102
Yusif Vəzir Çəmənzəminli yazır ki, «arvad da razılıq versə,
ortalıqda bir ittifaq əmələ gəlir. Bu ittifaqa nikah deyirlər. Nikahın
ümdə şərti ər ilə arvadın bərabərliyi olur, biri o birinə zülm edə
bilməz, biri o birinə tabe gərək olmasın və bu şərtlər əmələ gəlməsə,
nikah düz və doğru olmaz…Nikah əbədi bir dostluqdan ibarətdir»
(28, 157).
Hər bir şəxsin həyatında toy əlamətdar gün hesab olunur. Mua-
sir dövrdə nikah munasibətlərinin tənzimlənməsində dini idarələrin
səlahiyyəti yoxdur. Ailə qurmaq əsrlər boyu məsuliyyətli bir addım
sayılmışdır. Bu xüsusda valideynlər mühüm rol oynamışlar. Belə ki,
«Oğul-qız toyu görmək onların təkcə ülvi arzusu deyil, bəlkə də
bütövlükdə həyatlarının mənasını təşkil edir. Onların böyük həyat
təcrübəsi vardır, insanları daha yaxşı tanıyırlar, səhv edə-edə
müdrikləşiblər» (23, 112).
N.Tusi eyni zamanda nikah münasibətləri rəsmiləşdirildikdən
sonra ailədəki mövqe müəyyənləşdirilməsi məsələsinə də yer ver-
mişdir. Belə ki, o yazır: «Kişi və arvad arasında kəbin kəsildikdən
və nikah qanunlaşdırıldıqdan sonra, arvad saxlamaqda ər üç üsuldan
istifadə etməlidir: birinci – zəhm, ikinci – kəramət, üçüncü – baş qa-
rışdırma». (3, 153) Bütün bu deyilənlərə Tusinin özünəməxsus açıq-
lamaları vardır. Belə ki, zəhm dedikdə, evdə kişinin hegemonluğu,
yəni ailədəki üstün mövqeyi nəzərdə tutulur. Müəllif göstərir ki,
əgər bu şərt pozularsa, ailə üzvləri üçün xoşagəlməz hadisələrlə nə-
ticələnə bilər. Kəramətin növlərini göstərən Tusi qeyd edir ki, qa-
dının məhəbbət və şəfqətini artıran şeyləri ondan əsirgəmək olmaz,
yəni 1 – onu gözəl
saxlamaq, 2 – üzünü
örtməkdə tələbkar olmaq, 3
– evdarlıq işlərində onunla məsləhətləşmək, 4 – ərzaqdan istifadədə,
xidmətçiləri işlətməkdə ona tam ixtiyar vermək, 5 – onun ailəsi və
qohumları ilə mehriban dolanıb kömək etmək, 6 – üstünə günü gə-
tirməmək. Nəhayət, baş qarışdırmaq dedikdə, yəni ev işləri, ava-
danlığın hayına qalmaq və s. kimi məsələlərlə məşğul olmaq
nəzərdə tutulur.
Beləliklə qeyd edə bilərik ki, «Toy iki gəncin ən gözəl və ülvi
hissinin eşqinin təntənəsidir. O, çox qədimdən başlayaraq, ən şən,