T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
9 
vazgeçilmesi  ile  swap  piyasalarının  gelişimi  sabit  kur  sisteminin  yıkılışına  kadar 
ertelenmiş oldu
29
.  
Özellikle para swaplarının kökenini oluşturan paralel kredilerin ortaya çıkışı 
1970’li  yıllara  rastlamaktadır.  Amerika  Birleşik  Devletleri  ve  ngiltere’de,  sermaye 
hareketlerine  getirilen  kısıtlamaları  ve  döviz  cinsinden  borçlanma  maliyetlerini  son 
derece  yüksek  tutan  kambiyo  kontrollerini  aşmak  amacıyla  kullanılan  paralel 
krediler,  farklı  ülkelerde  bulunan  iki  şirketin,  birbirlerinin  ülkesinde  bulunan  yavru 
ş
irketler  aracılığıyla  belirli  bir  süre  için  birbirlerine  borçlanmalarını  ifade  eder. 
Merkezleri iki farklı ülkede yer alan iki çok uluslu şirket, cari döviz kurları üzerinden 
birbirlerine  kendi  ülkelerinin  para  birimi  cinsinden  borç  vermekte  ve  bu  borçlar 
kararlaştırılan vade sonunda geri ödenmektedir. Sözleşme gereğince borçların vadesi 
eşit ve faiz ödemelerinin zamanı aynı olmalıdır. Faiz oranları genellikle sabit ve her 
bir  ülkedeki  benzer  borçlar  için  kabul  edilebilir  cari  oranlar  üzerinden  oluşturulur. 
Anaparalar  ise  vade  sonunda  yine  başta  kararlaştırılmış  olan  kur  üzerinden  diğer 
tarafa ödenir
30
.  
Paralel kredilerin karmaşık yapısı pek çok probleme sebep olmuştur. Paralel 
kredide  dört  ilgili  taraf  ve  birbirinden  bağımsız  iki  ayrı  kredi  sözleşmesi  bulunur. 
Ana  şirketler  arasında  doğrudan  akdi  ilişki  yoktur.  Kredi  işlemi  iki  ayrı  kredi 
sözleşmesine  dayalıdır.  Bu  sebeple  taraflardan  her  biri,  bu  kredi  sözleşmelerinden 
birinde karşı taraf ifadan kaçınsa dahi, ikinci kredi sözleşmesinde kendi edimini ifa 
ile yükümlüdür
31
.  
                                                 
29
 SOMER, 386; LORETAN, 17. 
30
 LORETAN, 18; HAPPE, 9; PETERS, 5; JENTZSCH, 18. 
31
 PETERS, 7; GIBSON, 380. 

---

 
10 
Karşılıklı kredilerde kredi sözleşmesi, paralel kredilerden farklı olarak, yavru 
ş
irketler  değil  ana  şirketler  arasında  yapılır
32
.  Bu  yapıda  sözleşmeden  doğan 
taleplerin karşılıklı olmayışından kaynaklanan problemler çözülmüştür; ancak burada 
da,  farklı  para  birimlerinden  borçların  takas  edilmesi  hususu  tereddüt 
yaratmaktaydı
33
.  
Paralel  kredilerin  ve  karşılıklı  kredilerin  beraberlerinde  getirdikleri 
sakıncalar,  özellikle  karşılıklı  kredilerin  fonksiyonlarını  yerine  getirebilecek,  fakat 
aynı tereddütlere mahal vermeyecek yeni bir yapı oluşturulmasının yolunu açmıştır. 
Bu yeni yapı için klasik döviz swapı işlemi ile karşılıklı kredilerin bazı özelliklerinin 
bir  araya  getirilmesi  ve  bu  suretle  her  iki  işlemdeki  istenmeyen  unsurların  bertaraf 
edilmesi fikri ortaya atılmıştır. Böylece klasik döviz swapının karakteristik özelliğini 
teşkil  eden  “para  değiş-tokuşu”  unsuru  ile  karşılıklı  kredilerdeki  “karşılıklı  faiz 
ödenmesi”  unsuru  birleştirilerek  “para  swapı”  şeklinde  isimlendirilen  yeni  ve 
müstakil bir para değiş-tokuş anlaşması geliştirilmiştir
34
. 
lk  para  swap  işlemi  1976  yılında  örtülü  olarak  gerçekleştirilmiştir
35
.  Swap 
işlemlerinin  kullanımını  yaygınlaştıran  ve  gelişimini  hızlandıran  en  önemli  swap 
anlaşması  ise  1981  yılında  Dünya  Bankası  ile  IBM  firması  arasında,  Salomon 
Brothers  firması  aracılığıyla  yapılmıştır.  Bu  anlaşma  ile  Dünya  Bankası  sviçre 
Frankı ve Alman Markı cinsinden kaynak bulmak istediği halde, Avrupa piyasalarına 
                                                 
