T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
59 
C.
  Faiz Oranı Swap Sözleşmesi (Interest Rate Swaps)  
Faiz  oranı  swapı,  finansal  piyasalarda  farklı  kredi  değerliliklerine  sahip  iki 
tarafın  aynı  para  birimli,  fakat  farklı  faiz  oranına  dayalı  ödeme  yükümlülüklerinin 
iktisadi yapılarının  değiştirilmesine  yöneliktir
89
.  Faiz  oranı  swapını  para swapından 
ayıran en önemli husus, işlemin aynı para birimi üzerinden yapılmasıdır. Dönemsel 
ödemelerin  miktarı,  tarafların  üzerinde  anlaştıkları  farazi  bir  anapara  tutarına 
(notional  amount)  bağlı  olarak  hesaplanır
90
.  Kredi  değerliliği  düşük  olan  tarafın, 
kredi değerliliği yüksek olan tarafa bir prim ödemesi de kararlaştırılabilir. Anaparaya 
ilişkin bir ödeme ise hiçbir şekilde söz konusu değildir
91
. 
Faiz  oranı  swapı,  ilgili  sermaye  piyasasında  sahip  oldukları  kredi 
değerliliğinin  durumu  sebebiyle  istedikleri  faiz  oranı  ile  borçlanma  imkanı 
bulamayan,  bunun  üzerine  başka  bir  sermaye  piyasasından,  istemedikleri  bir  faiz 
oranı ile kredi sağlamak zorunda kalan taraflara, yükümlülüklerinin iktisadi yapısını 
değiştirerek faiz oranı riskinden korunma ve çoğu zaman da bir miktar kar elde etme 
imkanı  sağlar
92
.  Örneğin  sabit  faiz  ödemek  isteyip  de  ancak  değişken  faizle  kredi 
bulabilen A firması, değişken faiz ödemek isterken ancak sabit faizle borçlanabilen B 
firmasıyla  bir  faiz  oranı  swap  sözleşmesi  yapabilir.  Sözleşmenin  özellikle  ödeme 
vadeleri  ve  faiz  oranlarına  ilişkin  olan  hükümleri,  temeldeki  kredi  sözleşmesine 
paralel  bir  şekilde  düzenlenir.  Böylece  swap  sözleşmesi  gereğince  iki  firmanın 
birbirlerine  karşılıklı  olarak  yapacakları  dönemsel  ödemeler,  vade  ve  miktar 
                                                 
89
 HAMACHER, 670; CARSTENSEN, 353; KUPRIANOV, 67; FETTAHOĞLU, 14; FISCHER, 
520. 
90
  Faiz  oranı  swapı  dönemsel  ödemelerin  hesaplanmasında  kullanılan  anapara  tutarına  ilişkin  bir 
ödeme  yükümlülüğü  içermediğinden,  bu  tutar  “farazi  anapara”  olarak  isimlendirilmektedir 
(TUCKER, 587; SOMER, 387; DAS, 33; LERBINGER, Finanzinstrumente, 246; FISCHER, 520). 
Farazi anapara hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. §5, II, B, 1.  
91
  DARRINGER,  268;  LERBINGER,  Finanzinstrumente,  246;  MÖRNER,  5;  KUPRIANOV,  67; 
CHANCE, 427; CHAMBERS, 127; SELV , 26; UZUNOĞLU, 84. 
92
 BICKSLER/CHEN, 646; CHAMBERS, 129; HENDRICKS, 2; COOPER/WATSON, 28. 

---

 
60 
itibarıyla temeldeki kredi sözleşmesinden doğan faiz ödemeleri ile özdeş olacaktır
93
. 
Swap sözleşmesinde A firmasının ifa edeceği dönemsel ödemelerin hesaplanmasında 
kullanılacak  oran  bir  sabit  faiz  oranı,  B  firmasının  dönemsel  ödemelerinin 
hesaplanmasında  kullanılacak  oran  ise  bir  değişken  faiz  oranı  olarak  kararlaştırılır. 
Buna  göre  sözleşmede  belirlenen  süre  boyunca  B  firması,  A  firmasına  değişken 
orana tabi dönemsel ödemeler yapacaktır. A firması kendisine ödenen bu miktarları, 
temeldeki  kredi  sözleşmesinden  doğan  borcunun  ifası  için  kullanır.  Bu  şekilde  A 
firmasının  kredi  borcuna  bağlı  değişken  faiz  yükümlülükleri,  B  firmasının  swap 
sözleşmesi  gereğince  yaptığı  değişken  orana  tabi  dönemsel  ödemelerle  yerine 
getirilmiş  olmaktadır.  Benzer  şekilde  B  firması  da,  dönemsel  ödemelerin  ifası 
yükümlülüğü  sebebiyle  sözleşme  süresince  değişken  faiz  oranına  tabi  ödemeler 
yapar. Kredi sözleşmesinden kaynaklanan yükümlülüklerinin ifasında ise, A firması 
tarafından  kendisine  ödenen  sabit  faiz  oranına  tabi  meblağları  kullanır.  Bu  durum, 
iktisadi  açıdan,  bir  faiz  borcu  tipinin  diğerine  dönüştürülmesi  ve  mevcut  faiz 
borçlarının  tarafların  ihtiyaçlarını  karşılamak  üzere  yeniden  şekillendirilebilmesi 
anlamına gelmektedir
94
.  
Swap sözleşmesi sebebiyle tarafların birbirlerine yaptıkları ödemelerin, temel 
işlemden kaynaklanan  yükümlülüklerin  ifasında kullanılmaları, swap  sözleşmesi  ile 
temel  işlem  arasında  bir  hukuki  ilişki  bulunduğunun  kabulünü  gerektirmez.  Swap, 
her iki taraf için de temeldeki borçlandırıcı işlemden tamamıyla bağımsızdır. Temel 
işlemin alacaklısı, swap sözleşmesinin tarafı ya da lehdarı değildir. Bu sebeple swap 
taraflarını oluşturan borçlulardan her birinin, kendi alacaklısına karşı anapara ve faiz 
                                                 
