ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 278
banlayır. Səbri tükənən atam zəhlə tökən xoruza zarafatla: “Ay xoruz, – deyir, – sən də komsomol kimi nə qışqır-bağır salmı- san”. Xırdaca bir daş atıb xoruzu qovur. Bir azdan evə qayıdan atamı yarıyoldan qaytarıb orqana apardılar. Sorğu-suala tutdu- lar və günahlandırdılar ki, sən nə haqla komsomolu təhqir etmisən. Onu Sibirə sürgün etdilər. Atam o gedən oldu. O gündən mən “xalq düşməni”nin qızı və “xalq düşməni”nin həyat yoldaşı oldum. İki ay sonra bizə xəbər verdilər ki, atanız türmədə ürək partlamasından vəfat etdi. * * *
İyirminci ildə rusca dərc olunan “Kommunist” qəzeti gene- rallarımızın və ziyalılarımızın təqib olunması barədə kifayət qədər yazılar verib. Azərbaycan bolşeviklər partiyasının orqanı olan bu qəzetin səhifələrini vərəqləyəndə Azərbaycan və onun övladları haqqında ürəkaçan heç nəyə rast gəlmirsən. Əgər iyir- minci ilə qədər Azərbaycan tarixindən bixəbər olan adam bu qəzeti vərəqləsə, istər-istəməz düşünər ki, bu xalqda ziyalı yox imiş, bu xalq quldur, sərgərdan, əksinqilabçı, rüşvətxor və oğru imiş. Yeni bolşevik hökuməti Azərbaycanda özünü möhkəmlətmək üçün XI Ordunun gücü ilə hər cür alçaqlığa əl atıb. Evləri müsadirə, ziyalıları həbs edib, güllələyib, qəddar və vəhşi hərə- kət lərini həyata keçirib. Qəzetin 1920-ci il 29 iyun tarixli nömrəsində oxuyuruq: “Gəncə Quberniyasının Fövqəladə Komissiyası elan edir: Gəncə Quberniyasının Fövqəladə Komissiyası aşağıda adı çəkilən ailələri girov saxlayır: Qacarlar, Kazımbəyovlar, Şıxlin- ski lər, Xanxoyskilər ailəsini və Gəncədə iki yüzə yaxın görkəmli burjuaziya sinfindən olan şəxsləri. Əgər bunlardan kimsə üsyan qaldırmaqda, ya da sui-qəsddə yaxalanarsa, həmin şəxs dərhal sorğu-sualsız güllələnəcəkdir”. “Kommunist” qəzetinin 1920-ci il 30 iyun tarixli nömrəsində yazılır: “Gəncə. İyunun 28-də Tiflisdən gələn yoldaşlar xəbər
Şəmistan Nəzirli 279
verirlər ki, Azərbaycan əksinqilabçılarının hamısı Tiflisin küçə- lərində veyllənirlər. Hazırda Rəfiyevlər ailəsinin hamısı, general Cavad bəy Şıxlinski, Teymur bəy Novruzov və bütün Şamxor bəyləri də oradadırlar. Nəsib bəy Yusifbəyov Konstantinopola gedib. Tiflisdə belə bir şayiə də gəzir ki, Gəncə üsyanındakı uğursuz təşkilatçılığına görə Xan Xoyski müsavatçılar tərəfindən qətlə yetirilib 1 . Həm də xəbər verilir ki, Gürcüstanda sovet qoşunları ilə toqquşmada Za- qatala dairəsindəki gürcü əsgərləri onlara güllə atmaqdan imti- na ediblər. Ona görə ki, güllələnən zabitlərin yeddi nəfəri gürcü olub”.