32
  Paralel  kredide  “A”  Amerikan  ana  şirketi,  Fransız  şirketinin  Amerika  Birleşik  Devletleri’ndeki 
yavru şirketi “b”ye Amerikan Doları (USD) cinsinden borç verir. Buna karşılık Fransız ana şirketi “B” 
de Amerikan şirketinin  Fransa’daki  yavru şirketi “a”ya Fransız  Frankı (FFR) cinsinden kredi sağlar. 
Karşılıklı kredide ise “A” Amerikan ana şirketi, Fransa’daki “B” Fransız ana şirketine USD cinsinden 
borç vermekte, buna karşılık Fransız ana şirketi de Amerikan ana şirketine FFR cinsinden kredi temin 
etmektedir (AMMANN, 11; PETERS, 8; JENTZSCH, 22).  
33
 WATKINS, 54. 
34
 PETERS, 9; LORETAN, 20. 
35
  Bos  Kalis  Westminster  Grubu  ile  ICI  Finance  Ltd.  arasında  yapılan  swap  anlaşmasının  aleni 
yapılmayışına  gerekçe  olarak  işleme  katılan  işletmelerin  ticari  sırlarını  korumak  istemeleri 
gösterilmiştir (LORETAN, 20). 

---

 
11 
göre  daha  ucuza  fon  temin  edebileceği  Amerikan  piyasasından  Amerikan  Doları 
borçlanarak  IBM  firmasına  vermiş  ve  IBM  firmasının  çıkardığı  sviçre  Frankı  ve 
Alman Markı tahvillerinden gelen parayı almıştır. Böylece sabit faizli Alman Markı 
ve  sviçre Frankı borçları, Dünya Bankası’ndan sağlanan Amerikan Doları borcu ile 
swap edilmiştir
36
. 
Faiz  oranı swap  işlemleri,  para  swapının  gelişiminin  tabii  bir  sonucu  olarak 
ortaya  çıkmıştır.  Para  swapı  farklı  para  ve  sermaye  piyasalarıyla  ilgilidir  ve  bu 
anlamda uluslararası nitelik taşır. Faiz oranı swapında ise bütün ödemeler aynı para 
birimi ile gerçekleştirilir ve işlem tek bir para ya da sermaye piyasası ile sınırlıdır
37
.  
Bilinen  ilk  faiz  oranı  swap  anlaşması,  1982  yılında  “Deutsche  Bank 
Luxembourg” ile “Merrill Lynch&Credit Suisse First Boston” arasında yapılmış ve 
Deutsche Bank tarafından sabit faiz oranlı Euro-tahvil ihracı gerçekleştirilmiştir
38
. 
Swap piyasalarının günümüzdeki gelişimi iki farklı yönde gerçekleşmektedir. 
Bir  yandan  mevcut  swap  türlerinin  standartlaştırılması,  sözleşmenin  kuruluşunun 
basitleştirilip  tasfiyesinin  hızlandırılması  çalışmaları  sürerken,  diğer  yandan 
piyasaların ihtiyaçlarına cevap verebilecek yeni swap türleri oluşturulmaktadır
39
.  
Özellikle 1987 yılında kurulan Uluslararası Swap ve Türev Araçlar Birliğinin 
çalışmaları  sonucunda,  mevcut  swap  türlerinin  standardizasyonunun  büyük  ölçüde 
sağlanmış  olduğu  söylenebilir.  şlemlerin  tasfiyesi  ve  dokümantasyonuna  yönelik 
çerçeve  sözleşmelerin  oluşturulması  bu  gelişme  üzerinde  etkili  olmuştur.  1990’lı 
yıllarda  ticari  bankalar  swap  departmanları  kurmaya  başlarken,  belirli  swap 
                                                 
36
 KOPP, 22; KUPRIANOV, 67; SOMER, 386; HU, Swaps, 363; CHAMBERS, 132. 
37
 LORETAN, 22; HAPPE, 17; JENTZSCH, 44. 
38
 HU, Swaps, 363; LORETAN, 22; JENTZSCH, 44; CEYLAN, 239. 
39
 LORETAN, 23; HU, Swaps, 337. 

---