirsən belə? Xeyirdimi? 

Cavanşir tərs-tərs Güləndam nənəyə baxdı. 

Axşam düşhadüş idi və bir azdan Sadıq müəllim sanatoriyanın həyətindəki 

meydançanın ortasına çıxıb istirahətçilərin axşamını xeyirləyəcəkdi, sonra Doppa 

Dadaşın kamançası dil açıb söz söyləyəcəkdi, sonra Gülməmmədin akkordeonu öz 

məşhur tanqosunu çalacaqdı və Hüsaməddin Alovlu da yerli cavanların həsəd dolu 

baxışları altında Marusya Nikiforovanı rəqsə dəvət edəcəkdi. 

Həmin gün çox tez gəlib keçdi. 

Səhər Güləndam nənə ilə Cavanşir yeməkxanaya düşəndə yenə  tərtəmiz, 

kraxmallı  və ütülü xalatını  əyninə geyib saçlarına da brialin sürtüb səliqə ilə 

daranmış Isgəndər Abışov onlara xüsusi diqqət yetirdi, Cavanşirlə xüsusi bir 

ehtiramla və gizli həmsirr kimi salamlaşdı, tez-tez gəlib onların mizinin yanında 

dayandı, diqqətlə süfrələrinə baxdı və Güləndam nənə səhər-səhər lüləkababı yeyib 

lüləkababın yanındakı bişmiş pomidora əl vurmayanda Isgəndər Abışov: 

– Ba-a-a!.. – dedi. – Heç bilirsiz bu nədi? 

---