Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
667 etməlidir.
Ölüm məni təkzibolunmazlığı ilə qorxuzur. Həyat – daima seçimdir, öz-özünlə, öz taleyinlə daimi mübahisələrdir. Ölüm – sonuncu və mübahisəsiz qərardır, alternativsiz seçimdir. Şübhələrin, tərüddülərin, "nə edim, necə edim?"lərin sonudur.
Stalin tarixin ən uzunölümlü müstəbididir. Fiziki ölümündən 40 il sonra yenə qatillik işini davam etdirir – dünyanın ölüm səpən bir çox terrorist təşkilatlarının bayraqlarında Staliin adı var. Hələ keçmiş SSRİ-dəki qana və qisasa susamış stalinçiləri demirəm. *** Yenidən gənc olmaq istərdim. Amma tək özüm yox, bütün yaxınlarımla, əzizlərimlə, sevdiklərimlə birlikdə.
Qalib gəlmiş inqilabçılar elə zəfərlərinin səhəri günü qələbənin dadını və ləzzətini duyurlar – dəbdəbəli mənzil, ləziz təamlar, gözəl qadınlar, pul, sərvət, əmr, göstəriş, fərman vermək, insanların talelərini müəyyənləşdirmək imkanları… Qabaqcadan şüurlu surətdə bunun naminə mübarizə etməmişdilərsə də, indi birdən-birə bütün bunlara malik olanda nəfsini saxlamaq çətindir. Və az bir zaman ərzində bu "gözəl" həyat tərzinə vərdiş edəndən sonra yerlərini dar edə biləcək dünənki silahdaşlarının belə boğazlarını üzməyə hazırdırlar ki, üstündə quş südü olan masa arxasında, ya hərəmxana yataqlarında şərikləri qalmasın. *** Rusiyanın bugünkü siyasi həyatında faşizmin mixəyi rəngiylə qırmızı rəng tay-dəyişik düşüb. Elə bil, öküz-daltonik mixəyini qırmızı, qırmızını mixəyi görür. 668 *** Platonovu oxuyuram. Aydındır ki, nəyə görə Stalini "Şəkkak Makar" belə qəzəbləndirib. Burda ikibaşlı-filan mətləb yoxdur. Hər şey iki dəfə iki kimi aydındır. Rəhbərə və onun sisteminə birbaşa, açıq işarə vurulur. Bir-birindən nə qədər fərqlənsələr də, Platonovun, Zoşşenkonun və Bulqakovun bir ümumi cəhətləri var: sovet quruluşunu, sovet cəmiyyətini dəbdəbəli – patetik şəkildə tərənnüm edən rəsmi ədəbiyyata qarşı onlar bu quruluşu, cəmiyyəti gülünc və zavallı görkəmdə, idiotizm və absurd şəklində təsvir edirdilər. Müəyyən dərəcədə bu xüsusiyyət Mayakovskinin satirik pyeslərində, İlf və Petrovun romanlarında, Erenburqun yazılarında da var.
Ürəkləri nifrət, gücsüz həsəd və kinlə dopdolu insanlarla necə dialoq qurmaq olar? Ürəyin də müəyyən sahəsi var – əgər bu sahəni ədavətlə, qisasçılıqla, xıltla, hamıya və hər kəsə düşmənçiliklə doldurmusansa, orada mərhəmətə, sevincə, məhəbbətə yer qalmır. Hətta tənhalıq hissinə də yer yoxdur, çünki kinli adam tək deyil – kini-küdurəti həmişə onunladır, gecə-gündüz onunla danışır, onu müəyyən hərəkətlərə təhrik edir. Qisasçı da tək deyil – içində alovlanan intiqam duyğusunu məqamı gələnəcən gizlətsə də, bu od onu içəridən qarsıyır. Bu gün dəbdə olmayan Maksim Qorkinin şeytan haqqında bir hekayəsi var. Şeytan insanın ürəyindən bütün bəd hissləri bir- bir çıxarır və ürək bomboş qalır. Orada pis niyyətlərdən başqa heç nə yoxmuş. Neyləyim ki, kin saxlaya bilmirəm, məni hər gün mətbuat səhifələrində zəhərləyənlərə, mənə qarşı hər cür əclaflıqlar edənlərə qarşı ədavət hissi duymuram. Doğudur, hər gün bir qaşıq zəhər udduqca şəkərim qalxır və ilk impuls olaraq bu haqsız hücumlara cavab vermək, zərbə vurana zərbə vurmaq istəyi olur. Amma bu hiss çox tez keçir. Bəlkə də bu pisliyi yadda saxlamamaq, unutqanlıq xasiyyətimin zəif və mənfi
669 cəhətidir. Aldıqları yaralar qərtmək bağlasa da, bu yaraları qoruyub saxlayan, sağalmağa qoymayan adamlara çox rast gəlmişəm. Onlar məqam gözləyir ki, bu yaraların qərtməyini qopartsınlar və yaraları yenidən qanayanda "qana qan" deyə intiqam alsınlar. Amma bu sağalmamış yara axı irinləyə bilər, bütün bədəni zəhərləyə bilər. İçərində konservləşdirilmiş zəhərlə necə yaşamaq olar axı? Bunu heç vaxt başa düşməmişəm.
İstanbulda dəniz ən gözlənilməz yerlərdə birdən-birə qarşına çıxır. Bax eləcə Dərbənddə də müxtəlif yerlərdə qədim qala divarlarının qalıqlarıyla rastlaşırsan. Bir də əski qəbiristanlıqlarla. Dərbənddə müasir binaların arasıyla gedirsən və birdən-birə əski qəbiristanlıq çıxır qarşına, ya da qala divarı. İstanbulu gəzirsən. Boğazdan bax indicə aralanmısan, tamam əks istiqamətdə irəliləyirsən və qəfilcən yenidən dənizin başqa bir sahilinə çıxırsan. *** Kübar məclislərini (ya snobların tusovkalarını) burunlayırlar. Amma axı Balzakın da, Marsel Prustun da əsərlərinin əsas materialı məhz bu məclislər, oradakı söhbətlər, münasibətlər, olaylar və insanlardır.
Yazıçıya verilən ən böyuk cəza – əsərlərinin nəşr olunmamasıdır, yəni yaradıcılığına ölüm hökmüdür.
O, əlbəttə, dahi dirijordur, amma nə yazıq ki, orkestrində biri xaric çalır, o biri pis çalır, başqa birisi heç çala bilmir, birinin isə, ümumiyyətlə, notdan xəbəri yoxdur. *** Onu rejissorla da müqayisə etmək olar. Elə bir quruluşçu rejissorla ki, ən zəif aktyorlarla, ən zəif pyes əsasında dahiyanə tamaşa qoyur. *** Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|