T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
44 
Bu tanım, bir üst kavram olarak swap sözleşmesinin temel unsurlarını ihtiva 
etmektedir.  Ancak  yine  de,  sözleşmenin  iki  temel  türünün,  kendilerine  mahsus 
özelliklerinin  daha  açık  ortaya  konulabilmesi  açısından,  ayrıca  tanımlanmalarında 
fayda vardır.  
A.
  Faiz Oranı Swap Sözleşmesinin Tanımı 
Uygulamada  karşılaşılan  swap türlerinin  teorik  temelini  oluşturan  faiz  oranı 
swap  sözleşmesinin  tanımlanmasıyla  ilgili  en  önemli  problem,  taraflarca  ifası 
gereken dönemsel ödemelerin, “faiz yükümlülüklerinin karşılıklı olarak üstlenilmesi” 
ş
eklinde  ifade  edilmesidir
13
.  Zira  “faiz  yükümlülüklerinin  karşılıklı  olarak 
üstlenilmesi”,  BK  m.  173  anlamında  “borçtan  kurtarma  taahhüdü”  olarak 
anlaşılmaya  son  derece  müsaittir
14
.  Böyle  bir  tespit  ise  her  şeyden  önce  swap 
sözleşmesinin  temeldeki  işlemi  değiştirmeyeceği  esasına  aykırıdır.  Swap 
sözleşmesinin  yapılmış  olması,  tarafları  doğrudan  doğruya  ya  da  dolaylı  olarak, 
temeldeki finansal işlemden kaynaklanan borçlarına ilişkin edim yükümlülüklerinden 
kurtarmaz
15
.  Sözleşme  gereğince  yapılması  gereken  dönemsel  ödemeler,  swap 
tarafları arasında gerçekleşir ve birbirlerinin temel işlemden doğan borçlarının değil, 
swap  sözleşmesinden  kaynaklanan  borçların  ifasına  yöneliktir
16
.  Dolayısıyla 
tarafların, swap sözleşmesi ile bizzat temel işlemin alacaklısına ifada bulunmak ya da 
                                                 
13
 AMMANN, 18. 
14
  “Faiz  yükümlülüklerinin  karşılıklı  olarak  üstlenilmesi”  ifadesi  borcun  dış  yüklenilmesini  de  akla 
getirirse  de,  temel  işlemin  alacaklısı  swap  sözleşmesi  açısından  üçüncü  kişi  durumunda  olduğundan 
oysa  borcun  dış  yüklenilmesi  sözleşmesi  borcu  devralan  kimse  ile  alacaklı  arasında  yapıldığından, 
burada borçtan kurtarma taahhüdü (borcun iç yüklenilmesi) daha savunulabilir bir yapıdır (Faiz oranı 
swap sözleşmesinin,  karşılıklı borç  yüklenilmesi  görüşü çerçevesinde,  borcun iç  ve  dış  yüklenilmesi 
ile ayrıntılı olarak karşılaştırılması için bkz. §8, II, B, d). 
15
 EBENROTH/MESSER, 5; JACKSON, 3209, dpn. 24. 
16
 HU, Swaps, 347; ZOBL/WERLEN, 35. 

---

 
45 
onunla  daha  sonra  bir  borcun  nakli  sözleşmesi  yapmak  yükümlülüğü  altına 
girdiklerinin kabulü mümkün değildir
17
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  yapılması  gereken  dönemsel  ödemeler, 
sözleşmenin  kurulması  sırasında  kararlaştırılan  ve  “farazi  anapara”  olarak 
adlandırılan  belirli  bir  meblağa,  sabit  ya  da  değişken  faiz  oranları  uygulanmak 
suretiyle  hesaplanırlar;  ancak  faiz  niteliği  taşımazlar
18
.  Farazi anapara,  her  iki  taraf 
için  de  aynı  para  birimi  cinsinden  ve  eşit  miktardadır
19
,  dönemsel  ödemelerin 
hesaplanmasına  temel  oluşturmak  dışında  bir  fonksiyonu  yoktur  ve  hiçbir  şekilde 
mübadele  konusu  edilmemektedir
20
.  Tarafların  karşılıklı  borçlarının  takas  yoluyla 
sona erdirilmesi ise mümkündür
21
.  
Uluslararası  Swap  ve  Türev  Araçlar  Birliği’ne  göre  faiz  oranı  swap 
sözleşmesi;  “taraflardan  biri  belirli  bir  döviz  cinsinden,  belirli  bir  sabit  oran  esas 
alınarak hesaplanan miktarlarda dönemsel ödemeler yaparken, diğer tarafın da aynı 
döviz cinsinden belirli bir değişken orana dayalı dönemsel ödemeler yaptığı ve bütün 
hesaplamalarda  belirlenen  döviz  cinsinden  farazi  bir  meblağın  esas  alındığı” 
işlemdir
22
.  
Tanımda zikredilmemiş olan süre unsurunun da eklenmesiyle faiz oranı swap 
sözleşmesinin; “iki tarafın birbirlerine, sözleşme süresi boyunca, aynı para cinsinden 
eşit  miktarda  farazi  anaparaya  sabit  ve/veya  değişken  faiz  oranlarının 
                                                 
