Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
119 q ənaətə gəlmək olar ki, bu məhdudlaşdırmaların özü də bir sıra şərtlər daxilində həyata keçirilməlidir. Məsələn, məhdudlaşdırma- ların müvəqqəti xarakter kəsb etməsi, ödəmə balansı tarazlığının t əmin edilməsi ilə həyata keçirilən məhdudlaşdırmaların valyuta ehtiyatlarının ciddi ixtisarının qarşısının alınması məqsədi zəru- riliyi istiqam ətində həyata keçirilməsi; üzv dövlətlərin arasında m əsləhətləşmələrin həyata keçirilməsi və s. Qeyd etm ək lazımdır ki, QATT tərəfindən qeyri-tarif m əhdudlaşdırmalar əsasən dövlətin xarici ticarət əməliyyatlarında iştirakı, malların gömrük dəyəri və mənşə ölkəsinin müəyyənləş- dirilm ə metodları daxil olmaqla gömrük və inzibati idxal rəsmi- l əşdirmələri, milli istehsalın və ekologiyanın təhlükəsizliyinin tə- min edilm əsilə sanitar, baytar normalara, qablaşdırma və s. uyğun olan standart v ə tələblər, idxal və ixracın kəmiyyət və valyuta m əhdudlaşdırmaları, ödəmənin təmin edilməsi prinsipinə əsasla- nan m əhdudlaşdırmalar qrupuna bölünür. Dünya ölk ələrinin təcrübəsi göstərir ki, ÜTT-nin üzvü olan dövl ətlər əsasən qeyri-tarif tənzimlənmə metodlarından istifadə edirl ər. Lakin istifadə əhatəliliyi nöqteyi-nəzərindən dövlətlər ara- sında ciddi fərqlər mövcuddur. Bəzi qeyri-tarif məhdudiyyətləri- nin aradan qaldırılması sadəcə olaraq qeyri-mümkündür, belə ki, onlar daxili iqtisadi siyas ətin digər ölkələrlə iqtisadi əlaqələrinə t əsirinin təcəssümü kimi çıxış edirlər. Bununla belə, beynəlxalq ticar ət sistemi tərəfindən qanuniləşdirilmiş qeyri-tarif tənzimləmə t ədbirləri, daha doğrusu, xarici malların idxalının kəskin artımı ilə milli iqtisadiyyata vurulan z ərərin qarşısının alınması məqsədi daşıyan müdafiə tədbirləri, həmçinin xarici ixraçılar tərəfindən qeyri- sağlam rəqabətin qarşısının alınmasına yönəlmiş digər t ədbirlər mövcuddur. Bel əliklə, xarici iqtisadi fəaliyyətin qeyri-tarif tənzimlənmə- sini xarici iqtisadi f əaliyyətin qeyri-tarif tənzimlənməsinin xarici iqtisadi f əaliyyətin tənzimlənməsi üzrə təşkilati, hüquqi, inzibati, maliyy ə və təşkilati texniki xarakterlər üzrə təhlil etmək olar. İdxal əməliyyatlarında qeyri-tarif məhdudiyyətlər dedikdə, xarici 120 malların daxili bazara nüfuz etməsinin qarşısını alan məhdudlaş- dırma, o cümlədən qadağan xarakterli tədbirldər başa düşülür. Bu t ədbirlərin məqsədi yalnız idxal edən ölkənin rəqabət qabiliyyəti- nin gücl əndirilməsi deyil, həm də milli sənayenin müdafiəsi, əhalinin həyat və sağlamlığının, ətraf mühitin, əxlaqın, dinin və milli t əhlükəsizliyin qorunmasıdır. 4.3. Xarici ticar ət əlaqələrinin gömrük-tarif t ənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi Dövl ət suverenliyi hər dövlətin gömrük məsələlərinin birt ərəfli qaydada daxili qanunvericiliklə tənzimlənməsi zərurətini meydana çıxarır. Lakin hər bir dövlətin geo-siyasi mövqeyi və ayrı-ayrı dövlətlərlə əlahiddə münasibətləri bu məsələlərə xüsusi yanaşma metodları tətbiq edilməsini şərtləndirir. Eyni zamanda gömrük siyas ətinin beynəlxalq əhəmiyyəti