Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
491 mühakimə prinsiplərini satmaq bir elə çətin deyildi. Bu gün belə acı təcrübəni xalq canından və qanından keçiribsə, kimi heyrətləndirmək olar? Ona görə də, şəhərlərin, bütöv rayonların satılması fikri də çoxuna təbii görünür. Dünən bəzilərini bağlayan yerliçilik bu gün Azərbaycanı ayrı-ayrı parçalara doğrayaraq artıq eybəcər traybalizmə çevrilmişdir – bu tipli separat cəhdlərin etnik əsasında isə yenə də həmin yerliçilik mərəzinin metastazı durur. Satirik ədəbiyyat məhz bu bəlalara qarşı mübarizə aparırdı. Üçüncü bəlamız olan avamlıq özünü həm də qrafomanlıqda büruzə verir. Əsrlər boyu ədəbiyyat və incəsənətdəki qrafomanlıq bu gün həm də siyasi qrafomanlıq müstəvisində peyda olub. Siyasi diletantlıq, ictimai düşüncənin mədəni səviyyəsinin aşağı olması da elə avamlıqdan, milli lovğalıqdan və təkəbbürdən irəli gəlir və bütün bu şeylərin nəticəsi kimi meydana çıxır. Dünyadan xəbərsiz olan bu adamlar öz xırdacıq, son dərəcə adi uğurlarını layiq olduqları dəyər və mənadan çox-çox yuxarıya ucaldır, qəhrəman keçmişi, yaxud keçmişin qəhrəmanlarını, rəhbərləri, onların qəhrəmanlığını göylərə qaldıraraq mədhiyyə ədəbiyyatını satirik ədəbiyyatdan üstün sayırlar. Keçmişlə məzələnə-məzələnə biz fürsətimizi əldən vermiş, gələcəyi itirmişik. Ən azı onu, gələcəyi sual altına qoymuşuq.
Keçən əsrdə rus ordusunun könüllü olaraq dəvət olunması (Gürcüstana, Kabardaya və bilmirəm daha hara) bu gün mövcud olan paralellərin (1956-cı ildə Sovet tanklarını Macarıstana guya Yanos Kadar, 1968-ci ildə isə Çexoslovakiyaya Bilyak və İndra dəvət etmişdi) tarixi şəkildə əsaslandırılmasından başqa bir şey deyildir. 1979-cu ildə Amin və Babrak Karmalın dəvəti ilə Sovet ordusunun "məhdud kontingenti" Əfqanıstana soxuldu (belə çıxır ki, onları buraya dəvət edən Aminin özünü öldürmək üçün). 492 *** Ermənistanla müharibə təkcə meydanlarda, daha doğrusu, döyüş meydanlarında yox, həm də KİV-də (bu da döyüşün başqa bir formasıdır), banklarda, beynəlxalq korporasiyalarda, beynəlxalq terrorizm mərkəzləri və düşərgələrində, hökumət kabinetlərində və onun dəhlizlərində, silah alverçilərinin sövdələşmələrində, narkomafiyada, neftlə qazanılan dollarlarda və s. aparılır. Bir vaxtlar mən tarixi faktlara, keçmişin şəhadət və sənədlərinə istinad edərək bizim haqlı olduğumuzu sadəlövhcəsinə sübut etməyə çalışırdım. Bütün bunların heç bir əhəmiyyəti yoxdur, yaxud bunlar çox cüzi əhəmiyyət daşıyır. H.Əliyevin Parisdə Fransanın o zamankı Prezidenti ilə görüşü zamanı Fransua Mitteran əsl fransız sinizmi ilə dedi ki, əlbəttə, siz haqlısınız, ancaq ədalət çox zaman zəfər çalmır. Doğrudan da, bu tipli konfliktlərdə haqq-ədalət – arabanın beşinci təkərinə çevrilir. Hər şey bir çox digər nöqteyi-nəzərlərdən (lobbinin gücü, diasporun təsiri, satın alınmış mətbuat və TV, geosiyasi maraqlar, xristian simpatiyası və müsəlman antipatiyası), özü də Bakıda, Əskəranda, Yerevanda, yaxud Xankəndində deyil, Moskvada Kremldə, Vaşinqtondakı Ağ Evdə və nəhayət, Parisdəki Yeliyes sarayında həll edilir.
