SeyfəDDĠn qəNĠyev
Yüklə 1,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V FƏSĠL 1918-CĠ ĠL ġAMAXI SOYQIRIMI SƏNƏDLƏRĠN, MƏTBUATIN, ġAHĠDLƏRĠN VƏ XATĠRƏLƏRĠN DĠLĠ ĠLƏ
- DĠNDĠRĠLMƏ PROTOKOLU
104 Bundan əlavə, arxivdə kənd sakinlərinin 1918-ci il 13 noyabr verdikləri izahatda onlara dəyən ümumi ziyanın qədəri də göstərilmişdir: “1. Ərəbşahverdi kəndində 206 ev və 1350 sakin olmuşdur. 2. Erməni zorakılığı zamanı 112 ev yandırılmış və 22 nəfər öldürülmüşdür”. 117 Xatirələrdən: “biz tərəkəmə camaatı olmuşuq. Odur ki, payız aylarında mal- qarası olan insanların əksəriyyəti köçdü – külfəti qışlağa yığışırdıq. Qırğın zamanı kədimizdə çox evlər yandırılsa da, ölüm nisbətən az lmuşdur. Çünki mart-aprel ayında camaat Qobustanda yerləçşən qışlaqlarda olmuşlar. Bu xəbər qışlaq əhalisinə çatdırılsa da, heç kəs qorxusundan kəndə getmədi. Əksinə, kənddə ermənilərdən yaxasını qurtara bilənlər, qışlağa gəlmişdilər. xəbəri eşidən kimi ailəmizi aparıb dağlarda yerləşdirdik. Biz kişilər isə, qışlağa qayıtdıq. Səhər mal- qaramızı da götürüb qışlağı tərk etdik”. Bəli, terrorçu “Daşnaqsütyun” partiyası tərəfdarlarının Şamaxıda törətdiyi faciənin bəlkə də heç bir ölkədə, bəlkədə, anoloqu olmamışdır. Bu isə partiyanın məram və məqsədindən irəli gəlir və hələ də davam edir. Vaxtilə, 1918-ci il soyqırımının təşkilatçılarından biri olmuş A.Əmiryan 1917-ci il dekabrın 6(19)-da “Cinayətkar siyasət” adıl məqaləsin yazırdı: “Daşnaqsütyun” nə deməkdir? Bu ifrat erməni millətçilərinin partiyasıdır. Bu partiya öz 25 ili ərzində sosializmə qarşı, inqilabi ideyaların xalq ketlələri içərisində yayılmasına qarşı mübarizə aparmışdır, bu partiya bütün qonşu xalqlara qarşı təcavüzkar, həyasız siyasət yeritmişdir”. 118 Haşiyə: Aylar, illər dolandı, dünya çalxalandı – SSRİ adlanan nəhəng dövlət dağıldı, parçalandı. Başqa xalqlar kimi Azərbaycan da müstəqillik əldə etdi. Tariximiz, soy kökümüz yenidən araşdırılmağa başladı. Eləcə də xalqımızın həyatında ən ağır müsibət olmuş 1918-ci il faciəsi. Faciəni törətmişerməni terrorçuları yenidən adbaad dəqiqləşdirildi və arxiv sənədləri ilə bir daha təsdiqləndi. Xalqımızın başına gətirilmiş soyqırımı möhtərəm prezidentimiz Heydər Əliyev cənablarının vermiş olduğu fərmanlarla dünya ictimaiyyətinə çatıdırıldı. Prezidentin fərmanından sonra həmin tarix – 31 Mart soyqırımı günü kimi hər il qeyd olunurdu. Bu fərmandan sonra 1918-ci il şəhidlərinin adı, xatirəsi respublikamızın hər bir bölgəsində əbədiləşdirilməyə başlamışdır. Eləcə də Şamaxıda... 117 ARDA. f. 1061, s. 1. iş. 6, vər. 159. 