T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
İşte bu nedenle Gülhane Hattı Hümayunun’da askerlik hizmetinin düzenlenmesinin gerekliliği aşağıdaki satırlarla açıklanmıştı: “Vatanın korunması için ahalinin asker vermesi kutsal bir borçtur. Ancak şimdiye kadar olduğu gibi memleketin türlü bölgelerinin mevcut nüfusuna bakılmayarak, kimisinden kaldırabileceğinden fazla, kimisinden ise az asker istenmiştir ki, bu ise hem düzensizliğe sebep olmakta, hem de ziraat ve ticaret gibi işleri aksatmaktadır. Kaldı ki askerliğe gelenlerin, hayatlarının sonuna kadar askerlik yapmak zorunda olmaları, kendilerinde ruhi yorgunluk doğurmakta ve ailesiz bırakmaktadır. Bu zararları önlemek için, İmparatorluğun her bölgesinden gerektiği vakit istenecek asker için bazı iyi usuller kabul edilmesi ve askerlik müddetinin dört beş sene olarak bağlanması gereklidir” (Karal, 1983: 179). İşte bu satırlarla, yeniden düzenlenmesinin gerekliliği açıklanan askerlik hizmeti, gayri müslimler de dâhil, bütün Osmanlı tebasını da kapsayacak şekilde bir vatandaşlık ödevi haline getirilmişti. 1843 yılında çıkarılan bir yasayla da Osmanlı Ordusu, Fransız ve Prusya ordularının teşkilatları göz önünde tutularak yeniden düzenlenmeye başlamıştı. Serasker Rıza Paşa, Abdülkerim Nadir Paşa ve Mütercim Rüştü Paşa gibi önemli devlet adamlarının katkılarıyla hazırlanan yeni teşkilata göre Osmanlı Ordusu dört bölüme ayrılıyordu. Bunlar; Muvazzaf Kuvvetler, Yedek Kuvvetler, Yardımcı Kuvvetler ve Başıbozuk Kuvvetlerdir (TSK Tarihi 3/5, 1978:201). Ordunun esas muharebe gücünü teşkil eden ve birbirinden ayrı merkezlerde bulunan Muvazzaf Kuvvetler beş orduya ayrılmıştı: Birinci Ordu: Hassa Ordusu, Merkezi İstanbul İkinci Ordu: Dersaadet Ordusu, Merkezi Üsküdar Üçüncü Ordu: Rumeli Ordusu, Merkezi Manastır Dördüncü Ordu: Anadolu Ordusu, Merkezi Harput (Elazığ) Beşinci Ordu: Arabistan Ordusu, Merkezi Şam idi. 1848 yılında teşkilatta yeni bir değişiklik yapılmış ve ordu adedi de altıya çıkarılmıştı. 1 nci Hassa Ordusu, merkezi İstanbul, bölgesi İstanbul ve Batı Anadolu 179 2 nci Ordu, merkezi Şumnu, bölgesi Tuna havzası 3 ncü Ordu, merkezi Manastır, bölgesi Makedonya, Bosna-Hersek 4 ncü Ordu, merkezi Erzincan, bölgesi Doğu Anadolu 5 nci Ordu, merkezi Şam, bölgesi Şam ve Halep illeri 6 ncı Ordu, merkezi Bağdat, bölgesi Irak. Her ordu bir müşirin komutasına verilmişti. Ancak Hassa Ordusu, Seraskerin komutasında bulunuyordu. (TSK Tarihi 3/5, 1978: 202) 1834 yılında Prusya sistemi örnek alınarak teşkil edilen Redif birlikleri, Osmanlı ordusunun Yedek Kuvvetlerini oluşturuyordu. 1843 yılında yapılan yeni düzenlemeyle mevcut redif askerleri muvazzaflığa nakledilmiş, beş yıl olarak kabul edilen muvazzaflık süresini bitirenlerin, yedi yıl da memleketlerinde redif olarak bulunmalarına karar verilmişti. Bu yeni düzenlemede her ordu bölgesi, muvazzaf alayların adedi kadar redif bölgelerine ayrılarak, her redif bölgesinde, dört taburlu bir redif alayı kurulmuştu. Muvazzaflık süresini bitirerek redife geçen erler, yılda bir kez bağlı oldukları tabur merkezlerinde bir ay eğitim yapacaklar ve bu süre içinde muvazzaf askerler gibi maaş ve tayin alacaklardı (TSK Tarihi 3/5, 1978:203). 