Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Kömbəsufat  (sif.)  -   kök  və  qırmızı  sifət  adam.  -   Kömbəsufat 
İmran gənə uşaxlan başxna y ığ ıf haryasa apardı.
Kömba//könbs  (is.)  -  çörək  növü.  -   Hər  gün  əvə  3  kömbə 
çörəx' alıram, ancax görür.
Köntöy  (sif.)  -   kobud,  tərs.  -   Həbinin  oğlu  Nağı  köntöy 
olduğuna əsgərrikdə də komandimən yola getmir.
Köntöy-köntöy  (z.)  -  tərs-tərs.  -  Naxır yolunda  Qolley  Həmid 
köntöy-köntöy hesafdann dalıncax danışırdı.
Köndalan//köndələn  (z.)  -   tərs,  tərsinə.  -   Əvin  üstünə  karanı 
köndələn atıliar (Q., B.).
Köpbəcə/Zköppəcə  (is.)  -   yeni  doğulmuş  inəyin  südü  ila  ırnun 
qanşdınlaraq yağda qızardılması. -  Nənəm uşaxlara köpbəcə pişirdi.
1.  Körüh//körüx’ (is.) -  anm  sakitləşdirmək üçün işlədilətı alət.
-  Körühnən anya tüstü verillər.
2.  KörüxV/körün  (is.)  ~   dəmirçixanadakı  ocağa  hava  vuran 
tulux  (son  vaxtlar  ventilyasiya  qoyulardı).  -   Dəmirçidəki  körüyün 
qolu qınlıf, qalıflar xapan.
Körüx'basan  (is.)  -  körüyə  hava  vuran.  -  Elə  gözümü  açannan 
Əlinin dəmirçidə körüx'basan işdədiyini görmüşəm.
Körrü-köməşdi  (z.)  -   bax:  köhlü-köməşdi.  -   Qartolun 
arasmdakı otu körrü-köməşdi yığdım.
Kösöy  (is.)  -   kösöv.  -   Sevədən  bir-iki  kösöy  çıxarıf  təndirə
atdım.
1.  Köşə  (is.)  - künc.  -  Əvin köşəsində tufarm suvağı quzuluyuf 
tökülör (S.).
2.  Köşə  (is.)  -  göndən  hazırlanan  bağ.  -   Xəlbiri  nəzix' 
köşəynən toxuyullar.
Köşəbaşı  (is.)  -   saz  havası.  -   Bu  havanı  aşıq  çox  vədə  bir 
küşdə dayamf çalır elə bil kin  özü-özünü dinniyir.
Köşəçi  (is.)  -  dəridən  bağ  və  qayış  hazıriayan  sənətkar.  -  
Möyiənin babası köşəçiydi
Közdəmə  (z.) — köz üstündə bişirilən kartof.  -  Qartoflı təndirdə 
közdəmə pişirillər k’ışda.
Kövə//köbə  (is.)  -   paltann  ətəyinə  salınan  calaq.  -   Bir  ətəx’ 
tikmişdi bacım, gödəx' olduğuna ətəyinə kövə saldım.
Küflə//kiilfə  (is.)  -  təndirin  hava  sorduğu  deşik.  -   Təndir 
sönəndə  küfləni  basıllar kin,  tez  soyumasm,  yoxsa  çörəx' küt  gedər, 
hə-m də xəndir tez soyyar.
Kükrəməx' (f.)  -  hirsindən  titrəyən  adam.  -  Axşam Müşgünaz 
qapıya  hücum çəkmişdi, kü krü jiif coşurdu.
Küllüx' (is.) -  təndir-ocağm külü tökülən yer. -  Oğlan uşağımn 
göbəyini  kəsif küllüyə  basırellar kin,  eşix'  adamı  olsun,  qız  uşağınm 
göbəyiai  isə  içəri basırıllar kin,  evdar olsun (Q., B., E.).
Külləmə  (is.)  -  təndirin  qorunda bişirilrniş  kartof.  -   Təndirə  5- 
İO küiləmə salginən,  ataq gələndə ver yesin.
