Shartli belgilar: taqrizchilar
Yüklə 336 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Shuhrat Ergashev, Begzod Xodjayev, Jamshid Abdullayev, Nurhayot Hakimov MUALLIFLAR
- S. Shodmonova
- M. Axrolov
- “Eng yangi tarix”
| Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi nashrga tavsiya etgan 10 Yangi nashr Тoshkent – 2022 JAHON TARIXI 2 SHARTLI BELGILAR: TAQRIZCHILAR: UO‘K 94(100)(075.3) KBK 63.3(0)ya72 J 39 ISBN 978-9943-8380-9-3 © Respublika ta’lim markazi, 2022 Shuhrat Ergashev, Begzod Xodjayev, Jamshid Abdullayev, Nurhayot Hakimov MUALLIFLAR: – esga oling. – faollashtiruvchi savol va topshiriqlar. – bilib oling. – yodda tuting. – ijodiy ish topshirig‘i. – internet bilan ishlash. – mustaqil ish. – yo‘naltiruvchi savollar. – o‘ylab ko‘ring va mantiqiy xulosa chiqaring. – atamalar mazmuni. – savol va topshiriqlar. – tarixiy mushohada. – badiiy asar bilan ishlashga doir topshiriq. Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan chop etildi. Original maket va dizayn konsepsiyasi Respublika ta’lim markazi tomonidan ishlandi. S. Shodmonova – Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq mamlakatlari tarixi va antropologiya kafedrasi professori, tarix fanlari doktori. B. Pasilov – TDPU jahon tarixi kafedrasi dotsenti. Sh. Abdullayeva – Toshkent shahridagi Turin politexnika universiteti qoshidagi aka- demik litsey tarix fani o‘qituvchisi. M. Axrolov – Toshkent shahri Sergeli tumanidagi 266-umumiy o‘rta ta’lim maktabining tarix fani o‘qituvchisi. 3 A ngliyadagi sanoat inqilobi, boshqa Yevropa va Shimoliy Amerika mamlakatlaridagi sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi Osiyo va Afrika xalqlari hayotida ham jiddiy o‘zgarishlarga olib keldi. Mustamlaka va qaram mamlakatlar sanoat mahsulotlari bozori va xomashyo bazasiga aylantirildi. Yevropa mamlakatlari Turkiya, Eron va Xitoy kabi rasman mustaqil davlatlar rivojlanishiga ham kuchli ta’sir ko‘rsatdi. XIX asrning oxir- larida boshlangan tarixiy davr fanda imperializm nomini oldi. XX asr boshiga kelib Afrika qit’asining 90 foiz hududi yetakchi Yevropa davlatlarining mustamlakalariga aylantirilgan edi. Ammo mustamlakalar uchun kurash davom etdi, qurollanish poygasi avj oldi. Bu voqealar muqarrar ravishda 1914–1918-yillardagi Birinchi jahon urushiga olib keldi. Urush insoniyat tarixida buyuk geografik kashfiyotlardan boshlangan yangi davrga yakun yasadi. Birinchi jahon urushidan keyingi davr “Eng yangi tarix” deb ataladi. U Birinchi jahon urushining yakuni – 1918-yildan boshlanib, hozirgi kungacha bo‘lgan davrni qamrab oladi. Eng yangi tarixga kishilik jamiyati rivojlanishining industrial sivilizatsiyadan postindustrial sivilizatsiyaga o‘tish davri sifatida qaraladi. Eng yangi davr tarixida nisbatan mustaqil bo‘lgan uchta bosqichni ajratib ko‘rsatish mumkin. Birinchi bosqich – 1918–1945-yillar oralig‘ida industrial jamiyat ijtimoiy-siyosiy tizimi inqirozining boshlanish davri. Bu inqiroz ikkita jahon urushida, sotsialistik inqiloblar va milliy-ozodlik harakatlarida, Germaniya, Italiya, Yaponiya, SSSRda totalitar tuzumlar- ning qaror topishida, ijtimoiy ziddiyatlarning keskinlashuvida namoyon bo‘ldi. Bu bosqich- ning mazmunini jamiyat taraqqiyotining ikki asosiy modeli – liberal-demokratik va totalitar tuzum o‘rtasidagi kurash tashkil etadi. Ikkinchi bosqich 1945–1991-yillarni o‘z ichiga oladi. Bu bosqich mazmunini mustam- laka tizimining qulashi va ko‘plab mustaqil davlatlarning tashkil topishi, “sovuq urush”, dunyoni yadroviy halokat yoqasiga olib kelgan qurollanish poygasi tashkil qiladi. Bu davr asosan sovetlar totalitar tuzumi va liberal demokratiya o‘rtasidagi global qarama-qar shilik bilan tavsiflanadi. 1991-yildan boshlangan uchinchi bosqich xalqaro munosabatlarda shakllangan ikki qutbli dunyo tizimining inqirozi, sotsialistik tuzumning barbod bo‘lishi, SSSRning par- chalanib ketishi va sobiq sovet respublikalarining mustaqil taraqqiyot yo‘liga kirishi bilan boshlanadi. Bu davr globallashuv, “uchinchi dunyo” mamlakatlari rivojlanishining jadalla- shuvi, sivilizatsiyalar o‘rtasidagi ziddiyatlarning kuchayishi bilan xarakterlanadi. Mazkur darslikda yangi davrning so‘nggi bosqichi va eng yangi davrda sodir bo‘lgan muhim voqealar bayon qilinishi bilan birga jamiyat taraqqiyotining hozirgi bosqichi, shu- ningdek, bugungi kunda dunyo sahnida ro‘y berayotgan ayrim voqealarning kelib chiqish sabablarini tahlil qilish imkonini beruvchi hamda o‘quvchilarni mustaqil fikrlash ga undov chi, ularning dunyoqarashlarini kengaytirishga qaratilgan tarixiy ma’lumotlar keltirilgan. Ushbu ma’lumotlar jahon xalqlari madaniyatining har biri o‘ziga xos va noyob ekanligini, insonparvarlik va vatanparvarlik tamoyillari, fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat g‘oyala- riga asoslangan umuminsoniy qadriyatlarni anglashga ko‘maklashadi. Dunyo va jamiyat taraqqiyotining muhim qonuniyatlari va o‘ziga xos yo‘llarini bilib olish va kelajak haqida tasavvurlarga ega bo‘lish imkonini beradi. Shuningdek, ilg‘or mamlakatlarning tarixiy tajribasini O‘zbekistonda ijodiy qo‘llashga imkon beruvchi bilimlarni shakllantiradi. Yüklə 336 Kb. Dostları ilə paylaş:
|