Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
184 münbit şəraitin yaradılması, neft müqavilələrinin imzalanması, xarici inves- tisiyaların ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi və dünyanın qabaqcıl ölkələri ilə iqtisadi əlaqələrin dərinləşdirilməsi Ümummilli lider Heydər Əliyevin bu sahədə məqsədyönlü fəaliyyətinin nəticəsi idi. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin “Sahibkarlığın inkişafına mane olan müdaxilələrin qarşısının alınması haqqında” 2002-ci il 28 sentyabr tarixli 790 nömrəli Fərmanı da gömrük orqanlarının işini yenidən qurmaq üçün strateji xətt olaraq müəyyən edildi [24, 30 sentyabr 2002-ci il, №9, maddə 563].
2003-cü il oktyabrın 3-də keçirilən Prezident seçkilərində xalqın yekdil qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilən İlham Əliyev Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən edilən siyasi və iqtisadi kursun davam etdirilməsini bəyan etdi. Bununla bərabər, iqtisadi strategiyanın ayrı- ayrı istiqamətlərinin yeni dövrün tələblərinə uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi həyata keçirildi. Davamlı iqtisadi inkişaf strategiyasının əsas cizgiləri Prezidentin “Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi inkişafın sürətlən- dirilməsi tədbirləri haqqında” 2003-cü il 24 noyabr tarixli 4 nömrəli Fərmanında öz əksini tapdı. Dövlət orqanları qarşısında istehsal müəs- sisələrində beynəlxalq standartlara cavab verən məhsul istehsalını və dünya bazarına çıxarılmasını təmin edən mühüm vəzifələr qoyuldu. Fərmanın icrasını təmin etmək məqsədilə Respublika Nazirlər Kabinetinin 2003-cü il 27 noyabr tarixli 243/S nömrəli Sərəncamı ilə Dövlət Gömrük Komitəsinə də bu istiqamətdə müvafiq tədbirlərin görülməsi tapşırıldı [24, 30 noyabr 2003-cü il, №11, maddə 669]. Gömrük işi haqqında obyektiv təsəvvür əldə etmək üçün bütöv bir dövr ərzində ölkənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin vəziyyəti, xarici ticarətin dinamikası, idxal-ixrac əməliyyatlarının nəticələri kimi məsələlər ətraflı təhlil olunmalıdır. Xarici ticarət əlaqələrinin normal əsaslar üzərində qurulmasında gömrük xidmətinin üzərinə mühüm vəzifələr düşür. Dövlətin gömrük ərazisinin və gömrük siyasətinin vahidliyi, xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsində gömrük-tarif metoduna üstünlük verilməsi, xarici iqtisadi fəaliyyət subyektlərinin fəaliyyətinə dövlət orqanlarının əsasız müdaxi- Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
185 lələrinin qarşısının alınması, bu fəaliyyətin bütün iştirakçılarının bərabər- liyinin təmin edilməsi, hüquqlarının və maraqlarının müdafiəsi xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsinin əsas istiqamətlərini təşkil edir. Azərbaycan Respublikasının son illərdə xarici iqtisadi əlaqələrinin təhlili göstərir ki, idxal və ixracın coğrafi quruluşunda və əmtəə tərkibində əsaslı dəyişikliklər olmuşdur. Bu sahədə dönməz meyl və ənənələrin yaranmasını qeyd etmək olar. Azərbaycan Respublikasının son illər ərzində ardıcıl olaraq mühüm iqtisadi islahatların keçirilməsi, milli iqtisadiyyatın ayrı-ayrı prioritet sahələrində dinamik inkişafa nail olunması, bazar iqtisadiyyatı mexanizminin işlək bir mexanizm kimi formalaşması, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya prosesləri, beynəlxalq və regional iqtisadi qurumlarla real əməkdaşlığın səmərəli təşkili, strateji tərəfdaş ölkələrlə ikitərəfli əlaqələrin yeni keyfiyyət müstəvisinə yönəldilməsi istiqamətində görülən əməli tədbirlər Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsinin əsaslı şəkildə artmasını, xarici iqtisadi əlaqələrin coğrafiyasının genişlənməsini və strateji tərəfdaş ölkələrlə aparılan ticarət əməliyyatlarında sıçrayışlı inkişafı təmin etdi. Belə ki, beynəlxalq iqtisadi münasibətlər məcmusundan 80-85 faizi xarici ticarətin payına düşürdü. 