Standartlari
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
| to’lanadigan kreditlar
bo’yicha, tadbirkorlik sub’ekti quyidagilarni ochib berishi kerak: (a)
ushbu to’lanadigan kreditlarning so’ndirish shartlari, qarzni uzish fondi, asosiy qarz summasi, foizlarni to’lash shartlarini har qanday buzish holatining tafsilotlari; (b)
hisobot davri oxirida shartlari buzilgan to’lanadigan kreditlarning balans qiymati; va (v) moliyaviy hisobotlar e’lon qilish uchun tasdiqlanishidan oldin shartlari buzilgan kredit bo’yicha zararni kamaytirishga qaratilgan choralar qabul qilinganligi
224 yoki to’lanadigan kreditlarning shartlari o’zgartilganligini. Tadbirkorlik sub’ekti umumlashgan daromad to’g’risidagi hisobotda yoki izohlarda quyidagi daromadlar, xarajatlar, foyda yoki zararlar moddalarini ochib berishi kerak: (a)
quyidagilar bo’yicha sof foyda yoki sof zararlar: - haqqoniy qiymatidagi o’zgarishlar foyda yoki zararda hisobga olinadigan moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlar. Bunda dastlabki tan olishda bunday moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlar sifatida belgilanganlar va MHXS 9 ga muvofiq majburiy ravishda haqqoniy qiymat bo’yicha baholanadigan moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlar (masalan, MHXS 9 bo’yicha oldi-sotdi uchun mo’ljallangan ta’rifiga mos keladigan moliyaviy majburiyatlar) bo’yicha ma’lumotlar alohida ochib beriladi. Haqqoniy qiymatidagi o’zgarishlar foyda yoki zararda hisobga olinadigan moliyaviy majburiyatlar bo’yicha, tadbirkorlik sub’ekti boshqa umumlashgan daromadda tan olinadigan summani va foyda yoki zararda tan olinadigan summani alohida ko’rsatishi kerak. - amortizatsiyalangan qiymat bo’yicha baholanadigan moliyaviy majburiyatlar. - amortizatsiyalangan qiymat bo’yicha baholanadigan moliyaviy aktivlar. - haqqoniy qiymatidagi o’zgarishlar boshqa umumlashgan daromadda hisobga olinadigan moliyaviy aktivlar. (b)
amortizatsiyalangan qiymat (effektiv foiz usuli asosida hisoblangan) bo’yicha baholanadigan moliyaviy aktivlar yoki haqqoniy qiymatidagi o’zgarishlari foyda yoki zararda hisobga olinmaydigan moliyaviy majburiyatlar bo’yicha jami foizli daromadlar va jami foizli xarajatlar. (v) quyidagilardan yuzaga keladigan komission daromadlar va xarajatlar (effektiv foiz stavkasini aniqlashda hisobga olingan summalardan tashqari): - amortizatsiyalangan qiymat bo’yicha baholanadigan moliyaviy aktivlar yoki haqqoniy qiymatidagi o’zgarishlari foyda yoki zararda hisobga olinmaydigan moliyaviy majburiyatlar; va - alohida shaxslar, trastlar, pension tizimlar va boshqa tashkilotlar nomidan aktivlarni investitsiya qilish yoki saqlab turishga olib keladigan ishonch va boshqa fidutsiar operatsiyalar. (g)
qadrsizlangan moliyaviy aktivlar bo’yicha BHXS 39 “Moliyaviy Instrumentlar: tan olish va baholash”ga muvofiq hisoblangan foizli daromadlar (d) moliyaviy aktivlarning har bir toifasi bo’ycha har qanday qadrsizlanish zararining summasi. Tadbirkorlik sub’ekti umumlashgan daromad to’g’risidagi hisobotda tan olingan va amortizatsiyalangan qiymat bo’yicha baholanadigan moliyaviy aktivlarni hisobdan chiqarishdan yuzaga keladigan foyda yoki zararning tahilini ochib berishi kerak, bunda u ushbu moliyaviy aktivlarning hisobdan chiqarilishidan olingan foyda va zararlarni alohida ko’rsatishi kerak. Ushbu ochib beriladigan ma’lumotlar moliyaviy aktivlarning hisobdan chiqarilishining sabablarini qamrab olishi kerak. BHXS 1 “Moliyaviy hisobotlarni taqdim etish”ga muvofiq, tadbirkorlik sub’ekti muhim hisob siyosatlarning qisqacha bayonida moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda foydalanilgan baholash asosini (yoki asoslarini) va moliyaviy hisobotlarni tushunish uchun o’rinli bo’lgan boshqa qo’llanilgan hisob siyosatlarini ochib berishi kerak.
