T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
53 
uygulanacak  değer  ölçütü  üzerinde  irade  uygunluğunun  sağlanması  zorunludur.  Bu 
ölçüt “farazi anapara”ların özdeş olduğu faiz oranı swap sözleşmesinde faiz oranı, iki 
farklı  para  cinsinden  “farazi  anapara”nın  belirlenmiş  olduğu  para  swap 
sözleşmesinde ise döviz kuru olarak ortaya çıkar
60
.  
“Farazi  anapara”ların  özdeş  olduğu  faiz  oranı  swap  sözleşmesinde,  farazi 
anapara olarak belirlenen miktar, tarafların reel olarak ellerinde bulundurdukları bir 
meblağ  değil,  yalnızca  dönemsel  ödeme  akımlarının  hesaplanmasında  kullanılacak 
bir  referanstır
61
.  Burada  geçerli  esasın  aksine,  para  swap  sözleşmesinde  karşılıklı 
ödeme  yükümlülüklerinin  kapsamına,  farklı  para  cinslerinden  belirlenmiş  olan 
“farazi anapara”lar
62
 da dahildir; başka bir ifadeyle para swap sözleşmesinde, farazi 
anaparalar da mübadeleye konu edilmektedir
63
. Bu, tarafların farklı para cinslerinden 
yapacakları  dönemsel  ödemelerin  yanısıra,  biri  işlemin  başlangıcında  diğeri  de 
sonunda  olmak  üzere,  yine  farklı  para  cinslerinden  iki  farklı  ödeme  yapacakları 
anlamına  gelir
64
.  Bu  ödemelerin  miktarları,  “farazi  anapara”  olarak  kararlaştırılan 
miktara eşit olacaktır
65
.  
Swap  sözleşmesinde  kural,  belirlenen  “farazi  anapara”  miktarının 
sözleşmenin  sonuna  kadar  aynı  kalmasıdır.  Sözleşmenin  temel  türünü  teşkil  eden 
sabitten  değişkene  faiz  oranı  swap  sözleşmesinde,  bu  esasın  korunduğu 
görülmektedir.  Ancak  işlemin  son  yıllarda  rastlanan  türlerinden  “itfa  edilebilir 
                                                 
60
 LORETAN'>LORETAN, 118. 
61
 ADAMS/RUNKLE, 612; FLANAGAN, 220; SIENKO, 109; WALDMAN, 1032. 
62
 Para swap sözleşmesinde taraflarca sözleşmenin kuruluşu sırasında belirlenen anapara miktarı, faiz 
oranı swapından farklı olarak, yalnızca dönemsel ödemelerin hesaplanmasında kullanılan “farazi” bir 
meblağ  olmanın  ötesindedir.  Açılış  ve  kapanış  işlemleri  açısından  bizzat  edim  konusunu  oluşturur. 
Bununla birlikte, uygulamada ve literatürde, para swap işlemlerinde söz konusu olan bu meblağ için 
de “farazi anapara” kavramı kullanılmaktadır (MARSHALL/KAPNER, 24; CHANCE, 425, dpn. 2). 
63
 DAS, 37; DARRINGER, 269; AMMANN, 24; ERNE, 25; JACKSON, 3210. 
64
  şlemin başlangıcında yapılacak ödeme “açılış ödemesi”, işlemin sonunda yapılması gereken ödeme 
ise “kapanış ödemesi” şeklinde isimlendirilmektedir (ERNE, 25).  
65
 ERNE, 25; EBENROTH/MESSER, 4. 

---

 
54 
(amortising)  swap”  ve  “eksiltmeli  (draw-down)  swap”ta,  “farazi  anapara”  miktarı, 
sözleşme  süresi  boyunca  (itfa  edilebilir  swapta  artma,  eksiltmeli  swapta  azalma 
yönünde) değişkenlik gösterir
66
.  
2.
  Faiz Oranı 
Münferit dönemsel ödeme miktarları, farazi anaparaya belirli bir faiz oranının 
uygulanması ile hesaplanır. Bu oran, sözleşmede kararlaştırılan sabit ya da değişken 
bir  orandır.  Dönemsel  ödeme  miktarlarının  bir  sabit  faiz  oranı  esas  alınarak 
hesaplanması  durumunda,  sabit  meblağ  ödeyicisinin  edim  yükümlülüğü,  miktar 
itibarıyla,  sözleşme  süresince  aynı  kalır.  Buna  karşılık  dönemsel  ödeme  miktarının 
bir  değişken  faiz  oranına  tabi  olması,  piyasada  faiz  oranlarında  meydana  gelen 
dalgalanmaların,  doğrudan  doğruya  yapılması  gereken  ödemenin  miktarına 
yansıması  anlamına  gelir;  dolayısıyla  değişken  meblağ  ödeyicisinin  dönemsel 
ödemelerinin miktarları, faiz  oranlarındaki  değişikliklere  bağlı  olarak  artacak  ya da 
azalacaktır
67
. 
Sözleşme  taraflarının  temel  işlemlerden  dolayı  ödeme  yükümlülüklerinin 
bulunması halinde, faiz oranı taraflardan her biri için, diğer tarafın temel işlemdeki 
yükümlülüğünün  tabi  olduğu  faiz  oranına  uygun  şekilde  belirlenir
68
.  Esasen 
sözleşmenin  kuruluşu  da  bu  amaca  hizmet  etmektedir.  Swap  işleminde  taraflar, 
alacaklarının  ya  da  borçlarının  iktisadi  yapısını  ihtiyaçlarına  uygun  olarak 
ş
ekillendirmeye  çalışırlar
69
.  Özellikle  temel  işlemden  kaynaklanan  yükümlülüklerin 
söz  konusu  olduğu  durumlarda,  swap  sözleşmesi  ile  bu  işlemin  hukuki  yapısı 
                                                 