2004-cü ildə Azərbaycanın rezident və qeyri-rezidentləri tərəfindən 123 ölkə ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının həcmi 7119,04 mln. ABŞ dolları olmuş, bu müddət ərzində 1297 adda 3614,46 mln. ABŞ dolları həcmində mal ixrac edilmiş, 5351 adda 3504,58 mln. ABŞ dolları həcmində isə idxal olunmuşdu. Statistik məlumatlara əsasən, 2005-ci ildə Azərbaycanın 137 ölkəsi ilə ticarət əlaqəsi olmuşdur. Ticarət dövriyyəsinin ümumi dəyəri 8547,27 mln. ABŞ dolları təşkil etmişdi ki, bunun da 4346,66 mln. ABŞ dolları ixracın, 4200,39 mln. ABŞ dolları isə idxalın payına düşmüş, ticarət dövriyyəsinin müsbət saldosu 147 mln. ABŞ dolları təşkil etmişdi. Azərbaycan dünyanın 137 ölkəsi ilə ticarət əlaqəsi yaratmışdı. Həmin il ərzində 2102 adda mal ixrac, 5740 adda mal isə idxal olunmuşdu. Ölkəmizə gətirilən məhsulların 33,3 faizini maşın və mexanizmlər, elektrotexnika avadanlığı, 15,3 faizini mineral məhsullar, 10,6 faizini ərzaq malları, 11,6 faizini az qiymətli metal- lar və onlardan hazırlanmış məmulatlar, 10,0 faizini yerüstü, hava və su nəqliyyatı vasitələri, 4,4 faizini kimya sənayesi məhsulları, 3,9 faizini müxtəlif sənaye malları, 2,5 faizini polimer materiallar, plastik kütlə, kauçuk, rezin və ondan hazırlanmış mallar təşkil etmişdi. Xarici ölkələrə
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
186 göndərilən malların 76,8 faizini mineral məhsullar, o cümlədən 76,1 faizini neft və neft emalı məhsulları, 6,3 faizini yerüstü, hava və su nəqliyyatı vasitələri, 3,0 faizini kimya sənayesi məhsulları, 2,4 faizini az qiymətli metallar və onlardan hazırlanmış məmulatlar, 1,0 faizini digər mallar təşkil etmişdi. Xarici ticarət dövriyyəsinin 6195,3 mln. ABŞ dolları və ya 72,5 faizi, o cümlədən ixracın 79,2, idxalın 65,6 faizi uzaq xarici dövlətlərin payına düşmüşdü. MDB üzvü ölkələrlə ticarət dövriyyəsinin həcmi 2531,9 mln. ABŞ dolları, o cümlədən idxal 1446,5 mln., ixrac 995,4 mln. ABŞ dolları olmuşdu [134, 2006, №2, s.18-19] 2006-cı il ərzində Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 11,64 mlrd. ABŞ dolları, o cümlədən idxalın həcmi 5,27 mlrd. ABŞ dolları, ixracın həcmi isə 6,37 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdi. Bu dövr ərzində Azərbaycan Respublikası 140 ölkə ilə ticarət sahəsində qarşılıqlı surətdə faydalı əməkdaşlıq etmişdir. İxrac-idxal əməliy- yatlarının 45 faizi Avropa Birliyi, 26,0 faizi MDB ölkələri ilə, 28,7 faizi isə digər dövlətlərlə aparılmışdı. 2007-ci ildə adı çəkilən dövlət qruplarının xüsusi çəkisində Avropa Birliyinin payı azalaraq 28,5 faizə, MDB ölkələri üzrə 25,5 faizə enmiş, əksinə, digər dövlətlərin payı artaraq 46,0 faizə yüksəlmişdi [149]. Xarici ticarət əlaqələrinin statistik təhlili göstərir ki, 2000-ci illə müqayisədə 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikasına idxal olunan yeyinti məhsulları təqribən 3 dəfə artaraq 553,1 min ABŞ dolları həcminə çatmışdı. Bu göstərici ümumi idxalın 10,5 faizini təşkil etmişdi. 2006-cı ildə idxal olunan yeyinti məhsullarının ən çox hissəsi buğda məhsullarına (33,8 faiz) aid olmuşdur. 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikasının 6372165,0 min ABŞ dolları həcmində olan ümumi ixracının 237684,5 min ABŞ dollarını, başqa sözlə, cəmi 4 faizini yeyinti məhsulları təşkil etmişdi. Bu məhsullar əsasən Rusiya, Ukrayna, İtaliya, Almaniya və Türkiyəyə ixrac olunmuşdu. İxrac edilən məhsullarda neftin payı yüksək olduğuna görə ümumi ixracın həcmində yeyinti məhsullarının xüsusi çəkisi az olmuşdur [126, 2008, №12, s.24]. Bununla yanaşı xarici iqtisadi əlaqələrinin ətraflı təhlili bir sıra çatışmazlıqların da olduğunu göstərdi. Ticarət balansındakı mənfi meyllərin əsasən aşağıdakı səbəblərdən yaranmışdı: Birincisi, istər xarici ticarət əməliyyatlarının strukturunda, istərsə də
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|