Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
494 böyüklüyü - böyük Ermənistan haqqında xülyayla tarixi məzlumluq, inciklik və məhkumluq arasında yalnız boşluq var? Burada, doğrudanmı, təbii, ya süni kədərdən başqa həyatın rəngarəng spektrindən heç nə yoxdur? Yaxşı yadımdadır, bir neçə il qabaq Eçmiədzində olanda hər addımbaşı guya TsoyqırımıU qurbanlarına qoyulan abidələrlə rastlaşırdım və bu məni heyrətləndirirdi. Bu abidələr niyə belə çoxdur, – deyə soruşdum. Bax bu abidə erməni əsilli amerikan milyonerinin hədiyyəsidir, bu isə fransız, bax o biri italyan ermənisinin hədiyyələridir - mənə belə cavab verirdilər. Doğrudanmı, sizin tarixinizdə işıqlı, nikbin bir hadisə olmayıb ki, dünyaya gözünüzü açan kimi keçmişin məhz bu üzünü – dərdi, əzabı, qırğını, matəmi yada salıb ağlayırsınız? Üstündən bir neçə il keçəndən sonra Parisdəki "Fiqaro" qəzetinin müxbirinin suallarına cavab verərkən dedim ki, Yerevanda keçirilən mitinqlərdə səsləndirilən bəzi şüarlar mazoxizm təsiri oyadır: "Rus-Türk-Azərbaycan blokunu erməni qanına batıraq", yaxud "rus əsgərini bizə güllə atmağa məcbur edək". Bakıda mənimlə görüşən müxbir mənim sözlərimi öz bildiyi kimi belə təqdim etmişdi: TAnar bəyan edir ki, bütün ermənilər mazoxistdirU və bu cümlə çap olunar- olunmaz aləm dəydi bir-birinə. Bundan sonra mənə Ermənistandan təhdidedici məktublar gəlməyə başladı, bu məktubların bir neçəsində erməni terroristlərinin qətlə yetirdiyi şəxslərin siyahısı verilirdi: biz Ənvər Paşanı, Camal Paşanı, Tələt Paşanı (qətlin vaxtı və yeri göstərilirdi) öldürmüşük, əlimiz sənə də çatar. Zəng edib arvadımı qorxudurdular ki, tezliklə məni qətlə yetirəcəklər. Ən dəhşətlisi isə uzaq Qarabağ kəndlərinin birində yaşayan kəndlinin savadsız rus dilində yazdığı məktubu idi. Demə, bu uzaq kənd sakini nəinki fransız qəzeti "Fiqaro"nu oxuyur, həm də "mazoxizm" sözünün də mənasını gözəl anlayırmış və bu ifadəmə görə məndən inciyib. Məsələ şişib-şişib Sov.İKP MK-ya, Qorbaçova çatdı. Azərbaycan və erməni deputatları ilə görüşündə (o zaman mən
495 İttifaq səviyyəli deputat deyildim) Ermənistan Yazıçılar Birliyinin sədri Vardqes Petrosyan (sonralar Yerevanda öz evinin kandarında şübhəli bir şəraitdə qətlə yetirilmişdi) bu məsələni Qorbaçovun diqqətinə çatdırdı, məni erməni fobiyası yaratmaqda, milli düşmənçilik toxumu səpməkdə günahlandırdı. Bu məclisdə məni Mirzə İbrahimov müdafiə etdi. Bunu yaddan çıxarmaq olarmı? Bu da yadımdadır ki, hələ bu hadisələr baş verməmişdən çox- çox əvvəl, daha dəqiqi Qarabağ konfliktinin başlanmasından bir neçə il qabaq Suren Ayvazyan adlı bir nəfər Sov.İKP MK-ya haqqında film çəkdiyimiz Qaçaq Nəbinin adına hədyanlar yazmışdı. Bunu eşidən kimi, mən S.Ayvazyanın əlində dəstavuz etdiyi yalançı faktlar barədə Sov. İKP MK-ya məktub yolladım. Üstündən bir az ötəndən sonra o zaman bizim MK-da işləyən, rəhmətlik Qəşəm Aslanov məni dəvət etdi və dedi ki, sənin məktubun Sov. İKP MK-ya çatıb, ona münasibət yaxşıdır, Qaçaq Nəbi haqqında film ekranlara buraxılacaq. Ancaq Qəşəm bu sözləri də əlavə etdi: "Ancaq unutma ki, Sov. İKP MK-nın sənin məktubun baxılan şöbəsində on altı erməni işləyir, onlar bunu nə vaxtsa sənin yadına salacaqlarU. Qəşəmin sözü doğru çıxdı.
