Selçuk iletiŞİM

Radyo ve Televizyonda Röportajın Sistematiği (184-195)
187
ilgili uzman kişinin bulunduğu daire, büro,
yazıhane, fabrika gibi daha sınırlı ve çoğunluk-
la da kapalı yerleri kapsar (Aziz 2002: 151).
Bir diş hekiminin kliniği ya da bir bakanın
odası bu kategoriye örnek gösterilebilir.
2.1.3. Stüdyoda Yapılan Röportajlar
Bu tür röportajda, görüşülecek kişi (uzman,
yönetici ya da ilgili kişi) radyo evine ya da
televizyon stüdyosuna çağrılarak stüdyoda
yapılır. Röportajlar içinde en sağlıklı olanı
stüdyoda yapılan röportajlardır. Teknik yönden
kusursuz olmasına rağmen, güncel olayların
üzerinden bir süre geçmesinden sonra yapılma-
sı, olayın güncelliğini, dolayısıyla heyecanını,
canlılığını büyük ölçüde yitirmesine neden
olabilir (Aziz 2002: 153). Stüdyoda yapılan
röportajlar en yaygın, en tatminkar ve ucuz
olanıdır (Kaptan 1999: 87). Bunun nedeni ise,
ses kaydının iyi yapılabilmesi ve dış kayıt ve
çekimler için ayrıca ekipman gönderilmek
zorunda kalınmamasıdır.
2.2. Konusuna Göre Röportajlar
Konusuna göre röportajlar şu alt başlıklarda
incelenebilir:
2.2.1. Kamuoyunu Yansıtan Röportajlar
Kamuoyunu yansıtan röportajlar/halk röportaj-
ları (vox pops): Bu röportaj olayın geçtiği yer-
de yapıldığı gibi, kamuoyunda yankı bulan bir
konuda sokaktaki insana sorularak da yapılabi-
lir (Aziz 2002: 153). Bir röportajda insanların
da doğrudan söze katılmaları önemlidir. Bu,
anlatımı canlandırır ve aktarılan yaşantıya
doğrudan bağlantıyı sağlar (Schlapp 2000: 36).
Sokaktaki adamla yapılan röportajlarda izleyici
röportaj yapılan kişinin halktan birisi olarak
olay hakkındaki görüşünü ya da görgü tanıklı-
ğını öğrenmek ister (Kaptan 1999: 103).
Sokak röportajları, röportajın en yaygın kulla-
nılan türlerinden biridir. Bu tür için daha çok
kalabalık olan pazar yerleri, alışveriş merkezle-
ri, duraklar gibi yerler tercih edilir. Bir olayla
ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak ya
da kamuoyu oluşturmak amacıyla yapılır. Bu
tür röportajlarda görüşülen kişilerin toplumsal
yapıyı büyük ölçüde temsil etme yeteneğine
(yaş, gelir, öğrenim, medeni durum, yerleşim
yeri vb. açısından) dikkat edilmelidir. Sokak
röportajlarında belirli bir konu ele alındığından
ve konuşulacak kişinin yeterli zamanı olama-
yacağından sınırlı sayıda (3-5) soru sorulmalı-
dır. Bunun nedeni konuşulan kişinin kısa süre
için bile olsa yapmayı düşündüğü işinden alı-
konulmasıdır (Chenuaud 1998: 60).
2.2.2. Uzman veya Yönetici ile Yapılan Rö-
portajlar
Röportaj gerçekler hakkında bilgi toplamak ve
bu konudaki görüşlerini öğrenmek için tanın-
mış bir kişiye sorular yöneltmektir (Schlapp
2000: 40). Röportaj, konuya en uygun, en ye-
terli, bilgili ve deneyimli kişilerle yapılmalıdır
(Kaptan 1999: 87). Uzmanla yapılan röportajlar
bir radyo programında en sık rastlanılan röpor-
taj türüdür. (Aziz 2002: 153).
Haber kaynağının uzmanı olduğu konu hakkın-
da yapılan bu tür röportajlara açıklayıcı röpor-
taj da denir. Açıklama röportajları, eylem ya da
söylemi nedeniyle gündemde olan bir kişiyle
sıcağı sıcağına yapılan röportajdır. Eylem ha-
berinde haber kaynağından olayın ne anlama
geldiği, etkileri, nedenleri ve olası sonuçları
üzerine açıklama yapmasını sağlayacak sorular
yöneltilir. Söylem haberinde konuşmanın tarih-
sel bağlamı içinde anlamı değerlendirilir. Bu
söylemin tercih edilmesinin nedenleri, etkileri,
sonuçları üzerinde durulur. Haberlerde bu tür
röportaj sıkça kullanılmaktadır (Chenuaud
1998: 60).
Bir uzmanla yapılan röportajda, röportajcının
gerçekleri ortaya çıkarması beklenir. Ünlü
kişilerle yapılacak röportajlarda izleyici, ünlü
kişinin sokaktaki adamdan farkını görmek
isteyecektir (Kaptan 1999: 103).
Bu tür röportajlarda sorudan ziyade doğru soru
önemlidir. Doğru sorular sorulamadığı durum-
da hem röportaj yapılan kişinin hem de yapan
kişinin vakti boş yere harcanmış olur. Üstelik
yanlış soru sorulması, konuğun konuyu dağıt-
masına ya da röportaja hakimiyeti ele geçirme-
sine neden olabilir (Çakır 2005: 101).
2.2.3. Portre Röportajları
Bazı röportajlarda bazı kişilerin tanıtımı yapı-
labilir. Bu tür röportajlara portre röportajları da