Həm rus şovinistləri, həm də bir çox Şərq respublikalarında onların yaltaq züy tutanları sonuncu müstəmləkəçi imperiyanın dirçəlməsinə açıq-aşkar və əl altdan böyük ümidlər bəsləyirlər. Birincilər ona görə belə edirlər ki, onlar Qərbə münasibətdə əbədi natamamlıq kompleksini Şərq üzərində hakimiyyətlə tarazlaşdırmaq istəyirlər (Vladivostok, Vladiqafqaz şəhərlərinin təkcə adlarına fikir verin), ikincilər isə özlərinə başqa bir iş tapa bilmədiklərinə görə nökərçilik missiyalarını cani-dildən yerinə yetirirlər. *** 1994-cü ilin sentyabr ayında Bəstəkarlar İttifaqının Zuğulbadakı Yaradıcılıq evində hələ Türkiyədə olduğum
493 zaman başladığım "Otel otağı" povestini tamamladım. Bura əsl cənnətdir – sakitlik, rahatlıq, evin altındakı dənizə açılan eyvan... Axşamlar sahildə uzaq-uzaq işıqlar yanıb-sönür. Maşın sahil boyu sakit-sakit getməyindədir: içindəki nədir –
məhəbbət, cinayət, yoxsa tənhalıq. Tolstoyun "İvan İliçin ölümü" povestini, digər əsərlərini – "Dəlinin qeydləri"ni, "Şeytan"ı və s. yenidən oxudum. Buna qədər isə Çexovun "Darıxdırıcı əhvalat"ını yenidən oxumuşdum. Şəhvət, günah və ölüm qorxusu – L.Tolstoy bu üç motivi müxtəlif variasiyalarda işləyir. Daha doğrusu, burada iki mövzu var – şəhvətin doğurduğu günah və cəza qorxusu. Daha doğrusu, ölüm qorxusu.
Yuxular əsl möcüzədir, bəzən mənim yuxularım elə aydın, əyani olur ki, həyatda heç zaman görmədiyim və tanımadığım insanların ən xırda üz cizgilərini belə görürəm; məsələn, qəzet satan uşağı yuxuda yaşıl corablarına qədər, yaxud siqaret çəkən bir şəxsi görürəm. Bəzən yuxuda gördüyüm şəxslər və fiqurlar o dərəcədə dəqiq və təfərrüatlı olur ki, onların üz cizgiləri elə dəqiqliklə görünür ki, bunun yuxu olduğunu kəsdirmək belə çətin olur – gördüyüm hər şey elə aydın, elə real biçimdə peyda olur ki… Bəzən mən yuxuda makinada çap olunmuş, yaxud əl ilə yazılmış, üzərində səhvləri tutulan, bolbol qrammatik səhvə yol verilən mətnləri görürəm – bunun özü də mənim kitab hərisliyimin bəlirtisidir. Bir dəfə yuxuda əvvəllər heç zaman eşitmədiyim Everest Maksimoviçin adını eşitdim. Gələcəkdə bu adlı şəxslə görüşəcəyəmmi? Bu adda və onu daşıyan şəxsdə hansı sirri- xuda gizlənmişdir, doğrudanmı, belə bir şəxs dünyada mövcuddur? Bu qəribə adı qulağıma kim pıçıldayıb? Kimdir o və mənim taleyimlə nə əlaqəsi var? Yuxuda bu adı mənə deyəndə qəribə həyəcan keçirtdiyimi xatırlayıram. *** Doğrudanmı, erməni milli təfəkküründə iki qütb - ərazi Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|