Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
181 ABŞ dolları olmaqla ümumi ixracda həcmi cəmi 3 faiz təşkil etmişdi. Gömrük statistikası məlumatlarına görə, 2000-ci ildə idxal edilən yeyinti məhsullarının 42 faizini buğda təşkil etmişdi. Bu məhsulun 1 tonunun qiyməti 124,40 ABŞ dolları, ixrac edilən buğdanın ümumi dəyəri 87908,3 min ABŞ dolları olmuşdu. Respublikamıza buğda Qazaxıstan (58 faiz) və Rusiyadan (36 faiz) gətirilirdi. 2000-ci ildə idxal olunan yeyinti məhsulları içərisində şəkər və şəkər tozu (10,6 faiz), ət və ət məhsulları (9,3 faiz), tütün (4.8 faiz), çay (4 faiz), kərə yağı (3 faiz) və s. tuturdu. 2000-i ildə ixrac edilən yeyinti məhsullarında ən çox pay fındıq, şabalıd, püstə və fıstığa aiddir (34,5 faiz). Tütün (19 faiz), spirtli içkilər (11,3 faiz), təzə meyvə (7,3 faiz), bitki yağı (6,7 faiz), meyvə və tərəvəz şirələri (5, 1 faiz) və çay (5 faiz) yeyinti məhsullarının ixracında mühüm yer tutmuşdu [30, 330-331] . 2003-cü il yanvarın 10-da MDB üzv dövlətləri gömrük xidmətləri rəhbərləri Şurasının Moskva şəhərində keçirilən 37-ci yığıncağında “Meyvə- tərəvəz məhsullarının gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı güzəştlərin tətbiq edilməsi haqqında 21 may 1998-ci il tarixli Sazişin müddətinin on il uza- dılması haqqında Moldova Respublikası, Ukrayna, Belorus Respublikası, Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikasının gömrük xidmətləri arasında Protokol” imzalanması ölkəmizin aqrar sahəsində ixrac poten- sialını artırdı [6, 2003, 26 oktyabr]. Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı neft yataqlarının istismarına dair 20 sentyabr 1994-cü il tarixində imzalanmış “Əsrin müqaviləsi” və imzalanmış çoxsaylı neft müqavilələri Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyasının genişlənməsi və beynəlxalq mövqelərinin möhkəmlənməsi işinə güclü təkan verdi. Yeni neft strategiyasının reallaşması dövlətimizin iqtisadi siyasətinin prioriteti oldu. Bu strategiya özündə Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda mövcud karbohidrogen ehtiyatlarının qabaqcıl Qərb texnologiyası və investisiya imkanlarını səmərəli istifadə etməklə hasil edilərək dünya bazarlarına çıxarılması, satışdan əldə edilən vəsaitlə qeyri- neft sektorunun inkişafının sürətləndirilməsi, bugünkü və gələcək nəsillərin firavan həyatının təmin edilməsini ehtiva edir. Xəzər dənizinin Xəzəryanı ölkələr arasında sektorlara bölgüsü, neft kəmərlərinin çəkilişi və təhlükəsizliyi, investisiya təminatı, dünya neft bazarlarında yer tutmaq kimi problemlərin aradan qaldırılması xarici ölkələrin imkanlarından səmərəli istifadə edilməsini tələb edirdi.
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
182 Nazirlər Kabinetinin “Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda Azəri, Çıraq yataqlarının və Günəşli yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və neft hasilatının pay bölgüsü haqqında 1994-cü il 20 sentyabr tarixli Saziş üzrə idxal və ixrac əməliyyatlarının rəsmiləşdirilməsində gömrük xidməti ödənclərinin dərəcələri haqqında” 1996-cı il 10 oktyabr tarixli 140 nömrəli qərarı bu sahədə gömrük orqanlarının üzərinə düşən vəzifələri müəyyənləşdirdi. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2003-cü il 20 fevral tarixli 584 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “2003-2005-ci illər üçün Azərbaycan
