T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

B R NC  BÖLÜM 
SWAP SÖZLEŞMES N N TANIMI, UNSURLARI, TÜRLER ,  
KONUSU, TARAFLARI VE KURULUŞU 
 
§5.   SWAP SÖZLEŞMES N N TANIMI, UNSURLARI,  
 
 
TÜRLER  VE KONUSU 
I.
 
Swap Sözleşmesinin Tanımı 
Swap  işlemi,  yeni  finansal  araçlardan  biri  olması  itibarıyla  hukuk 
literatüründen önce iktisadi literatürde yer almıştır. Bu durum, yapılan ilk tanımların, 
swap  işleminin  hukuki  niteliği  ile  ilgili  fikir  vermekte  yetersiz  kalmalarına  sebep 
olmuştur.  Bu  tanımların  ortak  noktası,  swap  işleminin  iktisadi  fonksiyonlarını  ön 
plana  çıkarmalarıdır.  Böyle  bir  yaklaşım,  finansal  açıdan  işlemin  anlaşılmasını 
kolaylaştırmakta  ise  de,  hareket  noktası  olarak  kabul  edildiğinde  hukuki  analizi 
büsbütün  içinden  çıkılmaz  hale  getirmektedir.  Sözleşmenin  kurulmasından  sonra 
gerçekleşen ifaya yönelik faaliyetlerin açıklanmasında tercih edilen terimler de, çoğu 
kere  teknik  anlamlarında  kullanılmadıklarından,  işlem  hakkında  yanlış  sonuçlara 
varılmasına yol açacak niteliktedirler. 
“Ödeme akımlarının takası”, swap tanımlarında en sık rastlanan ifadedir
1
. Bu 
ifadeyi içeren tüm swap tanımları için öncelikle belirtmek gerekir ki; burada “takas” 
kavramının hukuki ve teknik anlamında kullanılmış olup olmaması, yapılan tanımın 
isabeti  açısından  son  derece  önemlidir.  “Ödeme  akımları”,  swap  taraflarının, 
aralarındaki  sözleşme  gereğince  karşılıklı  olarak  birbirlerine  ödemeyi  taahhüt 
ettikleri meblağlardır. “Takas” kavramı  teknik anlamı  ile  değil  de,  yalnızca  taraflar 
                                                 
1
  “Swap,  iki  taraf  arasında  bir  seri  nakit  akışının  takası  için  yapılan  tezgah-üstü  anlaşmadır.” 
(ADAMS/RUNKLE, 612); “Faiz oranı swap anlaşması basit olarak anlaşmanın taraflarının yapılacak 
bir sözleşme ile dönemsel faiz ödemelerini takas etmelerini içerir.” (TUNCEL, 27). 

---

 
42 
arasında  gerçekleşen  edim  mübadelesine  işaret  etmek  için  kullanıldığı  takdirde, 
“ödeme  akımlarının  takası”  şeklindeki  swap  tanımının  nispeten  isabetli  olduğu 
söylenebilir;  zira  swap  sözleşmesi,  karşılıklı  edimlerin  mübadelesini  öngören  bir 
sözleşmedir.  “Takas”ın  hukuki  ve  teknik  anlamıyla  kullanılması  halinde  ise, 
öncelikle  bu  takasın,  tarafların  temel işlemlerden  kaynaklanan  borçları  ile  bir  ilgisi 
bulunmadığı  hususu  vurgulanmalıdır.  Gerçekten  de  swap  sözleşmelerinde  bir  takas 
kaydı  bulunması  olağandır
2
.  Ancak  bu  kayıt,  tarafların  swap  sözleşmesi  gereğince 
ifası  ile  yükümlü  oldukları  karşılıklı  borçların  takas  yoluyla  sona  erdirilmesine 
yöneliktir  ve  swap  sözleşmesinin  iki  temel  türünden  biri  olan  faiz  oranı  swap 
sözleşmesine  özgü  bir  kayıttır
3
.  Swap  sözleşmesinin  tanımında  takas  unsuruna  yer 
verilmesi ise, takas suretiyle sona erdirilecek karşılıklı yükümlülüklerinin kaynağının 
doğru  tespit  edilmesi  durumunda  bile,  swap  işleminde  takas  her  zaman  mümkün 
olmadığından, isabetli olmayacaktır
4
. 
Nispeten  farklı  bir  bakış  açısından  swap, “belirli  bir  paranın, farklı  iki  tarih 
için  başka  bir  paranın  satış  ve  alımı  karşılığında  eş  zamanlı  olarak  alım  ve  satım 
işlemidir”
5
.  Her  ne  kadar  “alım-satım”  işleminden  bahsedilmekte  ise  de,  swap 
sözleşmesinin  hukuki  nitelik  itibarıyla  satım  sözleşmesinden  daha  karmaşık  bir 
yapıya  sahip  olduğu  dikkate  alındığında,  tanımda  işlemin  iktisadi  sonucunun  ifade 
edilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır
6
.  
                                                 
