Shaxs va jamiyat
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ma’naviy madaniyat
nazariyasi o‘zaro munosabatlar nazariyasi inson kelib chiqishining sinergetik tushuntirilishi Birinchi bo‘lim. inson va uning shaxs tavsifi www.ziyouz.com kutubxonasi 27 nomlangan yangi yo‘nalish tashkil etgan bu o‘zgarishlar markazida voqelikning turli sohalari tizimlaridagi tashkillanish jarayonlari asosida yotgan umumiy qonuniyatlar va tamoyillarni bilish turadi. O‘z-o‘zidan tashkillanish shunday jarayonki, unda tashqi kuchlar va sabablar ishtirokisiz murakkab o‘zgaruvchi tizimning qaror topishi yuz beradi yoki takomillashadi. sinergetika asoschilaridan bo‘lgan belgiyalik olim I. Prigojinning ta’kidlashicha, ayni shu tarzda, jumladan, yerda ham hayot, uning turli-tuman shakllari rivojlanadi, yangi tizimlar paydo bo‘ladi. sotsium jarayonlar ham sinergetika doirasida tushuntirilishi hozir ko‘pchilik tomonidan tan olingan. sinergetikada insonning kelib chiqish muammosi yechimiga yangicha, ya’ni, noan’anaviy yondashiladi. bunga ko‘ra, har qanday o‘z-o‘zidan tashkillanish jarayoni tabiatda mavjud imkoniyatni ro‘yobga chiqarishga qodirdir. primatlardan insonga o‘tish, ya’ni, hayotning sifat jihatdan yangi tarzi shakllanishi sinergetik tushuntirilganda, birinchi navbatda, jarayon yuz berishining ko‘p- dan ko‘p variantlari nazarda tutiladi. negaki, alohida holatlar (bifurkatsiya nuqtalari) atrofida tizim jarayonlari beqaror tus olgani tufayli eng kichik ta sodifiy ta’sirlar (fluktatsiya) ham uning holatini o‘zgartirib yuboradi. masalan, tog‘lardagi o‘q ovozi yoki yumalatilgan tosh bo‘lagi katta falokatga – qor ko‘chishi, toshlar ko‘chishi va hokazolarga sabab bo‘ladi. bifurkatsiya nuqtalari tadrijiylik jarayonining yangi tartibga o‘tadigan chegarasini ifodalaydi. boshqacha aytganda, insonning shakllanishi jarayonida yuzaga keladigan bifurkatsiya nuqtalari jarayonining yangi trayektoriyasini belgilaydi. demak, tadrijiylikdagi sekin-astalik, ko‘nikib borish bifurkatsiya tufayli qayta kechadigan holatlar bilan to‘ldiriladi. inson ajdodlari ham mansub bo‘lgan primatlardan avstralipiteklar (qoldiqlari avstraliyada topilganidan shunday ataladi) muzliklar davri boshlanishi bilan maydoni qisqarib boradigan o‘rmonlardan yalangliklarga chiqishga majbur bo‘lgan. ular qirilib ketmaslik uchun yangi ekologik muhitni o‘zlashtiribgina qolmay, balki tashqi ta’sir ostida an’anaviy o‘simlik mahsulotlari bilan birga oqsilga boy go‘sht iste’mol qilish tajribasini ham olib o‘tganlar. bu, o‘z navbatida, kuchli bo‘lishni, orqa oyoqqa tayanib tik yurishni ta’minlagan. sinergetika nuqtayi nazariga ko‘ra, inson shakllanishining ilk davrlari bemisl darajada tezlashganligi bilan xarakterlanadi. e’tiborga Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|