93
 Taraflarca yapılacak bu  karşılıklı, dönemsel ödemelerin, aynı  para birimi ile ifa edilmeleri gerekir 
(DECOVNY, 18; FROST, 796; JOHNSON, 955). 
94
 BICKSLER/CHEN, 646; CHANCE, 427; KOPPRASCH/MACFARLANE/ROSS/SHOWERS, 
2; HAMACHER, 670; DAS, 31; JENTZSCH, 45. 

---

 
61 
ödemelerinden kaynaklanan sorumluluğu devam eder. Alacaklıların swap işleminden 
haberdar  olmaları  gerekmediğinden,  swap  taraflarından  her  biri,  diğerinin  swap 
sözleşmesinin gerektirdiği ödemeleri yapmaması riskini yüklenir. Başka bir ifadeyle 
swap  işlemi,  hiçbir  borçluyu,  kendi  borcuna  ilişkin  anapara  ve  faizi  ödeme 
yükümlülüğünden kurtarmaz
95
. 
Tarafların  ödeme  yükümlülüklerinin  farklı  faiz  oranlarına  tabi  oluşlarından 
hareketle,  faiz  oranı  swapı,  sabit  faizli  yükümlülüklerin  değişken  faizli 
yükümlülüklere dönüştürülmesine ya da tam tersi bir ilişkiye dayanabilir. Buna göre 
faiz oranı swapı, sabitten değişkene faiz oranı swapı ve değişkenden değişkene faiz 
oranı swapı olmak üzere ikiye ayrılır. 
1.
  Sabitten Değişkene Faiz Oranı Swap Sözleşmesi 
Sabitten değişkene faiz oranı  swapının
96
  temelini,  kredi  değerliliği  farklı iki 
firmanın, aynı tutarda fakat faiz koşulları farklı borçlarının gerektirdiği ödemeler için 
ihtiyaç  duydukları  kaynağı,  karşı  tarafça  yapılacak  swap  ödemeleri  vasıtasıyla 
sağlamaları  oluşturur.  Böylece  taraflar,  bir  anlamda,  kendi  borçlarından  doğan 
ödemeleri  belirli  bir  süre  için  değiştirmektedirler
97
.  şlem  çoğu  zaman  birbirinden 
bağımsız  olarak  borçlanan,  kredi  değerlilikleri  farklı  iki  firma  arasında  gerçekleşir. 
Bu  firmalardan  biri  sabit  faizle  diğeri  ise  değişken  faizle  borçlanmıştır.  Swapın 
gerçekleşmesiyle,  sabit  faizle  borçlanan  taraf  değişken  oranlı  ödeme  yaparken, 
                                                 
95
 DAS, 33; JOHNSON, 956; HAPPE, 19. 
96
 “Fixed for Floating Interest Rate Swap”, “Plain Vanilla Swap”. 
97
 Örneğin A firması, C bankasından kredi almıştır ama aslında istediği borçlanma şartları B firması 
ile D bankası arasındaki işlemde bulunmaktadır. A firması, B firması ile bir swap  sözleşmesi  yapar; 
firmanın  swap  sözleşmesi  gereğince  B  firmasına  ifa  etmekle  yükümlü  olduğu  dönemsel  ödemelerin 
miktarları,  B  firmasının  D  bankasına  karşı  olan  yükümlülüklerinin  tabi  olduğu  esaslara  göre 
hesaplanır.  Böylece  swap  sözleşmesinin  geçerlilik  süresi  boyunca  her  iki  firmanın  ödeme 
yükümlülükleri,  karşı  tarafın  temel  işlemden  doğan  ödeme  yükümlülükleri  ile  özdeş  hale  getirilmiş 
olur (LORETAN, 27).  

---