118 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanlıların soyqırımı (sənədlər və materiallar), (tərtib edəni və çap. Hazır. V.Şirinoğlu), Bakı , 2001, səh. 9-10. 105 V FƏSĠL 1918-CĠ ĠL ġAMAXI SOYQIRIMI SƏNƏDLƏRĠN, MƏTBUATIN, ġAHĠDLƏRĠN VƏ XATĠRƏLƏRĠN DĠLĠ ĠLƏ Bütövlükdə Azərbaycanda törədilən erməni-daşnaq faciəsini öyrənmək üçün Fövqaladə İstintaq Komissiyasının sənədləri ilə yanaşı, 1918-1920-ci illərdə çap olunmuş qəzet və jurnallarda bir çox dəyərli materiallar vardır. Bu baxımdan “Azərbaycan”, “Açıq söz”, «Азербайджан», “Həyat”, “İstiqlal”, “Bəsirət”, «Наш годос», «Бакинский рабочии» və s. qəzetlərdə 1918-ci il soyqırımına aid müxtəlif səpkili xeyli materiallar verilmişdir. Şamaxı soyqırımının bəzi məqamları həmin qəzetlərdə ətraflı işıqlandırılmışdır. DĠNDĠRĠLMƏ PROTOKOLU 1918-ci il 7 oktyabr Şamaxı şəhəri Məmmədov Kərbalayi Yusif, 60 yaşlı, müsəlman, savadlı. “Mən Şamaxı şəhər sakiniyəm. Müsəlman İcraiyyə Komitəsinin üzvüyəm, Şamaxı və Şamaxı qəzasında yaşayan ermənilərlərlə Şamaxıda törətdikləri fitnəkarlığa qədər davam etmişdi. Şamaxıda və Şamaxı qəzasında baş vermiş hadisələr haqqında aşağıdakıları deyə bilmərəm: 1918-ci ildə Şamaxı şəhərinə çoxsaylı erməni silahlı dəstələri toplaşmağa başladı. Onlar furqonlarla çoxlu silah, top-tüfəng gətirirdilər. Əsasən, bu silahlar Müsüslü istiqamətindən gətirilirdi. Bizə belə bir məlumat gəldi ki, silahlanmış dəstələrin böyük bir qrupu Mədrəsədə toplaşıbdır. Oradan da bir qrupu Qozluçaya gedibdir. Müsəlman nümayəndələrimizdən bir neçəsi Qozluçaya gedib, ermənilərdən silahları nə üçün gətirdiklərini soruşanda onlar: “Bizdən qorxmayın, sizə bizdən ziyan dəyməz”, deyiblər. Lakin bir neçə gün sonra Mədrəsə və Qozluçay istiqamətindən Şamaxıya güclü atəş başladı. Lakin gedənləri erməni cəlladları yerindəcə güllələdilər. Heç bir danışığa getməyən erməni və malakan birləşmiş dəstələri Şamaxını bombardıman edir, ən yaxşı məhəllələri yandırır və talan edirdilər. Körpə uşaqları, qocaları, qadınları amansızcasına öldürürdülər. Qaçmaq imkanı tapmış şamaxılılar, yalnız türklər gələndən sonra şəhərə qayıtdılar. Şəhər tamamilə yandırılmışdı. Mənim şəxsən daşınan və daşınmaz əmlakımdan – üç evim, qızıllarım, bütün xalçalarım, digər ev əşyalarım ümumilikdə bir milyon manat təşkil edən mallarım yandırılmış və ya talan edilmişdir. Ambarımda 100 tonlarla olan taxıllarımı, üç ədəd su dəyirmanını, 1000 baş mal-qaramı, 30 atımı, 24 baş öküzlü, 4 furqonumu, taxılkənimi (kotan), çoxlu sayda silahlarımı ermənilər talan etmişlər. Ümumilikdə bunların miqdarı 2 milyon manatı keçmişdir. Sonralar mənə məlum oldu ki, mənim əmlakımı Yüklə 1,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|