17
 ZOBL/WERLEN, 30, dpn. 91; EBENROTH, 418. 
18
  Bu  sebeple;  “aynı  para  biriminden,  aynı  miktarda,  kendisi  mübadele  konusu  olmayacak  anapara 
miktarları  üzerinden  hesaplanan  sabit  ve/veya  değişken  faiz  ödemelerinin  iki  taraf  arasında  değiş-
tokuş edilmesi” şeklinde  yapılan faiz  oranı swap  sözleşmesi tanımı isabetli  değildir (tanım  için  bkz. 
HAPPE, 19; aynı yönde: EBENROTH/MESSER, 3). 
19
 HU, Swaps, 347; SOMER, 387; DOZIER, 1428; JOHNSON, 956. 
20
 TUCKER, 586, dpn. 32; DARRINGER, 266; LORETAN, 25; DOZIER, 1428. 
21
 LORETAN, 25; HAPPE, 19; TUCKER, 587; AMMANN, 80. 
22
  ZOBL/WERLEN,  30,  dpn.  92.  Belirtmek  gerekir  ki,  Uluslararası  Swap  ve  Türev  Araçlar 
Birliği’nce  yapılmış  olan  bu  tanım,  yalnızca,  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  bir  türü  olan  “sabitten 
değişkene faiz oranı swap sözleşmesi”ni içermektedir.  

---

 
46 
uygulanmasıyla hesaplanan dönemsel meblağların, karşılıklı olarak, aynı para birimi 
ile ödenmesini taahhüt ettikleri anlaşma” olarak tanımlanması mümkündür. 
B.
  Para Swap Sözleşmesinin Tanımı 
Para  swapı,  hukuki  niteliği  itibarıyla  faiz  oranı  swap  sözleşmesine  nispetle 
daha az karmaşık görünmektedir. Bununla birlikte özellikle işlemin başlangıcında ve 
sonunda  yapılan  ödemelere,  sözleşmenin  esaslı  unsurlarından  olmaları  sebebiyle 
tanımda  yer  verilmek  mecburiyetinin  bulunması,  sözleşmenin  bütün  unsurlarını 
ortaya koyacak şekilde tanımlanmasını zorlaştırmaktadır. 
 Para swap sözleşmesinde farklı birimlerden oluşan aynı büyüklükte iki ayrı 
para  hareketi  söz  konusudur
23
.  Taraflardan  her  biri,  karşı  tarafa  iki  farklı  ödeme 
yapmakla yükümlüdür. Bu ödemelerden biri işlemin başlangıcında diğeri de işlemin 
sonunda  gerçekleştirilir
24
.  Karşılıklı  ödemelerin  miktarları  eşittir,  ne  var  ki, 
birbirleriyle  takas  edilmeleri  mümkün  değildir
25
.  Sözleşme  süresince  yapılacak 
dönemsel ödemeler de bu miktarlar üzerinden hesaplanır ve yine farklı para birimleri 
ile  ifa  edilir
26
.  Uygulanacak  faiz  oranları  ve  döviz  kuru  sözleşmede  belirlenir
27
. 
Yapılacak  dönemsel  ödemeler,  bir  temel  işlemin  varlığı  durumunda,  bu  işlemden 
                                                 
23
  Faiz  oranı  swap  sözleşmesinden  farklı  olarak  para  swap  sözleşmesi;  açılış  ve  kapanış  ödemeleri 
olarak isimlendirilen sermaye miktarlarının  yanısıra sözleşme süresince  yapılması  gereken dönemsel 
ödemelerin de farklı para birimleri ile ifasını öngörmektedir (DOZIER, 1429). 
24
 JACKSON, 3210; DARRINGER, 269; DOZIER, 1429; HU, Swaps, 353. 
25
  Para  swap  sözleşmesinde  taraflar;  bir  yandan  faiz  oranlarında  ve  döviz  kurlarında  meydana 
gelebilecek değişikliklere karşı kendilerini güvence altına almaya çalışırken, diğer yandan da arbitraj 
imkanı elde etmektedirler. Taraflardan birinin, aslında ihtiyaç duymadığı bir para biriminden krediyi, 
daha  kolay  ve daha  düşük  maliyetle  elde  edebileceği  bir piyasadan sağlayarak ihtiyaç  duyduğu  para 
birimine  sahip  olan  karşı  tarafla  para  swap  işlemine  girmesi,  sonuçta  her  iki  tarafın  da  ihtiyaç 
duydukları  para  birimlerinden  fonlara  daha  avantajlı  şartlarla  ulaşmalarını  mümkün  kılacaktır.  Faiz 
oranı  swap sözleşmesinin  aksine  burada  swap  sözleşmesi  gereğince ifası  gereken ödemelerin efektif 
olarak  ve  fiilen  tediyesi,  sözleşmenin  iktisadi  amacı  bakımından  zorunludur  (HU,  Swaps,  353; 
TUCKER, 588; CHANCE, 440). 
26
 DOZIER, 1429; DARRINGER, 269. 
27
  Dönemsel  ödeme  miktarlarının  belirlenmesinde  kullanılacak  faiz  oranı  ile  açılış  ve  kapanış 
ödemelerinin  ifasında  esas  alınacak  döviz  kuru,  para  swap  sözleşmesi  açısından  sözleşmenin  esaslı 
unsurlarındandır (LORETAN, 118; AMMANN, 59). 

---