Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

üzrə ikinci nəşrdir.  «Kütləvi tib b   ensiklopediyası»nda  1000-ə yaxm  

m əqalə  və  120-dək  illüstrasiya  verilmişdir.Bu nəşrin  baş  re d a k to ru  

İ.Vəliyev.  redaksiya  heyətinin  sədri  isə  akadem ik  Ə .İnsanovdur. 

Bu  m ükəm m əl  sahə  ensiklopediyasm da xəstəliklər,  o n la n n  qarşısı- 

m n  alınm ası,  sağlam lığm   qorunm ası,  xalq  təbabəti  və  s.  h a q q m d a  

yüksək ixtisaslı tib b  sahəsinin mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanm ış 

dərin m əzm unlu elmi m əqalələr öz əksini tapm ışdır.

«Fəlsəfə ensiklopedik lüğəti» də son dövrlərdə  çap edilmiş  sahə 

soraq-m əlum at nəşrlərindən biridir.  1997-ci ildə 520  səhifə  həcmin- 

də çap olunm uş b u  ensiklopedik nəşri m üəllif kollektivi çap a hazır- 

lam ışdır.  B urada  fəlsəfi  fikir  tarixindən,  fəlsəfənin  əsas  kateqoriya 

və anlayışlarından, həm çinin dialektika problem lərindən, dünya fi- 

losoflarm m   həyatına,  onlarm   təlim lərinə  aid  m ateriallara  da  xeyli 

yer verilm işdir.  M əqalələr mütəxəssislər tərəfındən yazıldığına  görə 

öz elmiliyi, yığcamlığı və səlis dili ilə oxucularm  rəğbətini qazanm ış 

və geniş yayılmışdı.

Bədii ədəbiyyat,  ədəbiyyatşünaslıq,  incəsənət  sahəsi üzrə  də  en- 

siklopedik nəşrlərin hazırlanm asına və nəşrinə təşəbbüslər hələ X X  

əsrin  80-ci  illərinin  sonJarm da  başlansa  da,  bu  sahə  üzrə  b ir  neçə 

ensiklopedik  nəşr  əsrin  so n u n d a  və  X X I  əsrin  əvvəllərində  çap 

olundu.  Bu nəşrlər sırasm da,  ilk növbədə müəllifi A zərbaycan  Mil- 

li Elm lər A kadem iyasm m  m üxbir üzvü,  Ə m əkdar elm  xadim i,  m ər- 

hum   Əziz  M irəhm ədov  olan  «Ədəbiyyatşünaslıq  ensiklopedik  lü- 

ğəti»nin  əhəm iyyətini xüsusi  qeyd etməliyik.  Bu  ensiklopedik  lüğət

1998-ci  ildə  «A zərbaycan  Ensiklopediyası»  N əşriyyat-Poliqrafiya 

Birliyi tərəfm dən 240 səhifə həcm ində çap edilmişdir.

Zəm anəm izdə  bədii  ədəbiyyatm   m ühüm   mənəvi  q ida  m ənbələ- 

rindən  birinə  çevrilməsi,  istər  o rta ,  istərsə  də  ali  m əktəblərdə  ədə- 

biyyat  tədrisinin  xeyli  yer  tutm ası,  habelə  ədəbiyyat  dərsliklərinin 

yaranm asında  və  nəşrində  yaranm ış  çətinlik  «Ə dəbiyyatşünaslıq 

ensiklopedik  lüğəti»  ikmi  yardım çı  və  term inologiyaya  aid  əsərlə- 

rin, m əlum at k ita b la n n m  və ixtisas lüğətlərinin A zərbaycan  dilində 

nisbətən  az nəşr edilməsi  ölkəm izdə bu  ehtiyacı d a h a  d a   artırır.  Bu 

yeni  ensiklopedik  lüğət  əvvəlki  ədəbiyyatşünaslıq  term inləri  lüğət- 

lərindən  əsaslı  şəkildə  fərqlənir.  Bu  fərqi  «Ə dəbiyyatşünaslıq  en- 

siklopedik  lüğəti»nin  müəllifi  Əziz  M irəhm ədov  nəşrin  «Bir  neçə 

söz» adlı giriş m əqaləsində aşağıdakı şəkildə şərh edir:  «Ə dəbiyyat- 

şünaslıq term inləri  lüğəti»nin  birinci nəşri  (1957)  b u   sahədə  ilk  ad- 

d ım lardan  idi.  O nun  hazırlanm asm da,  elmi  ədəbiyyatdan  xeyli

istifadə  edilməsinə  baxm ayaraq,  görkəm li  p oetika  mütəxəssisi, 

professor  L.İ.Tim ofeyev  və  N .V enqerovun 

«KpaTKHH 

c jıo B a p b   j i h -  

TepaTypoBe^MecKnx TepMHnoB»  k itab m a (1952) birinci  dərəcəli  mə- 

xəz kim i əsaslanmışdıq.

