T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
21 ş artlara göre Merkez Bankası tespit eder 85 . Bankalar arası vadeli döviz alım satımının yapılabilmesi de yine Merkez Bankası tarafından yayınlanan 27 Eylül 1985 tarihli 1/J sayılı genelge ile verilen izne dayanmaktadır. Bu genelgede söz konusu döviz alım satımlarında vade en fazla üç ay ile sınırlandırılmış, döviz-TL kurunun ilgili bankalar arasında serbestçe tayin edilebileceği belirtilmiştir. Böylelikle bankalar arasında swap işlemlerinin gerçekleştirilmesi imkanı sağlanmış olmaktadır 86 . Halen yürürlükte olan ve kendisinden önceki tüm kararları ve ekleri yürürlükten kaldıran 32 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Karar m. 6 hükmü, dövize ilişkin işlemleri düzenlemektedir 87 . Bu hükümle bankalara ve kıymetli maden aracı kuruluşlarına, dövize dayalı forward ve swap işlemleri yapma yetkisi verilmiş, yetkinin kullanımına ilişkin esasların Merkez Bankası tarafından düzenleneceği öngörülmüştür. Merkez Bankasının I-M sayılı genelgesi ile bankaların ve kıymetli maden aracı kuruluşlarının, forward ve swap işlemlerinin yapılmasında uyacakları kurallar belirlenmiştir 88 . TCMB Kanunu m. 4 hükmü, swaplar da dahil olmak üzere tüm türev işlemleri Bankanın görev ve yetki alanına dahil etmiştir. TCMB Kanunu m. 53 ile Bankaya, dövize dayalı tüm türev işlemleri ve türev işlemleri konu alan her türlü bankacılık işlemlerini yapma yetkisi verilmektedir. Diğer yandan Sermaye Piyasası 85 CEYLAN, 286. 86 CEYLAN, 287. 87 Buna göre: “Dövize ilişkin işlemler Merkez Bankası’nca belirlenen konvertibl dövizler üzerinden Merkez Bankası, bankalar, özel finans kurumları, yetkili müesseseler ve kıymetli maden aracı kuruluşlarınca, yabancı sermaye mevzuatına göre yurda getirilecek dövizlerin alışı ise bankalarca yapılır. Konvertibl olmayan dövizlerin alış ve satışında uyulacak esaslar Merkez Bankası’nca belirlenir ve ilan edilir. Bankalar ve kıymetli maden aracı kuruluşları vadeli döviz alım satımı yapabilirler. Merkez Bankası vadeli döviz alım satımına ilişkin düzenlemeleri yapmaya yetkilidir.” 88 AKÇAOĞLU, 41. 22 Kanunu m. 22/j ve m. 40 ile Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme yetkisinin kapsamı, tüm türev araçları içerecek şekilde genişletilmiştir 89 . Türev araçlara ilişkin bir başka önemli hüküm, Bankalar Kanunu m. 11’de yer almaktadır. Buna göre, kredi sınırlarının tespiti bakımından, türev araçlar da kredi olarak kabul edilmektedir 90 . Türk vergi mevzuatında türev araçları genel olarak kapsayan özel bir hüküm bulunmamaktadır. Kural olarak, türev araçların kullanımı dolayısıyla vergiyi doğuran bir olayın gerçekleşmesi halinde, kanunlardaki genel hükümler uygulanır 91 . Bunun dışında vergi kanunlarında yer alan çeşitli istisna hükümlerinin de türev araçlara uygulanması söz konusu olabilir. Vergi mevzuatında türev araçlara özgü tek hüküm, Damga Vergisi Kanunu m. VI/19 ile getirilen istisnadır. Buna göre “bankalar arasında, bankanın taraf olduğu veya bankalar aracılığıyla yapılan, belirli bir vadede önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kağıtlar” damga vergisinden müstesnadır. Hükmün lafzında yer alan “vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri” ifadesine rağmen, söz 89 AKÇAOĞLU, 43. 90 Ancak bu hüküm, türev araçların kredi sözleşmesi olarak nitelendirildiği anlamına gelmemektedir. Burada söz konusu olan, bankaların verebilecekleri kredilerin sınırlarının belirlenmesi bakımından türev araçların da krediler gibi hesaba dahil edilmeleri gerekliliğidir (AKÇAOĞLU, 42). 91 Türev araçların vergilendirilmesi ile ilgili tartışmalar için bkz. DEM R, Ş., 153-160; VURAL, 31- 35; ER ŞT , 105-108; KAYNAK, 50-63; ELB ÇL OĞLU/KAHRAMAN, 62-70; DEL KANLI, 112-122. 23 konusu istisnanın bir bütün olarak tüm finansal türev araçları kapsadığı kabul edilmektedir 92 . §4. SWAP Ş LEM N N BENZER TÜREV ARAÇLARLA KARŞILAŞTIRILMASI, FAYDA VE SAKINCALARI I. Swap şleminin Benzeri Türev Araçlarla Karşılaştırılması A. Genel Olarak Türev Araç Kavramı Uygulandığı dönemde kur riski problemini büyük ölçüde ortadan kaldırmış olan sabit kur sisteminden vazgeçilmesi, piyasaları ciddi bir belirsizlik ile karşı karşıya bırakmıştır 93 . Sabit kur sisteminin ardından dalgalı kur sistemi benimsenmiştir. Bu sisteme bağlı olarak oluşan değişken döviz kuru ve faiz oranı yapısı ise finansal risk kavramını ve bu riskin ortadan kaldırılmasını amaçlayan yeni finansal teknikleri gündeme getirmiştir 94 . Finansal risk, fiyat dalgalanmaları karşısında gerek bireylerin gerekse işletmelerin aktif veya pasif değerlerinin değişmesi (azalması veya çoğalması) konusundaki belirsizliği ifade eder 95 . Piyasalarda kredi, fiyat ve likidite riski olmak üzere üç temel risk söz konusudur. Bunlardan kredi riski, borçlunun yükümlülüklerini zamanında ve tam olarak yerine getirip getirmeyeceğinin belirsiz olması sebebiyle alacaklının taşıdığı risktir. Buna karşılık fiyat riski, döviz kurlarındaki ve faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak piyasa fiyatları üzerinde oluşan risktir. Fiyat riskine bağlı olarak ortaya çıkan iki alt risk grubu 92 VURAL, 35; AKÇAOĞLU, 103. Kısa vadeli döviz swap işlemlerinin arbitraj olarak değerlendirilmesinin; dolayısıyla bu işlemlere bağlı döviz satışları ve bu satışlar sebebiyle lehe kalan paraların BSMV’den istisna tutulmasının mümkün olamayacağı yolunda bkz. GÜNDOĞDU, 80; ER ŞT , 107. 93 AKÇAOĞLU, 14; ÖZŞAH N, 5; SOMER, 386. 94 CHAMBERS, 1; ÖZŞAH N, 5; AKÇAOĞLU, 15. 95 AKSEL EYÜBOĞLU, 12; AKÇAOĞLU, 5. Yüklə 1,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|