“Kommunist” qəzeti, 6 iyun 1920-ci il tarixli nömrəsində: “General Şıxlinski həbs olundu. Gəncə, 3 iyul. Məşhur əksin- qi labçı və Gəncə üsyanının təşkilatçısı general Cavad bəy Şıx- linski cinayət axtarış idarəsinin milis rəisi tərəfindən həbs oluna- raq Tiflisdəki xüsusi dəstənin sərəncamına verilmişdir. Gürcülər həbs olunan general Cavad bəy Şıxlinskini ona görə günahlandırırlar ki, o, Azərbaycan Respublikasına gələn gündən (1918-20-ci illər nəzərdə tutulur – Ş.N.) gürcü zabitlərini zorla hərbi işə cəlb etmişdir. Axırıncı cümlə tamamilə yalan və iftiradır. Əvvəla, tam məsuliyyətlə demək olar ki, “gürcü zabitləri zorla hərbi işə cəlb edilmişdir” sözləri gürcü və Azərbaycan xalqı arasında təfriqə, iğtişaş salmaq naminə işlədilmişdir. İkincisi, heç vaxt 1918-1920- ci illərdə gürcülər zorla Azərbaycan ordusuna çağrılmamışlar. Əksinə, onlar könüllü olaraq Azərbaycan Milli Ordusunda xidmət etmişlər. Hazırda Respublika Mərkəzi Dövlət Arxivində saxlanan sənədlər arasında onlarca gürcü əsgər və zabitlərinin bizim orduda könüllü qulluq etmək haqqında ərizə və raportları 1 Əslində Azərbaycan Respublikasının Xarici işlər naziri Fətəli xan Xoyski 1920-ci il iyunun 19-da bolşeviklərin muzdla tutduğu erməni qatili Aram Yevkanyan və Misak Qriqoryan tərəfindən Tiflisdə arxadan atdıqla- rı güllə ilə öldürülmüşdü – Ş.N.
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 280
saxlanılır. Onların arasında yüksək rütbəlilər də var: Azərbaycan hərbiyyə məktəbinin rəisi, general-mayor Konstantin Davudo- viç Çxeidze, 1919-cu ildə birinci süvari diviziyasının Qərargah rəisi Amaşukelli, general-kvartirmeyster V.D.Karqaleteli, gene- ral knyaz Makayev, general-mayor Aleksandr Purselidze və baş- qaları.
Hətta V.D.Karqaleteli 1920-ci il martın 20-də bizim ordudakı nümunəvi hərbi xidmətinə görə 167 nömrəli əmrlə general-ma- yor rütbəsi ilə təltif olunmuşdur. O dövrün tarixçisi Cahangir Zeynaloğlu “Müxtəsər Azər- baycan tarixi” kitabında mart hadisəsindən danışanda gürcü pi- yada bölüyünün təmənnasız köməyini unutmur. O yazır: “O, Tiflisdəki Mavərayi-Qafqaz hökumətinin lütf və mərhəmətilə müsəlman ordusu adı altında ancaq kiçik bir dəstə təşkil edib, düşmən qarşısına, Kürdəmirə göndərildi. Dəstə birinci tatar (Azərbaycan – Ş.N.) süvari alayı ilə yenidən təşkil edilmiş ikinci süvari alayı, bir gürcü piyada bölüyü və bir Gəncə topçu batare- yasından ibarət idi. Gürcü bölüyü Bakı məsələsində gürcülərin müsəlmanlar ilə birlikdə hərəkət etmələrinə bir əlamət və müsəlmanlara kömək olaraq göndərilmiş idi”. O vaxtkı Azərbaycan-Gürcüstan münasibətlərindən onlarca belə fakt söyləmək mümkündür. Lakin yeni gələn bolşevik hökumətinin general Cavad bəy Şıxlinski və gürcü zabitləri barədə yazdığı fakt isə iki millət arasında suyu bulandırmaqdan başqa bir şey deyil. Rusca “Kommunist” qəzetinin bundan sonrakı nömrələrində nə general Cavad bəy Şıxlinski, nə də Teymur bəy Novruzovun haqqında heç bir məlumat verilmir. Bundan sonra Cavad və Tey- mur bəylərə əli çatmayan bolşeviklər Azərbaycanı tərk etməyən hərbçi oğullarımızın tutatutuna başlayıblar. Qəzet 19 iyul 1920-ci il tarixli nömrəsində yazır: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının İnqilabi Səhra Məhkəməsi iyulun 17-də general-qubernator Teymur bəy Məlik
Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|