T. C. Ahi evran üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 
 
70 
bilim adamları tarafından Hebrew Üniversitesi’nde yapılmış genetik çalışmadır. Araştırma aynı 
dil gurubunu konuşmasına rağmen, Arap ve Yahudi yakınlığından çok daha fazlasının Kürt ve 
Yahudi  ırkı  arasında  görüldüğünü  tespit  etmiştir.
186
2.3.2.
 
KÜRDİSTAN YAHUDİLERİ 
 
Araştırmanın,  Kürdistan  olarak 
adlandırılan Türkiye, Suriye, Irak ve İran sınırlarının kesişim noktalarını kapsayan bölgedeki 
Kürtler üzerinde yap
ıldığı iddia edilmektedir.  
 
 
Kürdistanlı Yahudi tabiriyse, Kürdistan bölgesi olarak ifade  edilen Kürtlerin  yaşadığı 
bölgelerde  yaşayan/  yaşamış  olan  Yahudileri  ifade  etmektedir.  Kürdistan  diye  kastedilen 
topraklar farklı kaynaklarda ufak tefek değişiklikler arz etse de genel itibariyle şu şekildedir: 
Türkiye’de  Doğu  ve  Güneydoğu  Anadolu,  Irak’ta  Musul,  Dohuk,  Zaho,  Amediye, 
Süleymaniye  ve  Kerkük,  İran’da  Erdelan,  Mahabad,  Suriye’de  ise  Ras  Al-ayn, Darbissiya, 
Amuda, Kamışlı ve Derik’tir.
187
 
Kürt Yahudi teriminin çok net bir tanımını vermek kolay değil. Bir 
Kürt  Yahudi’yi,  Kürtlerin  yaşadıkları  topraklarda  yaşayan  ve  Aramice 
(Targum)  konuşan biri olarak en iyi şekilde tanımlayabiliriz; ancak, söz 
 
 
 
Siyasi açıdan olmasa da Kürt ve Yahudiler arasındaki ilişkiyi en iyi tasvir eden kitap 
Erich  Brauer’in  yazdığı  Kürdistanlı  Yahudiler  olarak  kabul  edilir.  Yazar  kitabında  kendi 
yaklaşımını şöyle özetler:  
 
                                                           
186
 
Sergey Minasian, “The İsraeli-Kurdish Relations”, 21st Century, no: 1, 2007. 
187
 V. Minorsky-T. Bois-D.N. Mac Kenzie, Kürtler ve Kürdistan
, Çev. Kamuran Fıratlı, Doz Yayınları, İstanbul, 
2004, ss. 12, 13, 14. 

---

 
 
71 
konusu  bölgede  Yahudilerin  esas  olarak  Arapça  konuştukları  birkaç 
bölgeyi de dâhil etmeliyi
z. (örneğin Nusaybin)
188
 
Egemenlik sorunu, sadece devletlerin kendi içindeki azınlıklarla değil, komşularıyla da 
yaşayabilecekleri bir sorundur. Nitekim Türkiye ve Kuzey Irak yönetimi arasında Kürt halkının 
vasisi  olma  çekişmesi  daha  da  şiddetlenecek  gibi  gözükmektedir.  Aynı  durum  Irak  ve  İran 
arasında  Şii’ler  nedeniyle  yaşanmıştır.  İran’ın,  Irak’ta  yaşayan  Şii  halkı kendi  unsuru  olarak 
görmesi ve Şii’lerin de İran sınırlarındaki Kum’u inanç merkezleri olarak görmesi, iki ülkeyi 
savaşa  sürüklemiştir.  Ariel  Şaron,  savunma  bakanı  olduğu  dönemde  bu  savaştan  duyduğu 
 
 
 
 
Tüm  veriler  dikkatle  incelendiğinde  Yahudi  Kürt  gibi  müstakil  bir  etnik  yapı  yerine, 
Brauer’in  Kürdistanlı  Yahudi  ifadesi  daha  kabul  edilebilir  gözükmektedir.  Bu  tez  kabul 
edildiğinde,  İsrail’in  bölgedeki  Kürtleri  menfaatleri  nedeniyle  desteklediği  kabul  edilebilir. 
Kürtlerin  de  aynı  şekilde,  İsrail  ile  karşılıklı  çıkar  ilişkisi  içinde  olduğu  söylenebilir.  Çünkü 
Kürtlerin  etnik  temelli  egemenlik  arayışında  olması  halinde  İsrail’den  başka  müttefiki 
olmayacaktır.    Zira  yoğun  olarak  bulundukları  dört  ülke,  kendi  toprak  bütünlüklerine  zarar 
gelmesine müsaade etmeyecektir.  
 