225 Tadbirkorlik sub’ekti BHXS 39 da tavsiflangan xejlarning har bir turi bo’yicha quyidagilarni alohida ochib berishi kerak (ya’ni, haqqoniy qiymat xejlari, pul oqimlari xejlari, xorijiy bo’linmaga sof investitsiyalar xejlari): (a) har bir turdagi xejning tavsifi; (b) xejlash instrumentlari sifatida belgilangan moliyaviy instrumentlarning tavsifini va ularning hisobot davri oxiridagi haqqoniy qiymatlarini; va (v) xejlangan risklarning xususiyatini. Pul oqimlarining xeji bo’yicha, tadbirkorlik sub’ekti quyidagilarni ochib berishi kerak:
(a) pul oqimlari yuzaga kelishi kutilgan davrlar va ushbu pul oqimlari foyda yoki zararga ta’sir etishi kutilgan davrlar; (b) oldin xej hisobi qo’llanilgan, lekin boshqa sodir bo’lishi kutilmaydigan har qanday prognoz qilinadigan operatsiyaning tavsifi; (v) davr mobaynida boshqa umumlashgan daromadda tan olingan summa; (g) davr davomida kapitaldan foyda yoki zararga o’tkazilgan (qayta tasniflangan) summa, bunda umumlashgan daromad to’g’risidagi hisobotning har bir satrda ko’rsatiladigan moddasiga kiritilgan summani alohida ochib bergan holda; va (d) davr davomida kapitaldan chiqarib tashlangan va sotib olinishi yoki sodir bo’lishi xejlangan eqori ehtimolga ega va prognoz qilinadigan operatsiya bo’lgan nomoliyaviy aktivning yoki nomoliyaviy majburiyatning boshlang’ich qiymatiga yoki boshqa balans qiymatiga kiritilgan summa. Tadbirkorlik sub’ekti quyidagilarni alohida ochib berishi kerak: (a) haqqoniy qiymatning xejlarida, quyidagilar bo’yicha foyda yoki zararlarni: - xejlash instrumenti; va - xejlangan riskka tegishli xejlangan modda. (b) pul oqimlarining xeji bo’yicha kelib chiqqan va foyda yoki zararda tan olingan samarasizlik. (v) xorijiy bo’linmaga sof investitsiyadan kelib chiqqan va foyda yoki zararda tan olingan samarasizlik. Tadbirkorlik sub’ekti, moliyaviy aktivlar va moliyaviy majburiyatlarning har bir turkumi bo’yicha, ushbu aktivlar va majburiyatlar turkumining haqqoniy qiymatini ularning balans qiymati bilan solishtirib bo’ladigan tarzda ochib berishi kerak. Haqqoniy qiymat to’g’risidagi ma’lumotlarni ochib berganda, tadbirkorlik sub’ekti moliyaviy aktivlar va moliyaviy majburiyatlarni turkumlarga guruhlashi kerak, lekin ularning balans qiymatlari moliyaviy holat to’g’risidagi hisobotda o’zaro hisob-kitob qilingan darajadagina ularni o’zaro hisob-kitob qilishi kerak. Ba’zi holatlarda, moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning haqqoniy qiymati u bilan bir xil aktivning yoki majburiyatning faol bozordagi kotirovka qilinadigan bahosi (ya’ni haqqoniy qiymat ierarxiyasining 1-chi darajasi) bilan tasdiqlanmaganligi yoki faqat kuzatiladigan bozorlardan olingan ma’lumotlar asosidagi baholash usullariga asoslanmaganligi tufayli tadbirkorlik sub’ekti moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning dastlabki tan olishda foyda yoki zararni tan olmaydi. Bunday holatlarda, tadbirkorlik sub’ekti moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlarning turkumlari bo’yicha quyidagilarni ochib berishi kerak: (a)
bozor ishtirokchilari mazkur aktiv yoki majburiyatlarning narxini
226 belgilashda hisobga olgan bo’lgan omillarning (shu jumladan, vaqtning) o’zgarishini aks ettirish maqsadida dastlabki tan olishdagi haqqoniy qiymat va operatsiya bahosi o’rtasidagi farqni foyda yoki zararda tan olish bo’yicha hisob siyosatini. (b) davr boshi va oxirida foyda yoki zararda hali tan olinishi kerak bo’lgan umumiy farqni va ushbu farq qoldig’idagi o’zgarishlarning solishtirmasini. (v)