1848 yılında yapılan teşkilata göre oluşturulan redif birlikleri şunlardır: Hassa Ordusu Redif Alayları: Merkezleri sıra ile İzmit, Bursa, İzmir, Aydın Afyon ve Isparta’da bulunan altı piyade alayı ve Bursa, Aydın ve Isparta’da üç süvari alayı ve yine Isparta’da bir topçu alayı. Dersaadet (İstanbul) Ordusu Redif Alayları: Merkezleri Edirne, Bolu, Ankara, Çorum, Konya ve Kayseri’de altı piyade alayı ve Bursa, Aydın ve Isparta’da üç süvari alayı ve yine Isparta’da bir topçu alayı Rumeli Ordusu Redif Alayları: Merkezleri Manastır, Selanik, Yanya, Üsküp, Sofya ve Şumnu’da altı piyade alayı. Anadolu Ordusu Redif Alayları: Merkezleri Sivas, Tokat, Harput (Elazığ), Erzurum, Diyarbakır ve Kars’ta altı piyade alayından oluşmaktaydı. 180 Her ordudaki redif piyade alayları da dörder taburdan oluşmaktaydı (TSK Tarihi 3/5, 1978:203-204). Osmanlı ordusunda muvazzaf ve Yedek Kuvvetlerin yanısıra Yardımcı Kuvvetler olarak nitelendirilen askerlerde bulunmaktaydı. 1843 yılında kabul edilmiş olan askeri usüllerin ve teşkilatın, özerk ve yarı özerk durumda bulunan eyaletlere uygulanmasına imkân yoktu. Bu nedenle, söz konusu eyaletlerin Osmanlı Devletinin herhangi bir devletle savaşması durumunda, yardımcı askeri birlikler göndermeleri zorunlu hale getirilmiştir. Buna göre gerektiğinde çeşitli eyaletlerden orduya katılacak kuvvetler şöyleydi: Sırbistan’dan 20.000 kişi, Arnavutluk’tan 30.000 kişi, Mısır’dan 40.000 kişi, Bosna ve Hersek’ten 30.000 kişi Trablusgarp ve Tunus’tan 10.000 kişi olmak üzere toplam 110.000 kişilik bir yardımcı kuvvetler oluşturulacaktı (Şevket, 1983:12). Bir savaş halinde, yukarıda sayılan kuvvetlerden başka, gönüllü olarak orduya 40– 50.000 kişinin katılacağı, bundan başka Jandarma ve bekçilik görevi için Dobruca bölgesinden ve Tuna Kazaklarından yararlanılabileceği düşünülüyordu. İşte bütün bunlar düzenli ordunun dışında kaldığı için, kendilerine Başıbozuk Kuvvetler deniliyordu (Karal, 1983). Osmanlı Devletinin yukarıda açıkladığımız teşkilata dayanarak bir savaş halinde çıkarabileceği kuvvetler; 138.680’i muvazzaf ordu, 138.680’i redif ordu, 110.000’i yardımcı kuvvetler, 61.500’ü başıbozuk kuvvetler olmak üzere 448.860’ı bulacağı kabul edilmekteydi. Ancak bu kuvvetler içinde yardımcı kuvvetlere fazla güvenilemezdi. Hristiyan olan askerlerin her zaman taraf değiştirme ihtimali bulunuyordu. Başıbozuk kuvvetlerin de, savaşta pek yararlı olamayacakları açıkça görülüyordu. Bu nedenle, Osmanlı Ordusunun savaştaki gerçek gücünün 200.000 civarında olabileceği kabul ediliyordu. Aslında iyi eğitim gördüğü ve donatıldığı takdirde bu da, küçümsenecek bir kuvvet değildi. Bireysel hak ve ödevler açısından Tanzimat Fermanına dayanarak 6 Eylül 1843’te çıkarılan bu kanun, Osmanlı tarihinde askerlik alanındaki en önemli yenilikleri de beraberinde getirmiş oluyordu. Ocak usulündeki zorunlu askerlik kaldırılıyor, yerine kur’a usulü getiriliyordu. Avrupa ordularının silah ve eğitim usullerinin yanısıra kuruluş kadroları da alınıyordu. Piyade, süvari ve istihkâm birlikleri için Fransız talimnameleri 181 Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|