Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

Ə lbəttə,  ölkəmizdə çap  edilmiş  m üxtəlif növlü və tipli,  m övzulu 

m övzu  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  ham ısm ın  təhlilini,  quruluşunu, 

əhəmiyyətini,  tərtibi  xüsusiyyətlərini  və  s.  a p arm aq   im kan  xaricin- 

dədir.  Y uxarıda qısa  təhlilini verdiyimiz soraq-m əlum at  nəşrləri,  o 

cüm lədən  «Azərbaycan  yazıçıları:  ensiklopedik  m əlum at  kitabı» 

bir d ah a göstərir ki, ölkəm izdə soraq-m əlum at nəşrləri,  o cümlədən 

m övzu-m əlum at  kitabları  həcm ,  tərtib a t  və  s.  cəhətdən  zənginləş- 

m iş,  inkişaf etm iş,  oxucuların  rəğbətini  q a z an a raq   geniş  yayılmış 

və istifadə edilmişdir.

2.3. 

Sahə,  mövzu  ensiklopediyalarının  və  ensiklopedik  lüğətlərin 

nəşri  və  inkişafı  məsələləri.  A zərbaycan  Sovet  Ensiklopediyasm m  

on  cildlik  nəşri  (1976- 1987-ci  illər)  başa  ça td ıq d an   so n ra   sahə, 

m övzu  ensiklopediyalarınm   hazırlanm ası  və  nəşri  işinə  başlanm ış- 

dır.  Belə  ki,  1987-1988-ci  illərdən  bircildlik  «A zərbaycan  R espub- 

likası»,  «Kütləvi  tibb  ensiklopediyası»,  «Ə dəbiyyat  və  incəsənət 

ensiklopediyası»,  «Politexnik  lüğəti»,  « İnform atika  və  hesablam a 

texnikası»,  «G ənc  fızikin  ensiklopediyası»  və  b a şq a   k ita b la r  üzə- 

rində işə başlanm ış və xeyli iş görülmüşdür.  S onrakı illərdə maliyyə 

çətinlikləri bu vacib və çox əhəmiyyətli soraq-m əlum at k itab larm ın  

hazırlanm asm a və nəşrinə  ciddi m ənfi  təsir  göstərm iş  və  bəzi  nəşr- 

lər üzərində iş  demək olar ki, tam am ilə dayandırılm ışdı [260, 208}.

X X   əsrin  80-90-cı  illərində  elm,  texnika  və  sənaye  sahələrində 

inteqrasiya və diferensiasiya prosesinin d aha da geniş  vüsət  alm ası, 

inform asiya  tələbatçıiannm   sorğularınm   ödənilm əsində  xüsusi  yer 

tu ta n   sahə,  m övzu  ensiklopediyalannm ,  ensiklopedik  lüğətlərin 

nəşrini  daha  d a  ciddi  məsələ  kim i  zəruri  etm işdir.  L akin  oxucula- 

rm   bu  vacib  ehtiyaclarm ı  ödəm ək  çətinliyi  də  dam lm azdır.  O xucu 

sorğularım n  öyrənilməsinin  nəticələri  göstərir  ki,  «m üxtəlif növlər- 

də  və  tiplərdə  ədəbiyyatm   nəşrinə  d a h a   çox  tələbat  olduğu  sorğu- 

dan  aydm   olm uşdur.  Belə  ki,  oxucuların  47,84  faizi  elm i-texniki 

ju rn a lla n ,  43,00 faizi  soraq-m əlum at  ədəbiyyatım ,  31,92  faizi  elmi 

ədəbiyyatı,  29,30  faizi  üm um texniki  ədəbiyyatı,  26,00  faizi  isteh- 

salat-texniki  ədəbiyyatı,  24,61  faizi  tədris-m etodik  ədəbiyyatı... 

m ütaliə edirlər»  [1 4 ,158-159].

Soraq-m əlum at  nəşrlərinin  nəşrə  hazırlanm ası  və  buraxılm ası- 

nm   təkmilləşdirilməsi,  o n ların   səmərəliliyinin  və  keyfiyyətinin 

yüksəldilm əsi  1980-ci  illərdə  d a h a   böyük  əhəm iyyət  kəsb  etmişdi. 