66
 LORETAN, 120; AMMANN, 36; DECOVNY, 87; DAS, 244. 
67
  Dönemsel  ödemelerin  miktarlarının  hesaplanmasında  sabit  ya  da  değişken  faiz  oranlarının 
kullanılması, bu ödemelerin hukuken faiz niteliği taşıdıklarının kabulü için yeterli değildir (bkz. §10, 
I, A, 1, a).  
68
 AMMANN, 101; ERNE, 21; DAS, 32. 
69
 ADAMS/RUNKLE, 601. 

---

 
55 
değiştirilmemiş  olduğundan,  taraflar  swap  yoluyla  elde  ettikleri  ödeme  akımlarını 
kendi  yükümlülüklerinin  itfası  için  kullanırlar
70
.  Faiz  oranı  swap  sözleşmesinde 
taraflardan  her  biri,  diğerinin temel  işlemden  kaynaklanan  yükümlülüklerine  uygun 
olan ödemeleri (karşı akide) yapmayı üstlenir
71
. Para swap sözleşmesinde ise her bir 
sözleşme  tarafı,  karşı  tarafın  kendi  alacaklısına  olan  taahhütlerini  ifa  etmesi  için 
gerekli  olan  miktarı,  sözleşme  süresi  boyunca  diğer  tarafın  emrine  hazır  tutar
72
. 
Ş
üphesiz uygulamada sık karşılaşılan bu durum, swap sözleşmesinin temel işlemden 
bağımsız  olduğu  ve  hatta  sözleşmenin  kurulması  için  böyle  bir  temel  işlemin 
varlığının zorunlu olmadığı esasını değiştirmez
73
.  
3.
  Süre 
Swap  sözleşmesinde  “süre”,  bir  yandan  sözleşmenin  geçerli  olacağı  zaman 
dilimini  diğer  yandan  da  ödeme  akımlarının  hesaplanmasında  kullanılacak  olan  ve 
faiz hesaplanmasında “zaman” unsuruna karşılık gelen aralığı ifade eder. Bu aralığın 
iki ucunda dönemsel ödemeler için kararlaştırılmış vadeler vardır
74
.  
Swap sözleşmesinin geçerli olacağı zaman dilimi, başka bir ifadeyle sözleşme 
süresi,  swap  sözleşmesini  yapmak  isteyen  taraflarca,  ihtiyaçlarına  uygun  şekilde 
belirlenir
75
.  Kural  olarak  swap  sözleşmesinde  süre,  bir  yıldan  az  değildir. 
                                                 
70
 DAS, 32; CATES, 837; ERNE, 27; AMMANN, 19; JACKSON, 3209. 
71
  Swap  sözleşmesi  gereğince  taraflarca  ifası  taahhüt  edilen  ödeme  yükümlülükleri,  miktar  ve  vade 
itibarıyla  karşı  tarafın  temel  işlemden  kaynaklanan  ödeme  yükümlülükleri  ile  paralellik  arz  eder. 
Ancak bu durum, yalnızca swap ödemelerinin miktarlarının hesaplanmasında kullanılan unsurların bu 
sonucu  doğuracak  şekilde  belirlenmiş  olmalarından  kaynaklanır;  yoksa  sözleşmede  temel  işlemle 
swap sözleşmesi arasında bağlantı kurulması anlamına gelecek herhangi bir hususa yer verilmesi söz 
konusu değildir. Swap sözleşmesi hukuki açıdan temel işlemlerden bağımsızdır (bkz. §5, II, A).  
72
 LORETAN, 28; DOZIER, 1429. 
73
 Bkz. §5, II, A. 
74
 LORETAN, 121; CHANCE, 425. 
75
 Swap işlemleri, sözleşmenin süresi esas alınarak iki kategoriye ayrılabilir: Geçerlilik süresi üç yıla 
kadar  olan  swap  işlemleri  kısa  vadeli  swap  işlemleri  sınıfında  değerlendirilirken,  uzun  vadeli  swap 
işlemlerinde sözleşme süresi on yıl ve üzerinde olabilir. Kısa vadeli finansal swaplar, daha ziyade faiz 
oranı  swap  işlemi  şeklindedirler.  Buna  karşılık  uzun  vadeli  işlemler  alanında  para  swapları  baskın 

---