tadbirkorlik sub’ekti operatsiya bahosi haqqoniy qiymatning eng yaxshi dalili emas degan xulosaga kelganligining sababini, shu jumladan haqqoniy qiymatni isbotlaydigan dalilning tavsifini. Haqqoniy qiymat bo’yicha ma’lumotlar quyidagi holatlarda ochib berilishi talab etilmaydi: (a)
balans qiymati haqqoniy qiymatning oqilona tahmini bo’lganida, masalan, savdoga oid qisqa muddatli debitorlik qarzlari va kreditorlik qarzlari kabi moliyaviy instrumentlar bo’yicha; (b)
ihtiyoriy ishtirok imkonini beradigan xususiyatga ega shartnoma (MHXS 4 da tavsiflangandek) holatida, agar ushbu xususiyatning haqqoniy qiymati ishonchli darajada baholana olmasa. Tadbirkorlik sub’ekti moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilar bunday shartnomalarning balans qiymati va haqqoniy qiymati o’rtasidagi mumkin bo’lgan farqlar summasi to’g’risida o’z mulohazalarini chiqarishi uchun imkon beradigan ma’lumotlarni ochib berishi kerak, shu jumladan: (a)
ushbu instrumentlar bo’yicha haqqoniy qiymat ishonchli darajada bahola olinmaganligi tufayli ushbu haqqoniy qiymat ochib berilmaganligi faktini; (b) moliyaviy instrumentlarning tavsifini, ularning balans qiymatini, va haqqoniy qiymat nima sabablarga ko’ra ishonchli darajada baholana olinmaganiligi bo’yicha tushuntirishni; (v) ushbu instrumentlar bo’yicha bozorning mavjudligi to’g’risidagi ma’lumotlar; (g)
tadbirkorlik sub’ekti moliyaviy instrumentlarning chiqib ketishini rejalashtirganligi va qanday qilib chiqib ketishini rejalatirayotganini; va (d) agar oldin haqqoniy qiymatini ishonchli baholab bo’lmagan moliyaviy instrumentlar hisobdan chiqarilsa, ushbu hisobdan chiqarish to’g’risidagi fakt, hisob chiqarish paytida instrumentlarning balans qiymati, va tan olingan foyda yoki zarar. Tadbirkorlik sub’ekti moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilarga moliyaviy instrumentlar bo’yicha yuzaga keladigan va tadbirkorlik sub’ekti davr ohirida duchor bo’ladigan risklarning xususiyatini va darajasini baholashga imkon beradigan ma’lumotlarni ochib berishi kerak. Miqdoriy ma’lumotlar ochib berilganida ularga tegishli sifatiy ma’lumotlarni ham ochib berish foydalanuvchilarga tegishli ma’lumotlarni o’zaro bog’lash va shu tariqa moliyaviy instrumentlardan yuzaga keladigan risklarning xususiyati va darajasi to’g’risida to’liq tasavvurni shakllantirishga yordam beradi. Ochib beriladigan miqdoriy va sifatiy ma’lumotlarning o’zaro bog’liqligi foydalanuvchilarga tadbirkorlik sub’ektining risklarga duchorligini yaxshiroq baholashga imkon beradi. Moliyaviy instrumentlardan yuzaga keladigan riskning har bir turi bo’yicha, tadbirkorlik sub’ekti quyidagilarni ochib berishi kerak: (a) riskka duchorlikni va risklar qanday qilib paydo bo’lishini;
227 (b)
risklarni boshqarish maqsadlari, siyosatlari va jarayonlarini hamda riskni baholash uchun qo’llanilgan usullar; va (v) oldingi davrga nisbatan (a) yoki (b) dagi har qanday o’zgarish. Moliyaviy instrumentlardan yuzaga keladigan riskning har bir turi bo’yicha, tadbirkorlik sub’ekti quyidagilarni ochib berishi kerak: - hisobot davrining oxirida ushbu riskka duchorlik bo’yicha yig’ma miqdoriy ma’lumotlar. Ushbu ochib beriladigan ma’lumotlar tadbirkorlik sub’ektining asosiy rahbariyatiga (BHXS 24 Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|