Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

Ekinning hosildorlik davri 
— ekin turi, nav xususiyati, pay­
vandtag turi tuproq sharoiti, relyefi, agrotexnika sharoitlariga bog‘liq 
b o ‘lib, hosilga kirgan davrdan boshlab iqtisodiy o ‘zini qoplay- 
digan hosil berish davri davomiyligi tushuniladi.
Olma uchun kuchli o ‘suvchi payvandtaglarda:
12—18 yil — qisqa;
25—35 yil — o'rtacha;
40 yildan ortiq bo ‘lsa — uzun hisoblanadi.
Mevalarning to ‘kiluvchanligi:
kuchli — terish davrida 30% dan ko‘p mevalar to ‘kiladi;
o ‘rtacha — 10 — 30 %;
kam — 3% dan kam;
yo‘q — 0 (to‘kilmaydi).
Kasalliklar bilan zararlanishi: 
Barg va novdalarning kasallan- 
ganligi mevalarni terib olish vaqtida kasallik belgilari yaqqol nam o- 
yon bo‘Igan davrda ballar bilan baholanadi:
1 ball — juda kam — 1 —2 barg va novdalar kasallangan;
2 b a l l - k a m - 10%;
3 ball — o ‘rtacha — 25%;
4 ball - kuchli - 50%;
5 ball — juda kuchli — 50% dan ortiq barg va novdalar zararlan- 
gan.
Mevalarning parsha bilan kasallanishini 
tanlam asdan olingan 
100 ta mevada ko‘rib aniqlanadi va ballar bilan baholanadi:
0 — kasallangan mevalar yo‘q;
1 ball — juda kuchsiz, mevada 2—5 ta parsha nuqtasi;
2 ball — kuchsiz, 1—2 ta dog‘, 1 sm dan katta diametrda;
3 ball — o ‘rtacha, dog‘ diam etri 1 sm, katta yoriqlar bo‘lishi 
m um kin;
4 ball — kuchli, 10% meva yuzi qoplangan;
14

---

5 
ball — juda kuchli, 11% dan ortiq meva yuzasi qoplangan 
bo‘lsa, har bir mevaga ball berilib, o‘rtacha natija chiqariladi. Bn 
natijalar quyidagicha guruhlanadi:
juda chidamli — 3 % gacha mevalar zararlangan;
chidamli — 3—10%;
kuchsiz chidam li — 10—30%;
chidamsiz — 30—60%;
juda chidamsiz — 60—100%.
Navning kamchiligi 
deb ko‘rsatilgan belgilardan tashqari, kam- 
chilik deb hisoblangan belgilar ilova tariqasida kiritiladi.
Topshiriq: 
urug‘li meva ekinlari misolida meva va rezavor meva 
ekinlarining biologik belgilari bilan tanishib, o ‘rganilgan har bir 
belgi bo'yicha respublika tuproq-iqlim zonasini hisobga olib, qu- 
yidagi jadvalni to ‘ldiring.
Belgilar
Seleksiyada ahamiyatli (+) 
yoki ahamiyatsiz (-)
Ishlab chiqarishda 
ahamiyatga ega (+) yoki 
ega emas (-)