tapşırılmışdı: a) gömrük proseduralarının sadələşdirilməsinə aid təkliflərin hazırlanması; b) gömrük rüsumları səviyyəsinin və tarif güzəştlərinin sayının azaldılması və təkmilləşdirilməsi məsələlərinin təhlil edilməsi; c) gömrük sahəsində çalışan işçilərin peşəkarlığının artırılması [24, 3 mart 2003-cü il, №3, 579-581]. Xarici ölkə rəhbərləri və beynəlxalq qurumların nümayəndələri, xarici iş adamları və yerli sahibkarlar ilə görüşlərində, müxtəlif beynəlxalq tədbirlərdə etdiyi çıxış və nitqlərində ulu öndər Heydər Əliyev iqtisadi əlaqələrdə bərabərhüquqlu, qarşılıqlı-faydalı əməkdaşlığın, ortaq maraq və mənafelərin qorunması, faydalı əməkdaşlıq üçün perspektivli yollar axtarıl- ması və həyata keçirilməsi və qarşılıqlı təhlükəsizliyə riayət edilməsinin zəruriliyini göstərirdi. Azərbaycan Respublikasının əldə etdiyi tarixi təcrübə bir daha təsdiq edir ki, dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, ölkələrin bir-birindən asılılığının getdikcə güclənməsi, bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar olaraq meydana çıxan problemlərin mürəkkəbləşməsi, hər şeydən əvvəl milli iqtisadiyyatın formalaşması və ölkənin beynəlxalq əmək bölgüsündə iştirakı xarici iqtisadi fəaliyyətinin konseptual əsaslarının işlənilib hazırlanmasından asılı idi [48, 3-4]. 2003-cü ildə Azərbaycan Respublikası 124 dövlətlə ticarət əməliy- yatları aparırdı. Xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 5218,1 mln. ABŞ dolları səviyyəsinə yüksəlmiş, o cümlədən idxal 2626,4 mln. dollar (50,3 faiz), ixrac 2591,7 mln. dollar (49,7 faiz) təşkil etmişdi. Xarici ticarət əlaqələrinin 77,3 faizi, o cümlədən idxalın 67,6, ixracın 87,1 faizi uzaq xarici dövlətlərlə aparılmışdı. 2003-cü ilin nəticələri təsdiq edirdi ki, Azərbaycanın xarici
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
183 ticarət dövriyyəsində İtaliya (27,2 faiz), Rusiya (10,2 faiz), Fransa (7,0 faiz), Türkiyə (5,8 faiz), Birləşmiş Krallıq (5,6 faiz), ABŞ (3,8 faiz), Türk- mənistan (3,7 faiz), Almaniya(3,4 faiz) və Qazaxıstan (2,9 faiz)paya malik olmuşdu [32, 666]. Beləliklə, Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə müstəqil Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən xarici iqtisadi siyasətinin formalaşması prosesini 4 əsas dövr kontekstində qiymətləndirmək olar: 1) 1991-1993-cü illərin 1-ci yarısı - iqtisadi böhran və xarici ticarət əlaqələrində “anarxiya” dövrü; 2) 1993-1995-ci illər - iqtisadi islahatlara hazırlıq və dəyişikliklər dövrü – bu illərdə Azərbaycanın xarici ticarət siyasətinin və beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində təmsilçiliyinin strateji və cari vəzifələri, xarici aləmlə iqtisadi əlaqələrinin prioritet istiqamətləri müəyyən edildi; 3) 1996-2000-ci illər - xarici iqtisadi əlaqələr sahəsində hüquqi islahatların həyata keçirilməsi və sabitləşmə dövrü; 4) 2001-2003-cü illər - xarici iqtisadi-ticarət əlaqələrinin intensiv inkişaf dövrü. Sonuncu mərhələni iki əsas inkişaf meyli səciyyələndirirdi. Onlardan birincisi, ölkənin ixrac potensialının xeyli artması, digəri isə xarici ticarətin nizamlanmasına yönəlmiş tədbirlər sistemi və gömrük nəzarətinin daha da gücləndirilməsi istiqaməti idi. 1996-2003-cü illərin təcrübəsi bir daha təsdiq edir ki, dövlətin beynəlxalq iqtisadi əlaqələr sahəsində yönəl- dilən tədbirləri sistemi ümumi iqtisadi siyasətin tərkib hissəsi olmuşdur və bu sahədə qəbul edilən qərarlar ölkənin sosial-iqtisadi həyatının bütün sahələrinə müsbət təsiri göstərmişdir. Ulu öndərin xarici iqtisadi əlaqələr sahəsində irəli sürdüyü strategiya yalnız təsərrüfat-ticarət fəaliyyətinin və ölkələr arasında kommunikasi- yaların genişləndirilməsi demək deyildi. Bu strategiyanın əsas xüsusiyyət- lərindən biri də Azərbaycan dövlətinin bu sahəyə yeni yanaşma tərzinin, xarici iqtisadi fəaliyyətin iqtisadi və hüquqi mühitinin daha da yaxşılaş- dırılması, dünya ticarətində bizim rolumuzun yeni prinsiplər əsasında dəqiq- ləşdirilməsi idi. Ulu öndər tərəfindən işlənib-hazırlanmış iqtisad strategi- yanın ardıcıl surətdə həyata keçirilməsi nəticəsində Azərbaycan Respub- likası dünya iqtisadi birliyinin mühüm həlqəsinə çevrildi, beynəlxalq aləmdə mövqeyini möhkəmləndirmiş müstəqil bir dövlət kimi dünya siyasətində fəallığı ilə seçilməyə başladı. İqtisadi islahatların həyata keçirilməsi üçün
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|