2
 FLANAGAN, 221; LINDHOLM, 79; TUCKER, 587; SOMER, 389; JOHNSON, 956. 
3
 Bkz. §10, I, A, 1, f. 
4
 Benzer şekilde, sözleşmenin kurulmasından sonra taraflar arasında meydana gelen karşılıklı ödeme 
ilişkisini ifade etmek amacıyla kullanılan “trampa” kelimesi ile de, esasen BK m. 232 hükmünde yer 
alan sözleşme tipi kastedilmemekte; yalnızca “değiş-tokuş”, “mübadele” anlamlarına dikkat çekilmek 
istenilmektedir (HAPPE, 12). 
5
 AKGÜÇ, 696, dpn. 94; aynı doğrultuda FETTAHOĞLU, 13. 
6
 LORETAN, 77, dpn. 292. 

---

 
43 
Sözleşmenin iktisadi fonksiyonunu esas alan bir başka tanıma göre swap; “iki 
taraf  arasında  önceden  belirlenen  bir  sistem  içinde,  belirli  bir  finansal  varlıktan 
kaynaklanan  gelecekteki  nakit  akışlarının  değiştirilmesi  konusunda  yapılan  özel  bir 
anlaşma”dır
7
. Burada özellikle belirtilmesi gereken husus, temelde bir finansal işlem 
bulunmasının, swap sözleşmesinin yapılabilmesi için aranan bir ön-şart olmadığıdır. 
Böyle  bir  işlemin  varlığı  halinde  ise  swap  sözleşmesi  ile  bu  işlem  arasındaki  ilişki 
hukuki değil, yalnızca iktisadi anlamdadır. Swap sözleşmesi, temeldeki bu işlemden 
tamamıyla  bağımsızdır.  Swap  sözleşmesinin  yapılmış  olması,  temel  işlemi  hiçbir 
ş
ekilde etkilemez
8
. Oysa bu tanımda yer alan ifadeler, swap sözleşmesi ile temeldeki 
finansal  işlem  arasındaki  iktisadi  bağlantının,  hukuki  bir  bağlantı  şeklinde 
anlaşılmasına yol açacak niteliktedir
9
.  
Swap  sözleşmesi  ödeme  akımlarının  mübadelesi  esasına  dayalıdır
10
.  Ödeme 
akımlarının  mübadelesi  ise  tarafların  dönemsel  olarak  birbirlerine,  farklı  usullerle 
hesaplanmış  meblağları  ödemeleri  suretiyle  gerçekleştirilmektedir
11
.  Tarafların 
yapacakları ödemelerin her biri, diğer tarafın yaptığı ödemenin karşılığını oluşturur
12
. 
Sözleşmenin her iki türünde de (faiz oranı ve para swap sözleşmelerinde) müşterek 
olan  bu  hususlar  dikkate  alınarak,  swap  sözleşmesinin  şu  şekilde  tanımlanması 
isabetlidir:  
Swap  sözleşmesi;  tarafların,  sözleşme  süresince  birbirlerine,  temeldeki 
finansal  işlemden bağımsız  dönemsel ödemelerin,  karşılıklı  olarak,  aynı  veya  farklı 
para birimleri ile ifasını taahhüt ettikleri bir sözleşmedir. 
                                                 
7
 CHAMBERS, 123; DECOVNY, 18. 
8
 LORETAN, 15; ZOBL/WERLEN, 31; ERNE, 13; EBENROTH, 418.  
9
 Bkz. §5, II, A. 
10
 JACKSON, 3208; DOZIER, 1427; LORETAN, 24; SOMER, 387; JOHNSON, 955. 
11
 EBENROTH/MESSER, 7. 
12
 ZOBL/WERLEN, 46; LORETAN, 87; EBENROTH/MESSER, 7. 

---