Sevda ağAMİRZƏ qizi əHƏdova müASİr dünyada
Yüklə 259,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
səylərinin birləşdirilməsi sayəsində ədalətli şəkil ala biləcəyini qəbul ediləcəyi vurğulanmışdır. Sə nəddə qloballaşan müasir dünyada dəyərlər siste minin dəyişməsinin sosial və mədəni proseslərin sürətlənməsinin, həyatın bütün sahələrində ste reotiplərin alt-üst olmasının əvvəlki tarixi dövrlərdə cəmiyyətin şüurunda təşəkkül tapmış sosial təsəvvürlərdə əsaslı şəkildə dəyişikliklərdə yol aç dığım müəyyən edilmişdir. Forum qloballaşmanın elmin, təhsilin inkişa fının, yeni texnologiyaların meydana gəlməsinin, informasiya cəmiyyətinin təşəkkülünün əvvəllər sırf nəzəri görüşən bir sıra problemləri aktuallaş dırdığını xatırladaraq, bu prosesin genişlənərək və dərinləşərək alimlər və siyasətçilər qarşısında bəşəriyyətin heç zaman üzləşmədiyi yeni prob lemlər qoyduğunu və yeni humanitar gündəliyin formalaşdırılmasını tələb edən çoxsaylı çağırışlar meydana çıxardığına diqqət yetirmiş, qloballaş manın humanitar aspektlərinin elmi təhlilinin böyük əhəmiyyətini və zərurətini təsdiq etmişdir. Etiraf edilmişdir ki, təbiətlə ahəngdar və harmo nik şəkildə yaşamağa hazırlığın və bacarığın ol maması səbəbindən bəşəriyyət planetar miqyaslı təhdidlərlə üz-üzə dayanmışdır. Forum iştirakçıları qloballaşmanın müxtəlif modellərinin və variantlarının nəzərdən keçirilmə sinin bugünkü mövcud mədəniyyətlərin və mə nəvi oriyentirlərin müxtəlifliyinə adekvat diqqət Sevda Ağamirzə qızı Əhədova yetirməyə imkan verdiyini, qloballaşma şəraitində mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların qarşılıqlı tə siri prosesinin heç də müəyyən dəyərlər sisteminin hamıya qəbul etdirmək kimi məqsəd danışmağını qeyd etmişlər. Bir ölkənin və ya bir sıra ölkələrin də yərlər sisteminin heç də mütləq həqiqət kimi qəbul edilməsinin düzgün olmadığı, azadlıq, bərabərlik, həmrəylik, tolerantlıq, təbiətə ehtiram kimi funda mental dəyərlərin mühüm əhəmiyyəti təsdiq edil mişdir. Sivilizasiyanın parçalanmasının qarşısını al mağa qadir etik prinsip və normalann müəyyənləş- dirilməsinin və qlobal etikanın bütün dünyada bərqərar olmasının vacibliyini qeyd edən Forum mədəniyyətlərarası və sivilizasiyalararası dialoqun bütün cəhdlərinə baxmayaraq sivilizasiyalann münaqişəsi təhlükəsinin kifayət qədər aktuallığı nı müəyyən edərək, qloballaşma prosesinin daha güclü sosial yönüm almasının vacibliyini nəzərə çatdıraraq hər bir insana onun daha dolğun töhfə verməsinin zəruriliyinə diqqət yetirmişdir. Sosial ədalət naminə ədalətli qloballaşma haq qında Bəyannamənin əsas müddəalarına şərik çı xan Forum qloballaşmaya nail olmaq üçün hər bir ölkənin öz xüsusiyyətlərini nəzərə alan müxtəlif variantların mövcudluğuna bir daha diqqət çəkməyi vacib hesab etmişdir. İqtisadi inkişafın humanitar aspektlərinin qiymətləndirilməsi üçün külturoloji yanaşmanın müstəsna əhəmiyyəti bildirilmiş və göstərilmişdir ki, qloballaşma Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər Ю5 nəticəsində dünyanın formalaşmaqda olan yeni nizamı uzunmüddətli və mürəkkəb proses dir və o müxtəlif ölkələrdə yaşayan insanların dünyagörüşündə dəyişikliklərə yol açır [30]. Qloballaşma əleyhdarlarının fikrincə, bu ümumdünya prosesi müstəmləkəçiliyin yeni nö vünün, mədəni "imperializmin'' yaranmasına gətirib çıxarmışdır. 