Surxondaryo viloyati xalq ta’limi boshqarmasi Uzun tumani xalq ta’limi bo’limi

V. Uyga vazifa.
1-d, 2-d, 3-d, 4-d – mashqlar.
Ko’rildi:
Ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo’yicha
direktor o’rinbosari: _________________ A.Boymurodov


Sana ____________________


Yosh dasturchi to’garagi mashg’uloti. 30-dars.


Mavzu: Axborotlarni kompyuterda tasvirlanishi.
Maqsad:
1) ta’limiy:O`quvchilarga axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi, axborotni ikkita belgi yordamida kodlash, axborot miqdori va uzatish tezligi haqida ma’lumot berish;
2) tarbiyaviy: O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash;
3) rivojlantiruvchi: o`quvchilarda axborotni ikkita belgi yordamida kodlash, axborot miqdori va uzatish tezligini hisoblash ko`nikmalarini rivojlantirish
DTS: axborotni ikkita belgi yordamida kodlash, axborot miqdori va uzatish tezligi haqida tushunchaga ega bo`lish.
Darsning borishi
I. Tashkiliy davr
a) salomlashish;
b) savomatni aniqlash.
II. Takrorlash
1. Ikkilik sanoq sistemasida qo'shish amali qanday bajariladi?
2. Ikkilik sanoq sistemasida ayirish amali qanday bajariladi?
4. Ikkilik sanoq sistemasidagi ko'paytirish jadvalini yozib bering..
III. Yangi mavzuni o`rganish.
Ma'lumki, kompyuterlar elektr toki asosida ishlaydi. Kompyuter maxsus qurilmada tokning bor bo'lishini 1 ga teng, aks holda, ya'ni tok bo'lmaganda 0 ga teng axborot deb oladi. Ikkinchi tomondan, axborotlarni kodlash uchun kodlash sistemasi ikkita belgidan iborat bo'lishi yetarli bo'ladi. Endi belgilarni ikkita belgi orqali qanday kodlash mumkinligini ko'rib chiqamiz.
Axborotni ikkita belgi yordamida kodlash
Kompyuter raqamlarning o'zini emas, balki shu raqamlarni ifodalovchi signallarni farqlaydi. Bunda raqamlar signalning ikki qiymati bilan (magnitlangan yoki magnitlanmagan; ulangan yoki ulanmagan; ha yoki yo'q va h.k.) ifodalanadi. Bu holatning birinchisini 1 raqami bilan, ikkinchisini esa 0 raqami bilan belgilash qabul qilingan bo'lib, axborotni ikkita belgi yordamida kodlash (qisqacha, ikkilikda kodlash) nomini olgan. Masalan:

A	01000001	M	01001101
B	01000010	O	01001111
D	01000100	R	01010010
H	01001000	T	01010100
K	01001011	U	01010101
I	01001001	X	01011000

Kompyuterlarda har bir belgiga 0 va 1 belgilarining ketma-ketligidan iborat 8 ta belgi mos qo'yiladi. 8 ta nol va birlarning turli o'rin almashtirishidan foydalanib, turli xildagi belgilarni kodlashimiz mumkin. 0 va 1 dan iborat raqamlar yordamida ularni 8 tadan ajratsak, bu o'rin almashtirishlar soni 2⁸ =256 ga teng bo'ladi, ya'ni ular yordamida 256 ta harflar, raqamlar, turli

boshqa belgilarni kodlash mumkin bo'ladi.
KITOB so'zini quyidagicha kodlash mumkin:
01001011 01001001 01010100 01001111 01000010

K I T O B

Buyruqlarni yoki turli boshqa turdagi axborotlarni kodlash uchun shu trtibda yondashiladi. Biroq, turli rusumdagi kompyuterlar uchun turlicha b'lishi mumkin. Bu texnikaning xususiyatiga bog'liq bo'lgan holatdir.

Agar ikkilikda kodlangan belgilarni o'n oltilikda kodlamoqchi bo'lsak, tetrada kodlash usulidan foydalanishimiz mumkin. Bu holda sanoq sistemasidagi sonlarni taqqoslash jadvaliga ko'ra 4=0100 va 1=0001 ekanligidan A belgisi kodi o'n oltilikda 41 ga teng bo'ladi. Agar birinchi
raqamni ustun, ikkinchi raqamni satr tartib raqami deb olsak yangi jadval hosil qilamiz. Bunda har bir raqam va alifbodagi belgi jahon andozalaridagi kodlash jadvali - ASCII (American Standard Code for Information Interchange) jadvali hosil bo'ladi.
ASCII kodlash jadvali