T. C. Uludağ ÜNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ arkeoloji anabiLİm dali

11 
 
desteklenmiştir. Bu çalışmalar esnasında yerel sünger dalgıçları ve Fransız donanma 
dalgıçlarından da faydalanılmıştır. Çalışma esnasında Tyre’nin antik limanı, mendireği 
ve diğer yapıları keşfedilip, planı çıkarılmıştır
45
. 
 
İkinci Dünya Savaşından bu yana günümüzde dolgu malzemesi altında kalan 
birkaç liman araştırılmış hatta kısmi ölçüde kazıları yapılmıştır. Günümüzde Fuimicina 
havaalanı altında kalan Claudius Limanı
46
, Leptis Magna’daki Roma Limanı 
Tripolitania
47
, antik Marsilya limanının bir bölümü
48
, Motya’nın iç havzasının bir 
bölümü
 
ve giriş kanalı
49
 gibi arkeolojik yerler bu limanlar arasındadır
50
. 
 
1950’lerden sonra özellikle scuba dalış ekipmanlarının gelişmesi ile beraber 
sualtı araştırmalarında büyük bir kolaylık elde edilerek önemli yol kat edilmiş ve 
araştırmalar daha da hızlanmıştır. Bu sistem ile dalgıçların sualtında kalış süreleri 
kısalmalarına rağmen hareket özgürlükleri çok daha artmıştır
. 
 
 1954 
yılında keşfedilen Lothal’in 1955 yılında kazısına başlanmıştır
51
. Bu 
dönem içindeki kazı çalışmalarında tersanenin büyük bir bölümü kazılmıştır
52
. Fakat 
Lothal’de bulunan cothon
53
 için bir liman veya onunla ilişkili bir yapı olmadığını 
düşünen bilim adamları da mevuttur. Onların görüşüne göre bu cothon, sulama tankı 
olarak kullanılmış olabilir (Resim 3). Buna sebep olarak ta buranın orijinal ölçülerinin 
yoğun trafiği yönetmeye yeterli olmadığı varsayılmaktadır
54
. Ancak genel kanı bir 
liman olduğu konusundadır. M.Ö. 3. bin yıla tarihlenen bu yapı insan elinden çıkmış 
                                                 
45
 Taylor, Joan du Plat, Marine Archaeology, London, 1965, s. 162. 
46
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Testaguzza, Otello, “The Port of Rome” Archaeology 17.3, 1964, ss. 173-179 
47
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Bartoccini, Renato, “Il porto romano di Leptis Magna”, BCSSA  Suppl 13, 
Rome, 1958. 
48
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Euzennat, Maurice –Salviat, François, “Marseille retrouve ses murs et son port 
grecs”,  Archaeologia  21, Paris, 1968, 5-17. - Euzennat, Maurice, “Les fouilles de la Bourse à 
Marseille”, CRAI, Paris, 1976, ss. 529-552. 
49
 Isserlin, B. S. J., “New lights on the “cothon” at Motya”, Antiquity 45, Cambridge, 1971, ss. 178-186. - 
Isserlin, B. S. J., “Cothon at Motya: Phoenician harbour Works”, Archaeology 27.3, Boston, 1974, ss. 
188-194. 
50
 Blackmann, David J., “Ancient Harbours in the Mediterranean. Part 1”, IJNA 11.2, 1982, ss. 79-104, s., 
88. 
51
 Ayrıntılı bilgi için bakz: 
http://en.wikipedia.org/wiki/Lothal
 (Ekim 2007) 
52
 Rao, Shikarpur Ranganath., Lothal,
 
New Delhi, 1985, ss. 27-28.   
53
 Cothon: Kazılarak elde edilen liman havzası. 
54
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Leshnik, Lawrence S., “The Harappan "Port" at Lothal: Another View” 
American Anthropologist, New Series 70.5, 1968, ss. 911-922. 