R espublikam ızda  dövlət  elm i-texniki  m əlum at  sistem inin  qarşısm - 

da  q o y ulan  vəzifələr  xalq  təsərrüfatınm   idarəedilm əsinin  m ühüm

vasitələrinin,  o  cümlədən  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  nəşrə  hazır- 

lanm asım   və  buraxılm asım   vacib  problem   kimi  irəli  sürürdü.  Belə 

ki,  b u   dövrdə  soraq-m əlum at  nəşrləri  xalq  təsərrüfatm m   idarəe- 

düm əsinin  və  cəmiyyətin  fəaliyyətinin  təşküinin  m ühüm   vasitəsinə 

çevrilirdi.  Təsadüfi  deyildir  ki,  «idarəetm ə  və  inform asiya»  tədqiq 

etdiyim iz  dövrdə  xüsusi  aktuallıq  kəsb  etmiş  və  k ib ern etik ad a,  se- 

m iotika,  inform atika  və  digər  sahələrdə  fəal  öyrənilm əyə  başlan- 

mışdı [279, J].

D em əli,  1980-ci  illərdə  elm i-texniki  inform asiyanın,  o  cümlə- 

dən  soraq-m əlum at  nəşrlərinin rolu və  əhəmiyyəti  d a h a  d a  artm ış- 

dı.  B unu  eyni  zam anda  ölkənin  xalq  təsərrüfatm m   sosial-iqtisadi 

inkişafım n  sürətləndirilm əsi  də  tələb  edirdi.  Belə  b ir  şəraitdə  res- 

publikam ızda kitabçılıq işinin inkişaf etdirilm əsinə dövlətin  qayğısı 

da  artırdı.  A zərbaycan K P  M ərkəzi K om itəsinin və respublika  hö- 

kum ətinin  qəbul  etdiyi  b ir  sıra  qərar  və  göstərişlərdə  k itab   nəşri- 

nin,  o  cümlədən  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  inkişaf  etdirilm əsinə 

diqqət  yetirilirdi.  A zərbaycan  K P   M ərkəzi  K om itəsinin  «R espub- 

likada  tərcümə  işinin  vəziyyəti  və  o n u   yaxşılaşdırm aq  tədbirləri 

haqqm da»  qəbul  etdiyi  q ərard a  deyilirdi:  «A zərbaycan  SSR  Döv- 

lətnəşrkom u,  Ali  və  O rta  İxtisas  Təhsili  Nazirliyi,  M a a rif  N azir- 

liyi,  Elm lər Akadem iyası,  A zərinform   iqtisadiyyatın,  elm  və  m ədə- 

niyyətin  k o n k ret  sahələri  üzrə ikidilli  və  çoxdilli  lüğətlər,  vəsaitlər 

və  m əlum at  kitabları,  siyasi  və texniki  lüğətlər,  ədəbiyyat və frazeo- 

logiya  lüğətləri,  tem atik lüğətlər,  term inologiya  lüğətləri,  m inim um  

lüğətlər,  xarici  söz lüğətləri,  şifahi danışıq kitabçaları,  dili  m üstəqil 

öyrənm ək  üçün  dərs  kitabları  və  digər  m əlum at  ədəbiyyatı  nəşrinə 

dair  X I-X II  beşilliklər üçün  perspektiv  plan  işləyib hazırlam alıdır- 

lar» [232].

N əşr  (kitab),  o  cümlədən  soraq-m əlum at nəşrləri  sosial və  elmi 

kom m unikasiya üsullarm dan biri olduğuna görə problem in elmi və 

inform asiya  dəyəri  daha  da  artır.  Bu  d a  öz  növbəsində  soraq- 

m əlum at  nəşrlərinin  nəşriyyat  fəaliyyətinin  ayrılm az  və  spesifik 

hissəsi  olduğunu  göstərir.  Dem əli,  cəmiyyətdə  inform asiyanm   ya- 

yılması  prosesinin  idarəedilməsi  və  istifadə  edilməsi  soraq-m əlu- 

m at  nəşrlərinin  spesifikası  ilə  əlaqədardır.  Başqa  sözlə,  bu  soraq- 

inform asiya  nəşrlərinin  özünəməxsus  cəhəti  hesab  edilir.  Bu  spesi- 

fik  cəhət  isə bu  sistemə  daxil  olan  bütün  m əlum at  nəşrlərinin  inki- 

şafını və istifadə olunm asım  zəruri edir.

---