T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
32 
2.   Future  şlemiyle Karşılaştırılması 
Future işlemi, standart süre ve tutarı içeren, organize borsalarda işlem gören 
ve  günlük  dengeleme  prosedürüne  bağlı  olan  bir  anlaşmadır
129
.  Esasen  future 
sözleşmesinde de taraflar, bir varlığın gelecekteki belirli bir zamanda, belirli bir fiyat 
üzerinden  alımı  ya  da  satımı  için  anlaşmaktadırlar
130
.  Swap  sözleşmesinin  future 
sözleşmesi  ile  benzerlik  arz  ettiği  nokta  da,  sözleşmenin  temelindeki  varlığın 
fiyatının taraflarca önceden kararlaştırılmasıdır
131
.  
Swap işlemi ile future işlemi arasındaki temel fark, ilkinin tezgah-üstü türev 
araçlardan  biri  oluşuna  karşılık  ikincisinin  organize  borsada  işlem  görmesidir.  Bu 
temel  farklılığın  bir  sonucu  olarak,  swap  sözleşmeleri  düzenlenirken  uyulması 
gereken standart kurallar yoktur. Future sözleşmeleri ise borsa tarafından belirlenen 
standartlara  uygun  olarak  düzenlenir.  Future  sözleşmelerinin  standart  hükümlerden 
oluşması,  tarafların  ihtiyaçlarına  esnek  çözümler  sunabilmelerine  engeldir.  Bu 
sebeple  swap  sözleşmeleri  future  sözleşmelerine nazaran daha çok  tercih edilen bir 
korunma (hedging) aracı niteliği taşır
132
.  
Swap işleminin tezgah-üstü türev araç niteliği taşımasından kaynaklanan bir 
diğer  önemli  fark,  işlemin  taraflarıyla  ilgilidir.  Swap  sözleşmesi  kural  olarak  döviz 
kurlarındaki veya faiz oranlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanabilecek risklerden 
korunmak  isteyen  ya  da  bu  dalgalanmalardan  kazanç  elde  etmeyi  amaçlayan  son 
kullanıcılar  arasında  yapılır.  Sözleşme  konusunun  niteliği  ve  miktarı,  sözleşmenin 
                                                 
129
 CHAMBERS, 6. 
130
  JACKSON,  3213;  ANGIN,  46;  ÖZŞAH N,  10;  HULL,  5;  AKÇAOĞLU,  22;  SELV ,  14; 
ERG NCAN, 3. 
131
 Swap sözleşmesinde taraflarca sözleşmenin kuruluşu sırasında kararlaştırılan döviz kuru veya faiz 
oranı,  sözleşme  sona  erinceye  kadar  geçerli  kabul  edilmektedir  (PETERS,  11;  CHANCE,  440; 
HAPPE, 14).  
132
 VITALE, 551; SOMER, 399; ADAMS/RUNKLE, 614; FREDERICK, 128. 

---

 
33 
vadesi  ve  ödeme  yöntemlerine  ilişkin,  uyulması  zorunlu  standartlar 
bulunmamaktadır.  Dolayısıyla  taraflar,  sözleşme  hükümlerini,  sözleşme  öncesinde 
yapacakları  müzakereler  doğrultusunda  şekillendirirler.  Future  sözleşmelerinde  ise 
future  borsalarınca  tespit  edilmiş  standartlar  uygulanır.  Bu  kapsamda  sözleşme 
konusunun niteliği, miktarı, sözleşmenin vadesi, ödeme ve teslime ilişkin hükümler 
önceden  belirlenmiştir.  Sözleşmenin  organize  borsada  işlem  görmesinin  sonucu 
olarak  sözleşmenin  tarafları  da  son  kullanıcılar  değil,  bir  son  kullanıcı  ile  takas 
merkezidir.  Borsada  emirlerin  eşleşmesiyle  birlikte  takas  merkezi,  alıcı  karşısında 
satıcı ve satıcı karşısında da alıcı rolünü üstlenmekte, böylece sözleşmenin bir tarafı 
daima takas merkezi olmaktadır. Takas merkezi swap sözleşmelerinin aksine, gerek 
future  sözleşmesinin  kuruluş,  hüküm  ve  sonuçlarını  doğurma  ve  sona  ermesi 
aşamalarında,  gerekse  piyasaların  sağlıklı  ve  güvenli  işlemesinin  sağlanmasında  ve 
sözleşmenin likiditesinin artırılmasında vazgeçilemez bir unsurdur
133
.  
II.
  Swap  şleminin Fayda ve Sakıncaları 
Swap  işlemi  piyasalarda  mevcut  bir  takım  ihtiyaçların  giderilebilmesi  için 
oluşturulmuştur.  şlemin  temel  amacı,  swap  kullanıcılarının  ekonomik  hedeflerine 
ulaşmalarının sağlanmasıdır. Bu anlamda işlemin önemli avantajlar getirdiğine şüphe 
yoktur.  Ancak  nihayet bir  finansal teknik  olan  swap  işlemi,  taraflar açısından ciddi 
riskler de taşır.  
A.
  Swap  şleminin Faydaları 
Swap  işlemi,  mukayeseli  üstünlükler  teorisinin  finans  piyasalarına 
uygulanması  şeklinde  değerlendirilmektedir.  Buna  göre  çeşitli  mali  piyasalardaki 
kredi değerliliklerine bağlı olarak farklı kredi şartları ile karşı karşıya kalan taraflar, 
                                                 
