T. C. Uludağ ÜNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji anabiLİm dali
Yüklə 5,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 Nehir limanlarının yapay limanlar olmasından dolayı, sadece deniz limanları doğal ve yapay limanlar olarak ikiye ayrılmaktadır. 4.1.2.1- DOĞAL LİMANLAR Limanları doğal ve yapay olarak sınıflandırırken ölçü alacağımız ana konu limanın su havzasının doğal olarak mı yapay olarak mı inşa edildiği konusudur. Doğal limanlar, küçük yapılanma ile gemilerin her hangi bir olumsuz durumda rahatça sığınabilecekleri korunaklı koylarda inşa edilmiş limanlardır. Korunaklı olan koyun giriş kısmı mendirek yardımı ile iyice daraltılmış ve böylece koyun içine gelen istenmeyen dalgalar, rüzgârlar ve dış tehditler engellenmiş olmaktadır (Resim 6). Yani liman ağzının daraltılması ile ayrı bir liman havzası kazmak veya mendireklerin çevrelediği bir liman havzası yaratmak yerine koy, limanın havzası görevini görmüştür. Liman ağzının daraltılma işlemi sırasında da doğadan maksimum düzeyde faydalanılmıştır. Örnek olarak eğer liman girişinde bir ada mevcut ise o adayı bir basamak olarak kullanmışlardır. Böylelikle bir yandan ada ile anakarayı birleştirerek yaşam mahallerini genişletmiş, hem de daha az malzeme kullanarak daha sağlam bir koruma yoluna gitmişlerdir. Bu tipteki elimizdeki en güzel örnek ileri de değineceğimiz gibi Myndos antik kenti limanıdır (Resim 9). Bu türde limanlara Akdeniz havzasının kuzeyinin tamamında özellikle kıyı şeridinin girintili çıkıntılı olduğu Batı Anadolu kıyılarında oldukça fazla sayıda rastlanmaktadır . Yoğun olarak görülmelerinin en önemli sebebi de coğrafik yer şekillerinin etkisidir. Anadolu ve Hellas kıyılarının girintili çıkıntılı yapısı yüzlerce liman olabilecek koy yaratmaktadır. Bu yüzden bu bölgelerdeki tüm yerleşimlerin küçükte olsa birer doğal limanı mevcuttur. Doğal limanlara yüzlerce örnek saymak mümkün fakat belli başlı örnek olarak Anadolu kıyılarından Side 104 , Phaselis 105 , Myndos 106 , Kyzikos 107 ; Hellas’ta Pireus 108 , Kenchreai 109 sayılabilir. 104 Ayrıntılı bilgi için bkz. Knoblauch, Paul, Die Hafenanlagen und die anschliessenden Seemauern von Side, Ankara, 1977. 105 Blackmann, David J., “The Harbours of Phaselis”, IJNA 2.2, 1973, ss. 355-364. 106 Şahin, Mustafa –Gündüz, Serkan –Aslan, Erdogan, “Myndos Sualtı Araştırmaları - 2006”, Kazı Sonuçları Toplantısı, Toplantıya Sunulan Bildiriler 29, 2007, ss. 1-10. 107 2008 yılı yazında Bayern-Almanya Sualtı Arkeolojisi Birliği ile ortaklaşa olarak Kyzikos limanı sualtı yüzey araştırması gerçekleştirilecektir. 108 ( http://www.rgzm.de/Navis2/Home/FramesE.cfm ) (Aralık 2007) 22 4.1.2.2- YAPAY LİMANLAR Yapay limanlar bir başka değişle suni limanlar doğal limanlarda olduğu gibi coğrafi şartlara bağlı olarak kıyı şeridinin düz olduğu, koyların bulunmadığı kıyılarda zorunluluktan dolayı ortaya çıkmıştır. Bu sebepten ötürü kıyı şeridinin düz olduğu nehir kıyılarında, Doğu Akdeniz kıyılarında ve Akdeniz havzasının güney kıyılarında yoğun olarak gözlemlenmektedir. Nehir limanları da yapay liman grubuna dahil edilmesine rağmen nehir limanlarında uygulanan yöntem yapay deniz limanlarında çok fazla uygulanmamaktadır. Deniz limanlarında bir liman havzası kazmak yerine genellikle mendirekler denize doğru uzatılarak bir liman havzası oluşturulmuştur (Resim 7). Nehirlerde kullanılan bilinen en eski tekniğin kullanılmamasının en büyük sebebi tunç çağı sonlarında Akdeniz’de sualtında inşa tekniğinin bulunmuş olmasıdır 110 . Sualtında inşayı kolaylaştıran çimentonun bulunmasından sonra yapay limanların inşası da büyük oranda kolaylaşmış olmaktadır. Yapay limanlar iki şekilde inşa edilmektedir. Birincisi en eski nehir limanında uygulanan cothon kazma tekniğidir. Bu şekil inşa yönteminde bir liman havzası kazılmaktadır. Lothal limanı araştırmalarında gün ışığına çıktığı gibi duvarları pişmiş kerpiç tuğlalar ile örülmektedir 111 . Bunun da muhtemelen amacı toprağın suyu emmesini engelleyerek yıkılmasını önlemektir. Kazılan bu liman havzası, kanallarla denize yahut nehre bağlanır (Resim 8). Deniz kıyılarında mevcut olan lagünler de liman yapımında kullanılmışlardır. Korint’in batı limanı olan Lachaeum ve Kartaca limanı bu tipte limanlara örnek olabilecek limanlardır (Resim 10) 112 . Anadolu sahillerinde bu coğrafik oluşumlara çok sayıda rastlanmadığı için yapılan araştırmalar sonucunda bilinen bu tarzda liman bulunmamaktadır. İkincisi ise mendireklerin denizin içine uzatılması ile mendirekler arasında bir liman havzası oluşturulur. Mendirekler karadan karşılıklı olarak kavis yaparak denize 109 Shaw, Joseph W., “Shallow-Water Excavation at Kenchreai”, AJA 71.3, 1967, ss. 223-231. 110 Özdaş, Harun, Alexandria Troas Antik Kenti Limanı ve Liman Yapıları, Ankara, 1991, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), s.10. 111 Leshnik, Lawrence S.,” The Harappan "Port" at Lothal: Another View” American Anthropologist, New Series 70.5, 1968, ss. 911-922. - Blackmann, David J., “Ancient Harbours in the Mediterranean. Part 1”, IJNA 11.2, 1982, ss. 79-104, s.90-91. 112 Shaw, Joseph W., “Greek and Roman Harbourworks”, A History of Seafaring Based on Underwater Archaeology, ed. G. F. Bass, New York, 1972, ss. 87-112, s. 96. Yüklə 5,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|