Sitologiya va genetika

rional divergensiya deb ataladi. Bu turning tarixiy rivojlanishi u yoki bu sistematik guruhga xos belgilarni aks ettiradi. organizm o‘zining rivojlanish davrida doimiy ravishda o‘zgarib boradi. Mu- tatsiya homilaning dastlabki davrlarida tuzilish va moddalar al- mashinuviga ta’sir etadigan genlarning o‘zgarishiga olib keladi.
o‘zgargan belgilar keyingi rivojlanish jarayonida muhim rol o‘ynaydi. Xordaning boshlang‘ich kurtagi nerv naychasining hosil bo‘lishiga ta’sir ko‘rsatadi. Uning yo‘qolishi rivojlanishni to‘xtatadi.

^ 48- rasm. J	1 •	kloakalilar (yexidna);	4	• yirtqichlar (mushuk);
Umurtqalilarda mur-	2 •	xaltalilar (kenguru);	5	• primatlar (martishka);
takning o‘xshashligi:	3 •	juft tuyoqlilar (bug‘u);	6	• odam.

Shuning uchun dastlabki bosqichdagi o‘zgarishlar odatda rivojla- nishdan orqada qolishga yoki nobud bo‘lishga olib keladi. Keyingi bosqichlardagi o‘zgarishlar, kamroq ahamiyatga ega bo‘lgan bel- gilarga ta’sir qilib, organizm uchun foydali belgilarni yuzaga chiqa- radi va bu o‘zgarish tabiiy tanlanishda saralanib boradi.

Hozirgi zamon hayvonlarining embrional rivojlanish bosqichi­da ajdodlariga o‘xshash belgilarning paydo bo‘lishi, organlar tu- zilishidagi evolutsion qayta shakllanishni aks ettiradi. Organizm o‘z rivojlanish jarayonida bir hujayralilik (zigota) bosqichini o‘tay- di, ya’ni dastlabki amyobasimon bosqichni filogenetik takrorlaydi. Barcha umurtqalilarda, yuksak tuzilishga ega bo‘lganlarida ham dastlab xorda hosil bo‘lib, keyinchalik umurtqa pog‘onasiga ayla- nadi. Ularning ajdodida esa xorda butun umri davomida saqlanib qolgan. Embrional rivojlanish jarayonida qushlar, sut emizuvchilar va odamda halqum atrofida jabra bo‘ladi.
O
0
dam embrionining dastlabki bosqichlarida yurak tuzili­shi ba I iqlarnikiga o‘xshash: bitta qorincha va bitta bo‘lmachadan ibo rat bo‘lib, qon aylanish doirasi bitta bo‘ladi. Tishsiz kitlarning embrionI ik davrida tish paydo bo‘ladi. Bu tishlar milkni yorib chiq- maydi, balki parchalanib, so‘rilib ketadi. Yuqorida keltirilgan mi­sollar individual rivojlanish bilan tarixiy rivojlanish o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatadi. Bu o‘zaro bog‘liqlik nemis olimlari Myuller va Gekkel tomonidan ilgari surilgan biogenetik qonunda o‘z ifo- dasini topdi. Har bir individ o‘zining individual rivojlanishida (on­togenez) o‘z turining rivojlanish tarixini (filogenez) qisqacha tak­rorlaydi, ya’ni ontogenezda filogenezning qisqa takroriga bioge­netik qonun deyiladi.
K.Ber tomonidan qaysi qonun ilgari surilgan?

2. 
   Embrional divergensiya deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Biogenetik qonun qaysi olimlar tomonidan ilgari surilgan? Uni misollar asosida tushuntiring.