açıq-aşkardır və nəti- c ədə bu məsələlər razılaşdırma tənzimlənməsinin mövzusuna çevrilir. Əgər hər hansı bir dövlət, gömrük məsələlərinin həlli zamanı digər dövlətlərin maraqlarını nəzərə almırsa və ya onların m ənafeyinə zərbə vura bilən siyasət yeridirsə, xarici iqtisadi əla- q ələri və bütövlükdə beynəlxalq əlaqələri mürəkkəbləşdirən konfliktl ər meydana çıxa bilər. Gömrük sah əsində beynəlxalq-hüquqi əmakdaşlığı, həm- çinin müasir gömrük tarifl ərinin mürəkkəbliyi, çoxsaylı gömrük r əsmiləşdirilmələri qaydaları gündəlik zərurət halına gətirilir. Beyn əlxalq ticarət dövriyyəsinin inkişafı, turist mübadi- l əsi, humanitar əlaqələr gömrük siyasətinin əsas istiqamətlərinin v ə müxəlif dövlətlərin eyni tipli normativ aktlarının koordinasi- yasını nəzərdə tutan gömrük qanunvericiliyinin eyniləşdirilməsini labüd edir. Milli normaların yaxınlaşdırılmasına yardım edilməsi, beyn əlxalq hüquq və əldə edilmiş hökumətlərarası razılaşmalar prinsipin ə əsaslanan beynəlxalq gömrük rejiminin yaradılması ön plana çıxır. Milli gömrük-hüquq sistemlərinin eyniləşdirilməsi 121 beyn əlxalq iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi və inteqrasiya prosesl ərinin dərinləşdirilməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Gömrük qaydalarının əsas eyniləşdirmə vasitələri beynəl- xalq müqavil ələrin və ixtisaslaşmış beynəlxalq təşkilatların tövsi- y ələridir. Az ərbaycan Respublikasının Ümumdünya Ticarət Təşki- latına və Avropa Birliyinə daxil olmaq arzusu bazar iqtisadiyyatı şəraitində daxili qanunvericilikdə müvafiq dəyişikliklər edilmə- sini, t ətbiq edilən hüquqi normaların beynəlxalq normalara yaxın- laşdırılmasını, rəsmiləşdirmə əməliyyatlarının sadələşdirilməsini, sür ətləndirilməsi və eyniləşdirilməsini nəzərdə tutur. Son zaman- lar q əbul edilmiş bir sıra qərarları bu istiqamətdə atılmış mühüm addımlar kimi qəbul etmək lazımdır. Vahid idxal gömrük rüsu- munun t ətbiqi, əlavə dəyər vergisi məsələlərinin çevikləşdiril- m əsi, bəzi mallara aksiz vergisinin tətbiqi bu qəbildən olan t ədbirlərin vacib mərhələləridir. Az ərbaycan Respublikasında 1997-ci ildə «Gömrük Məcəl- l əsi» və 1995-ci ildə «Gömrük tarifi haqqında» qanunun qüvvəyə minm əsi ilə gömrük işi sahəsində qanunvericiliyin hüquqi nor- mativ bazasının əsası qoyuldu (2,…19). Az ərbaycan Respublikasında gömrük-tarif tənzimlənməsi m əsələləri, «Gömrük Məcəlləsi» və «Gömrük tarifi haqqında» Az ərbaycan Respublikasının Qanununda və digər qanunlarda n əzərdə tutulmuş hüquq normaları ilə həll olunur. Gömrük M əcəlləsi «Gömrük işinin hüquqi, iqtisadi və t əşkilati əsaslarını müəyyən edir, Azərbaycan Respublikasının iqtisadi t əhlükəsizliyinin, suverenliyinin və maraqlarının qorun- ma sına, Azərbaycan iqtisadiyyatının dünya təsərrüfatı ilə əlaqə- l ərinin genişlənməsinə, gömrük işi sahəsində təsərrüfat subyektlə- ri nin, fiziki şəxslərin və dövlət orqanlarının hüquqlarının müda- fi əsinin təmin olunmasına, onların öz vəzifələrini yerinə yetir- m əsinə yönəldilmişdir». Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|