Sözlüyü  genişləndirm ək  barədə  m ətb u atd a  irəli  sürülm üş  arzu  

və  təkliflər  nəzərə  alınm aqla  burax ılan   ikinci  nəşrdə  (1965)  d a h a  

artıq  term in  verilmişdi.  D ünya  ədəbiyyatı  üçün  üm um i  olan  ter- 

m inlərlə  yanaşı,  m əhz  A zərbaycan  yazılı  və  şifahi  ədəbiyyatm a, 

üm um iyyətlə,  Y axm   və  O rta  şərq  ədəbiyyatm a aid  term inlərin  iza- 

hı əvvəlkinə nisbətən  geniş yer tutm uşdu.  Şərqşünaslıq m əxəzlərinə 

və  m üəllifin  m üasir  A zərbaycan  ədəbi  həyatm dakı  canlı  m üşahi- 

dələrinə  əsasən  verilən  belə  izahlarm   m üəyyən  hissəsindən  sonra- 

lar  bir  sıra  ədəbiyyatşünaslıq  lüğətlərində  istifadə  olunm ası  bu  işi 

davam   etdirib  genişləndirm ək  üçün  yaxşı  sm aq  oldu.  O xucuların 

arzu  və  tələbləri,  m ətbuatın  tənqid  və  məsləhətləri  lüğətin  əsaslı 

surətdə  təkm illəşdirilmiş  yeni  nəşrini  d a h a   sanballı,  ensiklopedik 

lüğət  kim i  hazırlam ağı  zəruri  etdikdə,  o n u n   sözlüyü,  üm um iyyətlə, 

ədəbiyyatşünaslığa  aid  term inlər,  xüsusən  də  Y axın  və  O rta  şərq 

poetikası  term inləri  hesabm a  genişləndirildi.  Lüğətdə  sabiq  sovet 

xalqlarm ın  ən çox  işlənən  ədəbiyyatşünaslıq  term inlərindən nüm u- 

nələr də daxil edildi» [209, 5].

Lüğətin  3-cü  (1978)  və  nəhayət,  d ah a  d a  təkm illəşdirilm iş  dör- 

düncü nəşri (1988)  çapdan buraxıldı.

Əlavə  olunm uş  term inlərin  çoxu  A zadə,  Alqış,  bəyan,  bəlağət, 

Qarğış, Qissə,  Əbcəd,  Əlifləmə,  Y etim  beyt,  Sm am a,  H axışta, Cığa 

və  başqaları  kimi  sırf A zərbaycan  koloritli  term inlər  idi.  Ədəbiy- 

yat  tarixi,  ədəbiyyat nəzəriyyəsi və ədəbi tənqid  sahəsinə  aid  Alek- 

sandr  şeiri,  A ntropom orfizm ,  Bədii  uydurm a,  D ünya  ədəbiyyatı, 

Ə dəbi surətlər, Ə dəbiyyatın tərbiyəvi əhəmiyyəti və b a şq a   bu  kimi 

beynəlxalq  səciyyəli  term inlər  də  lüğətdə  ilk  dəfə  izah  olunm uşdu. 

Başqa  xalqların  ədəbiyyatlarm a  aid  term inlərdən  Buffo  N ad a, 

D ayna,  D o y n a,  K erşuk,  R una,  Saqa,  Tersina,  X okku,  X o r  və  s. 

d ah a yeni  idi.

Bütün  b u   əlavələr  nəticəsində  lüğətin  dördüncü  nəşrində  çoxlu 

yeni term inlərin izahı vardı.

O 

zam an d an   keçən  illər  ərzində  dünyanın  m ənzərəsində,  xalq- 

ların  h əy atında  və  m üqəddəratında  baş  verm iş  ciddi,  çox  vaxt 

nəinki  d ram a tik ,  h ətta  faciəli  hadisələr  bədii  ədəbiyyat  və  folklor 

kimi,  o n lara   əsaslanan lüğətin  də həm  sözlüyünü,  həm  də  bu  sözlə-

---