---

12 
 
bilinen en eski rıhtım yapısını gösterir (Çizim1). Giriş ve çıkışta kullanılan kapaklar ise 
büyük olasılıkla rıhtım içindeki su seviyesini ayarlamakta kullanılmıştır
55
. 
 1955 
yılında İngiliz bir dalgıç olan John Leatham, bir grup ile 4 adet daha Minos 
limanı araştırmıştır. Bu araştırmaların sonucunda Knossos yakınlarında Chersonisos’ta 
iskele babaları ile beraber bir adet Roma mendireği bulmuştur
56
. Bu mendireğin dış 
tarafında Helenistik döneme verilen bir mendireğin kalıntılarına ulaşmışlardır
57
. 
1957 yılında H. Schläger tarafından Side antik kenti liman yapıları üzerine kısmi 
bir araştırma başlamıştır
58
. 
Günümüz Libya sınırları içinde yer alan Kyrene antik kentinin Greco-Romen 
limanı olan Apollonia’yı 1958-1959 yıllarında Cambridge Üniversitesi’nden bir grup 
öğrenci araştırırken daha önceden Poidebard tarafından Sidon ve Tyre’de uygulanan sığ 
su araştırmalarında yüzeyden çalışmanın uygunluğunu pekiştirmişlerdir
59
. Bu başarı 
daha sonraki araştırmalara da öncülük etmiştir.  
 Ayrıca H. Frost, Levant kıyılarında yer alan Tyre, Sidon ve Anadus’ta birbirini 
tamamlayan çalışmalara imza atmıştır
60
.  İsrail’de Caesarea limanı 1960 yılından beri 
aralıklarla, 1976 yılından beri ise yoğun olarak araştırılmıştır
61
.
 Aynı dönemde Dor
62
, 
Akko
63
 ve Athlit
64
 liman araştırmaları da yapılmıştır
65
.  
 
Karadeniz’in kuzey sahillerinde Rus arkeologlar sualtında kalmış birkaç kent 
yapısını ve liman yapısını incelemişlerdir
66
. 
                                                 
55
 Shaw, Joseph W., “Greek and Roman Harbourworks”, A History of Seafaring Based on Underwater 
Archaeology, ed. G. F. Bass, New York, 1972, ss. 87-112, s. 89. 
56
 Flemming, Nicholas C., Cities in the Sea, London, 1972, s. 37. 
57
 Taylor, Joan du Plat, Marine Archaeology, London, 1965, s. 168. 
58
 Knoblauch, Paul, Die Hafenanlagen und die anschliessenden Seemauern von Side, Ankara, 1977, s.1. 
59
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Flemming, a.g.e., s. 95-126. 
60
 Frost, Honor, Ancient Harbours and Anchorages in the Eastern Mediterranean. Underwater 
Archaeology, a Nascent Discipline, ed. UNESCO, Paris, 1972, ss. 95–114. 
61
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Raban, Avner  –Hohlfelder, Robert L., “The Ancient harbors of Caesarea 
Maritima”, Archaeology 34.2, Boston, 1981, ss. 56-60. 
62
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Raban, Avner, “Some archaeological evidence for ancient maritime activities at 
Dor”, Sefunim 6, Haifa, 1981, ss. 15-26. 
63
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Raban, Avner, –Linder, Elisha, “Akko: harbour and bay. Caesarea: the 
Herodian harbour. Dor: a Hellenistic shipyard”, IJNA 7.3, 1978, ss. 238-243. 
64
 Ayrıntılı bilgi için bkz: Linder, Elisha, “La ville phénicienne d’Athlit a-t-elle eu l’un des plus anciens 
ports artificiels du Méditerranee”, Archaéologia 17, Paris 1967, ss. 25-29. 
65
 Blackmann, David J., “Ancient Harbours in the Mediterranean. Part 1”, IJNA 11.2, 1982, ss. 79-104, ss. 
89-90. 
66
 Blawatsky, Vladimir D., “Submerged Sectors of Towns on the Black Sea Coast”, Underwater 
Archaeology, a Nascent Discipline, ed. UNESCO, Paris, 1972, ss 115-122. 

---