cəmiyyətində az da olsa öz milli-mədəni mənsu
biyyəti haqqında təsəvvürlərə malik olmayan in
sanların, "dünya vətəndaşı" ideyası ilə çıxış edən
"manqurtların" mövcudluğu bu böhranın Azər
baycandan da yan keçmədiyini sübut edir.
Bu böhranınbariz göstəricilərindən biri də milli
dillərin statusunun aşağı düşməsi, mədəniyyətlər
arası ünsiyyətin yeganə vasitəsi kimi ingilis dili
nin bərqərar olmasıdır.
Dilin mədəniyyətin inkişafında əhəmiyyətli
rolu danışılmazdır. Dil mədəniyyətdə müxtəlif
funksiyalar yerinə yetirsə də onun əsas funksi
yası kommunikativ funksiyadır. Dilsiz insanlann
ünsiyyəti mümkün deyildir. Mədəniyyət də in
sanların ətraf mühitə adaptasiyasının əsas üsulu
kimi kommunikativ xarakter daşıdığından dillə
mədəniyyət arasında qarşılıqlı əlaqə də təbii və
qırılmazdır. Hər mədəniyyət öz dil sisteminə ma
likdir ki, onun köməyi ilə mədəniyyətin daşıyıcı
ları bir-birləri ilə ünsiyyət qururlar. Dilin özü də
həmçinin mədəniyyətin tərkib hissəsi kimi onun
nəsildən-nəslə ötürülən daşıyıcısı rolunda çıxış
edir. Dil təkcə insanı əhatə edən real dünyanı de
yil, həmçinin xalqın mentalitetini, milli xarakteri
ni, adət-ənənələrini, mənəvi normalar və dəyərlər
sistemini əks etdirən güzgüdür. O mədəniyyətin
xəzinəsi rolunda çıxış edir, xalqın topladığı bü
tün biliklər, vərdişlər, maddi və mənəvi dəyərlər
onun dil
sistemində - folklorunda, yazılı və şifahi
nitqində mühafizə olunur. O eyni zamanda insan
Sevda Ağamirzə qızı Əhədova
16
şəxsiyyətinin formalaşdıran mədəni alətdir. Məhz
onun vasitəsilə insan öz xalqının mədəniyyətini,
mentalitetini, adət-ənənələrini, eləcə də, dünya
nın mədəni obrazım qavrayır.
Bəşəriyyətin mədəni-dil müxtəlifliyinin qə
dim tarixi olsa da, dilin mühüm kommunikativ
vasitəyə çevrilməsi yalnız etnoslararası, xalqla-
rarası ünsiyyət vasitəsi olan dillərin yaranması
sayəsində mümkün olmuşdur. Müxtəlif dövrlərdə
beynəlxalq ünsiyyət vasitəsi rolunu akkad, qədim
yunan, latın dilləri oynamış, bu dillərdə elmi-tex
niki terminologiya yaranmışdır. Hazırda inkişaf
etmiş dillərin tərkibindəki elmi-texniki termino
logiyanın 85%-ni qədim yunan və latın dillərinin
leksik bazasında yaranmış terminlər təşkil edir
[157, 63-64].
XVII əsrin ortalarından XX əsrin ortalarına
qədər mədəniyyətlərarası ünsiyyət, mədəniyyət
dili rolunu fransız dili oynamış, mədəniyyətə
aid əksər sözlər bu dildən alınmışdır. Nəhayət,
XX əsrin ortalarından başlayaraq beynəlxalq və
mədəniyyətlərarası ünsiyyətdə əsas yeri ingilis
dili tutmuşdur. İngilis dilinin beynəlxalq ünsiyyət
vasitəsinə çevrilməsi ilə dünya qlobal bilinq-
vizm (ikidillilik) (ana dili + ingilis dili) dövrünə
qədəm qoymuşdur. Bu dilin dünya dillərinə və
mədəniyyətinə qlobal təsiri artıq heç kimdə şübhə
doğurmur.
Dillə mədəniyyət arasında münasibət tamın
və hissələrin münasibəti kimi qəbul edilir. Dil
‘T?
Müasir dünyada mədəniyyətlərarası münasibətlər