Küləş  (is.)  -   hələ  döyülməmiş,  iri  lodalara  yığılmış  taxıl.  -  
Qapıd3.  əkdiyim  arpanm  küləşini  qambayna  verdix,  düz  50  putdan 
çox taxıl çıxdı.
1.  Künyə  (is.)  -   üçbucaq.  -   Usda  Qurvaııəlinin  dəmirdən 
künyəüi vanydı.
2.  Künyə  (is.)  -   nəsil,  tirə,  tayfa.  -   Bahxhlı  tükançı  Ələsgər 
deyirdi  kiıı,  məx'təvin  qapısına  yığılan  uşaxlann  sufatma  baxanda 
kimin künyəsinnən olduğunu bilirəm.
Künkün  (is.)  -   beldəki  şiş.  -   Künkünü  əyri  Şahmar  qulufda 
işdiyir.
Künkünnü  (sif.)  -   qüzdünnü,  qozbel.  -   Künkünnü  Dursun 
ortada gəzişirdi.
Kündəsayan  (is.)  --  arvad  işinə  qanşan  kişi.  -   Əvin  kişisi 
küııdəsayan oldu, vay o arvadm halma.
Küpəməx'  (f.)  -   o  ki  var  yemək  (içmək).  -   Xəncəllinin 
bulağmda  Şənf o ki  var kavafdan küpədi.
Kürnəştnəx'  (f.)  -   istinin  təsirindən  qoyun-quzunun  başlannı 
bir-birinin  bədənlərinin  altına  gizlədərək  toplaşması.  -   Ça:n  qırağı 
sərin olduğuna orda qounnar küməşmir,  ama çöldə kürnəşir.
KürüVkürüşnə  (is.) -  balığın yumurtası  (kürüşnə). -  ArpagÖldə 
sazan bahğı  iyun  ayında kürüşnə tökür.
Kürüşnə  (is.)  -   toyuğun  yumurtahğındakı  qabıqsız  kiçik 
yumı.irtaiar.  -   Toux  kəsdirmişdim,  qamınnan  oxartana  kürüşnə  çıxdı 
kin.

---

K ürm əx  (is.)  -   düyün  növü.  -   Kəndirə  kürməx'  formasmda 
düy ün   salıf avtoyun arxasma bağlıyıllar.
K ürt yatm ax//kürk yatmax (f.) -  toyuğun yumurta üstündə baia 
çıxarm aq üçün yatması. -  Əslində toyuğun səsinə uyğun olaraq “qırt 
y atm aq ”  olmahdır.  Çünki  kürk  yatan  toyuq  qntıldıyır.  -   Bir 
touğum uz əvəlixlihdə murtduyuf kurt yatıf.
K ürüx (is.) -  atın balasx.  Təqlidi sczdür. -  Atın küriiyü əyağını 
yaralıyıf. 
M.Kaşqarlınm 
“Divan”mda  həmin  mənada  kürüh 
form asm da işlədilmişdir (IV. 103).
K ü r (sif.) — dəcəl.  Uşax ki kür oldu, amyı dəng eliyir.
K ürt  yarm ası  (is.)  -   kiçik,  yumru  qar  dənəiəri.  -   Yazbaşı 
küriyarm as! çox yağır.
K ü rtüx'  (sif.)  -   yaza  yaxın  əriyərək  sulanan  və  bərkiyən  qar 
yığını. — Kürtüxlü qar gej  əriyir.
K ürə  (is.)  -  çörək  bişirmək  üçün  tikilmiş  ocaq.  -   Kürüyü  çır- 
çırpı  ilə qızd ın f çörəx' pişiririx'.
K ürsəx  (is.)  -   itlərin  cütləşməsi.  -   Andıra  qalmış,  qancıx  it 
kürsəyə gəlir.
K ürütdəm əx  (f.)  -   kürümək.  -   Hacıleyləyin  boranında 
aşxananm   üstə  xeylax  qar  yığılıf  şəpə  bağlamışdı,  axşamatan  qan 
ancax kürütdədim.
K ü t getməh  (f.) -  təndirə yapılan çörəyin bişmədən təndirin istı 
külünə tökülməsİ. -  Acımamış xamır küt gedir.
