SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Elektron-pozitron buxarı. Bu proses o vaxt baş verir ki, y-kvantın enerjisi elektronun va pozitronun birlikda atalatda

0
^Saxl^a y^an en e ; jila rin in ca ıTlin dan bö k OlSl l fl _{(2m c}2 _=1.02
MeV). Bu zaman y-kvant atomla toqquşduqda ondan bir po- zitron (e+) vurub çıxardır, atomun kütlasi azaldığından elektron tabaqalarinin birinda yerlaşan elektronun atrafinda saxlamağa qadir olmur va naticada elektron çıxır. Bu iki hissaciyin şüa- lanması elektron-pozitron buxarı adlanır (şakil 5.21.c).

2. Neytronun stlxurlarla qarşılıqlı alaqasi

Neytron nüva hissaciyi olub, elektrik yüküna malik deyil. Neytronun ktitlasi protonun kütlasindan o qadar da farqlanma- yir, lakin elektronun kütlasindan 1835 dafa böyükdür. EneŞi- sina göra bir neça qruppa bölünür: soyuq, isti, yavaş, rezonans, aralıq, süratli. Enerjisi istilik neytronlarından böyük olan neyt- ronlar istilik üstü neytronlar adlanır. Neytronun enerjisi artdıq- ca onun stlrati artır.

Neytronların süxurlarla qarşılıqlı tasiri üç cür olur: elasti- ki sapalanma, qeyri elastiki sapalanma, neytronun udulması.
Elastiki sapalanma zamanı neytronla nüva arasında knetik eneqinin yenidan bölüşdrülmasi baş verir ki, bu zaman nüva daxili vaziyyat dayişilmaz qalır (şakil 5 ).

Şakil 5.22. Elastiki sapalanma

Naticada neytron eneqisinin müayyan bir hissasini itirir va avvalki harakat istiqamatindan kanarlaşır. ön çox ene;jini neytron hidrogen atomunun nüvasi ila qarşılaşdıqda itirir ki, bunada sabab hidrogenin atom çakisinin neytronun çakisina barabar olmasıdır.
Qeyri elastiki sapalanma ancaq süratli neytronlann asasan ağır elementlarin nüvasi ila qarşılaşdıqda baş verir. Qeyri elastiki sapalanma zamanı nüvanin tarkibi dayişilmir, lakin o hayacanlanır. Bu zaman neytron özünün kinetik enerjisinin bir hissasini nüvaya verir ki, bu enerjida onun hayacanlanmasına imkan yaradır. Nüva öz avvalki vaziyyatina qayıdan zaman bir va ya bir neça qamma kvant şüalandınr (şakil 5.23).


Şakil 5.23. Qeyri-elastiki sapalanma Neytronun udulması, onun harakati üçün sonuncu marha-
la olur. Yavaşımış istilik neytronu öz harakatini davam etdirir, lakin enerjisinda dayişiklik baş vermir (şakil 5.24).

Şakil 5.24. Neytronun udulması

Harakatinin ikinci fazası diffuziya adlanır. Bu faza diffuziya uzunluğu ila saciyyalanir. Bu uzunluq istilik neytro-

nunun yaranması nöqtasi ila onun har hansı bir elementinin nüvasi tarafindan udulması nöqtasina qadarki masafadir.

3. 
   Quyularda radioaktiv karotaj -