1960-cı illərdə yaranmış bu konsepsiyaya görə müstəmləkəçilikdən azad ol muş və inkişaf etməkdə olan ölkələr keçmiş net- ropoliyalar tərəfindən dünya informasiya axınına cəlb edilməklə müstəmləkəçiliyin yeni forması elan mədəni müstəmləkələrə çevrilmişlər. Mədəni im perializm sənayecə inkişaf etmiş ölkələrin kütləvi kommunikasiya vasitələrinin istehsalı və yayılması texnologiyası sahəsində üstünlüyü üçüncü dünya ölkələri əhalisinin şüuruna yad mədəni dəyərlərin, davranışın norma və nümunələrini yeritməyə şərait yaradır. İnformasiya məkanında əsasən ABŞ və qərb kütləvi informasiya vasitələri üstünlük təşkil etdiyindən Amerika həyat tərzinin dəyərləri üçüncü ölkələrin ənənəvi mədəniyyətini sıxışdınb çıxanr və onların milli identikliyinə sarsıdıa zərbə vurur [167]. Transmilli korporasiyalar da infor masiya axınının təşkilində fəal iştirak edərək dün yada gedən sosial-iqtisadi və mədəni proseslərin idarə edilməsinə öz təsirini göstərir, üçüncü dünya ölkələrinin siyasətinə, iqtisadiyyatına əlavə təsir im- kanlan qazanırlar. Bu gün qərbin kütləvi informa siya kanallannm bədii, idman, reklam materialla- Sevda Ağamirzə qızı Əhədova Ю6 nnda istehlakçılıq, fərdiyyətçilik, seks, narkotiklər, zorakılıq kimi dəyərlərin üstünlük təşkil etməsi bu nun parlaq təzahürüdür [140]. Yeri gəlmişkən, antiqlobalizm hərəkatının ide ya əsasını da məhz mədəni imperializmin tənqidi təşkil edir. İnkişaf etmiş ölkələrin digər müstəqil dövlətlərin milli maraqları, norma və ənənələri ilə hesablaşmamaları, dövlətlərin suverenliyini məhdudlaşdırmaq, bütün sivilizasiya strukturla rım avrosentrik modelə uyğunlaşdırmaq cəhdləri qloballaşmanın gizli tərəfləridir. Beləşəraitdə "Mədəni təcridçilik" qloballaşma nın qərbin hegemoniyasma, onun mədəni dəyər lərinin zorla qəbul etdirilməsi kimi çıxış edən for malarına təbii reaksiyası kimi çıxış edir. Bunun ən bariz nümunəsi kimi İranda antişah inqilabı nı göstərirlər. Lakin başqa nümunələr də möv cuddur. Cənubi-Şərqi Asiya ölkələri, xüsusən Yaponiya qlobal maliyyə-iqtisadi və texnologi yalar şəbəkəsinə uğurla inteqrasiya olunaraq, eyni zamanda öz mənəvi-mədəni özgünlüyünü də qoruyub saxlayırlar. Xüsusən Yaponiya üçün qlobalizm bir o qədər də təhlükəli deyil. "Yapon ruhu, qərb texnologiyaları" ideyasına sadiq qalan bu ölkə ümumdünya birləşdirici və eyniləşdirici proseslər şəraitində belə öz etnik identikliyi- ni cəsarətlə müdafiə edir. Bu sözləri eyni ilə "Qlobal düşün, lokal hərəkət et" prinsipi ilə ya şayan Cənub-Şərqi Asiya ölkələri haqqında da söyləmək olar. Digər tərəfdən, rusiyalı akademik Ю7 Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər Yüklə 259,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|