---

Selçuk İletişim, 5, 3, 2008
188
denilmektedir. Portre röportaj, haber kaynağı-
nın kişiliğini tanıtan onunla ilgili kamuoyunun
daha fazla bilgi edinmesini sağlayan röportajdır
(Chenuaud 1998: 60). Röportaj yapılan bu kişi
uzman kişi de olabilir.
2.2.4. Tarihi Röportajlar
Tarihi röportaj insanın ilgisini çekme yönü ağır
basan röportajlarla gazete ya da haber ajansları
tarafından hazırlanmış biyografik röportajlar
arasında  yer  alan  ayrı  bir  yazınsal  türdür.  Ko-
nuları arasında insanların doğum, evlenme,
ölüm yıldönümleri, temel atma ve açılış tören-
leri, tiyatrolar, sanat eserleri, kentler, yıkıntılar,
buluşlar, icatlar yer almaktadır (Bülbül 2001:
164).
Bu tür biyografik röportajlar, üzerinden gizlilik
kaydı kaldırılan arşivlerden yararlanılarak,
savaş sırasında olayların izlenmesi veya uzay
alanındaki gelişmelere vurgu yapılarak hazır-
lanmaktadır. Amaç, çeşitli kesitlerin portresini
çizmektir. Olumlu bir hava içinde hazırlanan
bu tür röportajlarda, izler kitleyi bilgilendirmek
istenmektedir (Tokgöz 2006: 258).
2.2.5.  Magazin Röportajları
Haber kaynağı tanınmış, ünlü kişiler ile gün-
demdeki eylem ya da söylem dışındaki konu-
larla farklı özellikleri, yetenekleri, ilginç gelen
yanlarının ele alındığı röportajlara magazin
röportajları denilmektedir. İlginç olaylar, me-
kanlar, kişiler, canlılar da bu röportajların ko-
nusuna girer (Aslan 2005: 202). Kişilerin duy-
gularını harekete geçiren zaman zaman üzen,
kızdıran, eğlendiren, sempati ya da antipati
uyandıran bu tür röportajlarda güldürü, hüzün
ve üzüntü ön plandadır. Radyo ve televizyon
gazeteciliği ile yazılı basında sıkça uygulan-
maktadır (Bülbül 2001: 164). Sık uygulanma-
sının en büyük nedeni de hedef kitlenin bu tip
röportaj haberlerine olan yoğun ilgisidir.
Seçilmiş, tanınmış kişilerle, örneğin bakanlar,
politikacılar, parti başkanları, üst düzey bürok-
ratlar, işadamları, baskı gruplarının temsilcileri
gibi güç-iktidar sahibi kişilerle yapılan röpor-
tajlar haberlerin büyük çoğunluğunu oluşturur.
Bu kişilerin uğraşları, fikirleri, düşünceleri
bakımından röportajda sorulan sorular, haberle-
rin  söyleminde  yer  alır.  Haberde  röportajı  ya-
pan anlatıcı, röportajı verenler haber kaynağı
olarak, hedeflenen izleyiciyle bir diyalog içine
girerek haberleri oluşturmayı sürdürüp giderler
(Tokgöz 2006: 252).
2.2.6.  Haber Röportajları
Haber röportaj olaya ait gerçekleri ve bilgileri
veya her ikisini de birden elde etmek için yapı-
lır. Renkli haber röportajı ise, röportaj renkli
haber şeklinde verileceğinden, bu yolla elde
edilen gerçekler ve bilgilerin değeri yazılacak
haberle orantılıdır. Haber röportaj için örnek
vermek oldukça kolaydır. Herhangi bir gazete-
nin ilk sayfasına bakıldığında, en önemli habe-
rin haber röportajı ile gerçekleştirildiği hemen
görülebilir (Tokgöz 2006: 255).
Haber röportaj, haber değeri olan ve haber
veren röportajdır. Kısa olmalıdır, olayı anlat-
malıdır. Bir deprem ya da sel bölgesindeki
kişilerle yapılan röportaj gibi. (Erdamar 2006:
114) Haber röportaj mutlaka bir haber bülteni
içinde verilmelidir (Kaptan 1999: 85).
Haber röportajda gazeteciyle röportaj yapılacak
kaynak arasındaki konuşma çok kısa bir süre
içinde gerçekleşir. Bu gibi durumlarda, gazete-
cinin elinde röportaj yapılacak kişi hakkında
esaslı bir kanıt veya haber oluşturacak bazı
önemli bilgiler bulunmaktadır. Örnek verilecek
olursa, tanınmış bir kişinin döviz kaçakçılığı
yaptığını gazeteci belirlemiştir. Elinde yeterli
kanıtlar bulunmaktadır. Bu durumun daha
açıklığa kavuşması ve aydınlatılması için, bu
kişiye sorular sorularak istenilen bilgiye ula-
şılmaya çalışılır (Tokgöz 2006: 259).
Röportajın, haberle örtüşen ortak noktaları
vardır ve bir bakıma haberi genişletmek ve
daha çok ayrıntı vermek için başvurulmaktadır.
Fotoğraf, görüntü ve ses takviyesi röportaj
konusunun kanıt ve tanıkları sayılmaktadır.
Röportajda okur \ dinler ve izler kitleler, konu-
ya daha yakın olmakta, kimi durumlarda da
içine kadar girmektedir (Bülbül 2001: 163).
Haber röportaj, olaya ait gerçekleri ve bilgileri
veya her ikisini de birden elde etmek için yapı-
lır. Renkli haber röportajında ise, röportaj renk-
li haber şeklinde verileceğinden, bu yolla elde
edilen gerçekler ve bilgilerin değeri yazılacak
haberle orantılıdır (Tokgöz 2006: 255).

---