Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
503 yerdən keçərkən yazıçını yelləncəkdə uzanmış görür. – İstirahət edirsən? – Yox, işləyirəm.
Təəssüf, hətta yazıçılığın spesifikasına bələd olan adamlar da bu cəhəti nəzərə almırlar. Yazanda və ya makinada çaqqıldadanda heç kəs işinə qarışmır, sənin fikrini yayındırmır, ancaq əlini qələmdən, yaxud makinadan çəkən kimi, kresloya oturunca, - olsun ki, bu, sənin işinin çox vacib bir məqamıdır,- sual-sual dalınca yağdırılır, ən müxtəlif mövzularda söhbətlərə çəkilirsən. Cavabında dodaqaltı nə mızıldasan da, düşünmək, yaradıcılıqla məşğul olmaq, hələ də fantaziya oyununun içində qalmaq üçün vaxtını qorusan da, bazarda qiymətlər, qonşuların yay istirahəti, dostların ailəvi planları, uşaqların, nəvələrin, qohumların, şoferin, dəlləyin... problemləri haqqında söhbətlər beynində fırlanan süjet xətlərini, dialoq, xarakter, təbiət təsvirini havaya uçurdur. Düzdür, gün ərzində heç kəslə ünsiyyətə girməyən həmsöhbətini də başa düşmək lazımdır. Bədbəxtlik də elə burasındadır, hamını başa düşürsən, hamını anlayırsan, dərdinə şərik olursan, səni isə, nəticə etibarilə heç kəs anlamır. *** Çətini yazıncadır. Başladınmı, hər şey yağ kimi gedəcək. Ən azı üç vəziyyət var ki, onlara köklənmək çətin olur: şəhər yerindən durmaq, soyuq suya girmək və yazı stolunun arxasına keçmək. Ən çətini bir anın içində bu işi görməyi qərarlaşdırmaqdır – sonra hər şey öz qaydasınca gedəcək. Bir göz qırpımında özünü məcbur edib yerindən durmaq, yuxunu üstündən adyal kimi atmaq və yataqdan sıçrayıb qalxmaq, bütün iradəni cəm edib, özünü məcbur edib soyuq suya tullanmaq… Gücünü toplayıb yazı stolunun arxasına keçmək, dəftəri açıb ilk cümləni yazmaq. Sonra stuldan qalxa bilməyəcəksən. Kağızın özünəməxsus cazibəsi var, onun üzərinə yazılan sözün ovsunu səni tərk-silah edir, imkan vermir ki, ondan ayrılasan. Ən əsası isə sözlərin "zəncirvari 504 reaksiyası"dır... Fikirləri tutmaq, dayandırmaq, ram etmək… kağız üzərindəki sözlər özünün daxili ardıcıllıq, başlama, bitmə qanunauyğunluğu olan MƏTNƏ çevrilir. Yazanda bütün ümidimi sözlərin zəncirvari reaksiyasına bağlayıram, – söz sözü, cümlə cümləni, abzas abzası… çəkir. *** Mənim yaddaşım başdan ayağa qəbiristanlığa çevrilmişdir, burada daha qəbir yeri qalmayıb, bircə yer, bircə boş qəbir görsənir – mənim öz məzarım. *** Mən hələ öz xalqımın faciəsindən, minlərlə ölən, şikəst olan, evsiz-eşiksiz qalan, qovulan, güclə dolanan, küçələrdə səfillik edən, maşınların qabağına qaçıb şüşə silməklə bir neçə manat çörək pulu qazanmaq istəyən uşaqlardan danışmıram. Budur müstəqillik və azadlığımız? Budur arzusunda olduğumuz işıqlı gələcək? Bizə qalan keçmişdir. Bizə qalan hamının, hamının canlı olduğu xatirələrdir. İnsanın iki həyatı var, yer üstündəki həyatı və mənim əqidəmə görə, o biri dünyadakı həyatı. *** Ancaq sənətkar üçüncü həyatını da yaşayır – əgər yaradıcılığında öz yaddaşını, öz keçmişini əks etdirib diriltməyə gücü çatırsa... Mənimçün həmişə təskinlik olub ki, – bəlkə də bu, dünyada ən böyük dinlərdən də böyük bir təskinlikdir, – Marsel Prust sayağı, iki həyat – real həyatı və kağız üzərindəki həyatı yaşamaq mümkündür. Zamanı saxlaya bilmək, itmiş zaman axtarışında daha bir ömrü başa vurmaq hesabına zamana güc gəlmək yalnız sənətdə mümkündür. Sənətdə qazanılan zaman insanın bu dünyadakı həyatını o biri dünyada fərz edilən həyatı ilə birləşdirən körpüdür. Bütün hallarda incəsənətdə əks etdirilən həyatdır. Yaddaş və keçmiş sənətdə yüksək səviyyədə təcəssüm etdirilibsə, bu ölümsüzlüyün elə özü deməkdir. Olsun ki, bu çox sadə bir sözdür, ancaq bu fani dünyada başqa bir təskinlik varmı?
505 *** Hər hansı bir rus nəyisə soruşmağı sevir, Gertsenin təbirincə, "Kimdir müqəssir?" sualını verməyi xoşlayır. "Nə etməli?" bu sualı Çernışevski vermiş və Lenin təkrar etmişdir. "Rus elində kimin günü xoş keçir?" – Nekrasovun sualıdır. "Sənətkarlar, siz kiminləsiniz?" – Qorki bu sualla insanları seçim qarşısında qoymağa cəhd göstərmişdi. "Yaxşı nədir, pis nədir?" sualını Mayakovski verib. Qonşumuz Vanya dayı üçüncü badədən sonra qırsaqqız olub əl çəkmir: "Mənə hörmət eləyirsən?" ruslara xas olan bu sualların içində Pasternakın dilindən çıxan, dahiyanəliyi və sadədilliyi ilə fərqlənən bir sual da var: TƏzizlərim, indi hansı minillikdir?U. Hər halda Pasternak xoşbəxt adam idi ki, minillikləri ayıra bilmirdi…
Bax budur, keçən ilin sonuna beş dəqiqə qalıb və mən həyəcanla özümə sual verirəm: hansı ili qarşılayırıq: 1997-ni, yaxud 1937-ni?
Bu gün 40 il bundan əvvəl olduğu kimi, mən Azərbaycanda ən cavan yazıçıyam.
Tarix Allahın dözümüdür. *** "Oqonyok"da Bulat Okudcava ilə müsahibə verilmişdir. Sual: "Bu gün 60-cıların idealına necə yanaşırsınız?" Cavab: "…Gənc "yetmişincilər" "altmışıncıların" əlindən yaman əsəbidirlər. "Altmışıncılardan" yazanda onlara elə gəlir ki, nəsə böyük bir şey icad edirlər, yaddan çıxarırlar ki, atalarla oğullar arasında mübahisə çoxdanın davasıdır. Burada heç bir kəşf- filan yoxdur. Təbii ki, "altmışıncılar" öz dövrlərinin övladları idilər. Onlar inqilabçı olmadılar. Onlar həmin şəraitdə yaşaya
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|