1. K üt (is.) -  təndirin badmda bişmədən isti küliin üstünə düşən 
çörək. — Küt  təndirin odunda qızarannan sonra yeməli olıır.
2.  K üt  (sif.)  -   tənbəl,  əlsiz-ayaqsız  adam.  -   Çox  küt  adaındır 
m ənim dayoğlum, heş bir sənət öyrənmiyif, indi də qalıf boş.
1.  K ütdəşm əx'  (f.)  -   toplaşmaq.  -   Uşax  vaxtı  Musa  oddu 
təndirə tüşdüyünə əyax barmaxlan yanıf kütdəşif.
2.  Kütdəşm əx'  (f.)  -   koralmaq.  -   Kərkinin  ağzı  kütdəşıf. 
yonmur taxtıyı.
1.  K üz  (z.)  -   payız.  -   Küz  vaxtı  soux  olanda  boğaz  heyvanı 
çölə qoymax olmaz, bala salar.
2.  K üz  (is.)  -   doğanda  quzusunu  almayan  qoyıınım  balası  ilə 
salmdığı  dar  yuva.  —  Çox  vaxıt  qoun  qaranuıxda,  sürünün  içində
quzuluyur,  balası  ayrı  düşdüyünə  onu tammer.  Ona yörə  də dar küzə 
sahllar, bir neçə günnən söra balasmı tanıyıf əmizdirir (G.).
Küzəm  (is.) -  payız yunu.  Kiizəmin  qıymatı  ucuz  olor  (Q.,  B.,
G.).
KüzdüxV/güzdüh  -   payız  əkilən  taxıl.  -   Çaxmax  yolunun  alt 
yamnda yaxşı güzdüh pitir. Belə bir acıtma bayatı da vardır:
Ay hizdiyə, hizdiyə 
Qoyun doldu güzdüyə.
Səni kimi qızdan,
Almazdar kənizdiyə.  (Ç.)
- Q -
Qabarmax  (f.)  -   üzə  durmaq,  cavab  qaytarmaq.  --  Bu  tifilə  o 
qədəmə üz veriflor kin,  indi də maqa qabanr.
Qabırğa  (is.) -  araba və ya maşına yüklənən otun yan tərəfləri.
-  Maşmdakı otun sağ qavırğası əyilif aşşağa.
Qabğarmax  (f.)  -   yerləşdirmək,  qablaşdırmaq.  -   Uşağm 
basılqasmı qabqardım,  göndərdim poşta.
Qaçarğı  (z.)  -   bir  yerdə  qərar  tutmamaq,  tələsik.  -   Elə 
səhərdən  qaçarğı  gəldim  kin,  anamı  görüm  yoxluyum,  işim  var,  tez 
gedəcəm.
Qaçamıya  qaçmax  (f.)—  tərslik  etmək, 
do ğru  yoldan 
uzaqlaşmaq.  -   Elə  raən  görürəm  kin,  Usufun  xırda  oğlu  həmməşə 
qaçamıya qaçır.
].  Qadax  (is.)  -   mismar.  -   A  bala,  ala  bu  pulu  gələndə 
Hamasamn xozmagınnaıı iki kiloy yüzdüy qadax alginən.
2. 
Qadax  (is.)  -   sadə  qapı  taxtalarmm  üzərinə  düzüldüyü  və 
mismarlandığı  qahn  taxta  qurşaq.  -   Qullavam  qapmm  qadağma 
bərkidillər kin, çox dayansın.
Qadağa  (is.)  -   qadağan  oluxımuş  şey.  -   İrayonun  kətdərində 
taxılın  içinnən per-pencər yığmağa qadağa qoyuluf.
Qadı-qadı  (z.)  -   İovğa-lovğa,  böyük-böyük,  yekə-yekə.  -  
Burada  qazı-qazı  sözü  də  həmin  mənalan  bildirir.  d  >  z  və  ya z  >  d 
əvəzlənməsi  əks olunur. -  Bu Haxverdinin oğlu Məsim  çox qadı-qadı 
damşer  (X.,  B.).

---