Yağış yağır – bu, kökündən dəyişilmiş dünyada mənə tanış olan yeganə nəsnədir (televiziya verilişlərinin birində dediyim və "Qırmızı limuzin" hekayəsində işlətdiyim bu fikri sonralar, 1996-cı ildə "Arqumentı i faktı" qəzetində sitat gətirmişdilər). Yadıma gəlir ki, o vaxt hakimiyyətdə Xalq Cəbhəsi idi, həmin televiziya verilişindən sonra Vaqulya (V.Səmədoğlu) mənə zəng eləyib dedi ki, sən getdikcə mənim şerlərimə daha çox bənzəyirsən. "Yəni o mənada ki, heç kəs heç nə başa düşmür? – Atmaca ilə cavab verdim: – Nə məni, nə sənin şerlərini? – Yox. O mənada ki, getdikcə sən də mənim şerlərim kimi kədərli olursan. *** Onlar əvvəlcə mənə nifrət edirlər, sonra isə bu nifrətə səbəb 496 axtarmağa başlayırlar. *** İctimai fikir quru yerdə hazırlanmır, onu illər boyu formalaşdırırlar. Əgər senzuranın aradan götürüldüyü bir dövrdə nə zamansa qadağan olunmuş, yaxud qara siyahılara salınmış və ya xaricdə çap olunmuş əsərlər (onlar yəqin ki, mövcud olmayıb) üzə çıxmırsa, bu gün müstəqil Azərbaycanın mövcud ictimai fikrini yetişdirən yeganə mənbə bizim leqal ədəbiyyatımız sayılmalıdır. Bu ədəbiyyatın dəyəri isə təkcə onun ictimai əhəmiyyət daşıması ilə yox, həm də yüksək estetik bədii səviyyəsi ilə şərtlənir. Demək olar ki, altmışıncı illərdə ədəbiyyata gələn nəslin bir neçə nasirlərinin səyi hesabına yaradılan gözəl nəsr nümunələrinə Azərbaycan ədəbiyyatında daha əvvəllər rast gəlinməyib. Axı bu faktı necə inkar etmək olar, yaxud belə bir tarixi ədəbi faktın üzərindən necə sükutla keçmək olar? Olmaz, ancaq buna cəhd edənlər var. Görünür, altmışıncıların ədəbi ideyaları təkcə özlərinin davamçılarını deyil, həm də davamçı olsa da, bu varisliyi dananları, öz kökünü və mənbəyini inkar etməyə çalışan opponentlərini də yetişdirmişdir. Nə qədər qəribə olsa da, totalitar dövrün ictimai təfəkküründəki bəla – relikt halında bu gün də yaşayır: nankorluq və keçmişə münasibətdə naşükürlük, özündən əvvəl gələnin kökünü baltalamaq, yerlə-yeksan etmək, mövcud olan hər şeyi bir düsturun üzərinə gətirmək, Keçmişdən keçib bu günə gəlib çıxan, hələ yaşayan, nəfəs alan hər şeyi – zoğları, pöhrələri qırıb çatmaq ehtirası. Totalitar keçmişə totalitar münasibət – bizim yaşadığımız dünyanın elan edilməsə də, görünməz bir əllə idarə olunub fəaliyyət göstərən əsas şüarı bax budur. Daha dəqiq desək, belə bir təfəkkür tipi ki, onu təkidlə cəmiyyətə sırımaq istəyirlər.
*** Bizim nəslin – altmışıncıların faciəsi Sovet sistemində və Brejnevin hakimiyyəti dövründə ümidlərimizin boşa
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|