 
İsrail’in,  Nil-  Fırat  arasındaki  vaat  edilmiş  topraklar  emeline  ulaşması  için  bölgede, 
Suriye hariç, kendinden nüfus bakımından ve askeri bakımdan büyük olan ülkeleri karşısına 
alması söz konusudur. İsrail’in izlediği politika, bölgede bulunan azınlıklara egemenlik vaatleri 
vererek onları kışkırtmaktır. Böylece kendi içinde ciddi egemenlik sorunları yaşayan veyahut 
daha küçük, hazmedilir parçalara bölünmüş devletler amaçlamaktadır.  
 
                                                           
188
 Erich Brauer-Raphael Patai, 
Kürdistanlı Yahudiler, Çev. Fahriye Adsay, Avesta Basın Yayın, İstanbul, 2005, 
s. 51. 

---

 
 
72 
mutluluğu,  “İranlılar  ve  Iraklılar  birbirlerini  öldürdükleri  müddetçe,  geceleri  rahat 
uyuyabiliriz.” diyerek dile getirmiştir.
189
 
Bugün de bölge Kürtleri 
için İsrail, tek dayanak noktasıdır. İsrail, güçlü askeri yapısıyla 
Kürtlerin  askeri  eğitimine  destek  verebilecekken,  ekonomik  gücü  sayesinde  de  onlara  mali 
destekte  de  bulunabilecek  seviyededir.  İsrail’in  daha  önceden  farklı  bölgelerde  parçalanmış 
olarak yaşayan bir diasporadan, egemenliğini sağlamış bir devlete dönmesi de Kürt halkı için 
emsal  oluşturabilir.  Tüm  bu  nedenler,  bu  iki  halkın  bölgedeki  müttefikliğini  makul  hale 
getirmektedir.  İsrail-Kürt Liginin kurucusu ve Netanyahu ve Barak hükümetlerinde siyasi 
danışmanlık yapmış olan Muti Zaken de bu ittifakın mantıklı olduğundan bahseder. 23 Şubat 
1993 yılında Jerusalem Post’ta yayınlanan makalesinde, Arap olmayan bir millet olarak Arap 
idaresinin  zorluklarını  yaşayan  Kürtlerin,  istediğini  başaran  İsrail’e  hayranlık  duyduğunu 
belirtmektedir. Zaken, Kürtle
rin  büyük  bir  kısmının  İsrail’i  bir  model  olarak  gördüğünü,  bu 
yüzden desteği hak ettiklerini ileri sürmektedir.
 
 
190
 
Yahudilerin  bölgeye  nasıl  geldiklerini  açılayan  ilk  kaynak  Eski  Ahit’tir.  Buna  göre 
Samarya’yı
 
 
 
∗
 
fetheden Asurî kralı, bir kısım Yahudileri Halep, Habur, Gozan ve Med
Ψ
 
şehrine 
sürmüştür.
191
 
Kürdistanlı  Yahudi  ifadesini  kabul  edildiğinde,  Kürdistan  diye  adlandırılan  bölgede 
bulunan  Kürdistanlı  Yahudi  nüfusuna  da  değinmek  gerekir.  Kürtlerin  tarihleri  boyunca  bir 
bütün içinde devlet olarak varlık gösterememiş olmaları, tarihleri ve yaşamlarıyla ilgili sağlam 
ve güvenilir bilginin elde edilememesine neden olmuştur. Mevcut bilgiler o dönemde bölgede 
 
 
                                                           
189
 
Vatandaş, s. 60. 
190
 Bilici, a.g.m. 
∗
 
Batı Şeria’nın kuzeyi. 
Ψ
 
M.Ö. 6. yüzyıl ve 9. yüzyılda Dicle ve Fırat nehirleri arasında hüküm sürmüş imparatorluktur. 
191
 Sabar, s. 17. 

---