133
 ÖZŞAH N, 15; FLANAGAN, 217; VITALE, 554; FREDERICK, 129. 

---

 
34 
swap  aracılığı  ile  bu  farklılıkları  kendi  yararlarına  kullanabilirler
134
.  Böylece  swap 
tarafları,  bir  yandan  özel  tercih  ve  ihtiyaçlarına  göre  para  cinsinin  ve  enstrüman 
tipinin nispi bir avantaj sağladığı piyasadan borçlanma imkanını elde ederken, diğer 
yandan  da  uluslararası  sermaye  piyasalarının  daha  önce  kendilerine  açık  olmayan 
bölümlerine  girebilme  ve  değişik  fon  kaynaklarına  ulaşabilme  fırsatı  kazanmış 
olurlar
135
.   
Aynı esasa dayalı olarak özellikle faiz oranı swap işlemlerinde ortaya çıkan 
bir  avantaj,  daha  düşük  borçlanma  maliyetleri  elde  edilebilmesi  imkanıdır. 
Taraflardan  birinin  mukayeseli  üstünlüğünün  daha  fazla  olduğu  piyasada 
borçlanması  ve  bir  banka  aracılığı  ile  faiz  yükümlülüklerinin  yapısını  değiştirmesi 
halinde, her iki tarafın da borçlanma maliyetlerinin azaltılması sağlanabilmektedir
136
. 
Kredi  değerliliği  yeterli  olmadığı  için  uluslararası  piyasalarda  sabit  faizli  kredi 
bulamayan  bir  firma  ile  aktif  portföylerine  esneklik  kazandırabilmek  için  değişken 
faizli  krediyi  tercih  eden yüksek  kredibiliteye  sahip  bir  firma  ya  da  banka  arasında 
yapılacak bir swap işlemi, her iki taraf için de kredi maliyetlerini düşürecektir. Para 
swap  işleminde  de,  istenen  para  cinsi  yerine  daha  düşük  faizli  başka  bir  para 
cinsinden  kredi  sağlanması  ve  yapılacak  anlaşma  ile  bu  kredinin  istenilen  para 
cinsine dönüştürülmesi yoluyla aynı sonuca ulaşılmaktadır
137
.  
Diğer finansal araçlarla karşılaştırıldığında hayli esnek bir yapıya sahip oluşu, 
swap işleminin piyasalarda hızla yaygınlaşmasında etkili olmuştur.  şlemlerin tutar, 
süre,  para  birimi,  faiz  ve  itfa  koşulları  açısından  tamamen  tarafların  spesifik 
                                                 
134
 LORETAN, 40; HU, Swaps, 351; KOPP, 31; SOMER, 388; JENTZSCH, 32. 
135
 LORETAN, 42; JENTZSCH, 40; AKGÜÇ, 707; CHAMBERS, 142; CEYLAN, 256. 
136
 KIRIM, 32; UZUNOĞLU, 82; OEDEL, 386; JENTZSCH, 31; CHAMBERS, 141; AMMANN, 
17. 
137
 JACKSON, 3232; AMMANN, 16; AKGÜÇ, 702. 

---