Tabiiy resurslar va ulardan oqilona foydalanish

BMT ning ma`lumotiga karaganda, duneda yiliga 32 mlrd.t. kumir 2.6 mlrd.tn. neft`, 6 mlrd.t. temir rudasi, 3.6 mln.t. xrom rudasi, 7.3mln.t. mis rudasi, 3-4mln.t. kurgoshin rudasi, 159 mln.t. tuz, 120 mln.t. fosfotlar, 1.2mln.t. uran, simob, molebdan, nikel, kumush, oltin, platina rudalari kazib olinmokda. Mutaxassislarning bergan ma`lumotlariga kura, agar kazilma boyligidan xozirgi sur`atdan foydalanilsa, oltin 30-35yilda, rux 36: surma -70: kaliy-40: uran-47: mis -66: simob-70: kumir,neft`, gaz, 150 yilda tugab kolishi mumkin.Shu sababli kupgina rivojlangan mamlakatlar: Yaponiya, Angliya, Germaniya, Italiya, Gollandiya, Belgiya va boshka mamlakatlarda xom ashe, er osti boyliklari etishmasligi okibatida ikkilamchi chikindilarni kayta ishlash va boshka mamlakatlarning boyliklaridan foydalanilmokdalar.

Xulosa
Fan texnikaning rivojlanishi, olimlarni yana xam yangi mineral konlarni kashf kilishga majbur kilmokda. Masalan, Yaponiya olimlarining ma`lumotlariga kura, okean tagidagi metall koncentraciyalari xisobiga dune sanoatini xozirgi iste`mol darajasi mis bilan 2000 yil, nikel bilan 70 000 yil marganec bilan 14 000 yil ta`minlash mumkin. Bu boyliklardan dune sanoati extiej uchun 1% dan 20 % gacha foydalanilmokda. Bundan tashkari er osti minerallari kupchilik xollarda 1 eki 2 metall xisobga kazib olinib kolgan kismi atrof muxitga tashlab yuboriladi.
Masalan, 100t. granitdan 8.alyuminiy, 5t. rux, 0.5 t.titan, 80 kg. marganec, 30 kg. xrom, 17 kg,nikel, 14 kg. vanadiy ajratib olish mumkin. Isrofgarchilik ayniksa neft`, kumir, kaliy tuzi, kurilish materiallari kora va rangli metallar, tog ximiyaviy xom ashelarni kazib olishda kuplab ruy bermokda. Duneda juda kup neft` konlaridan neft`ning 50-60%i kazib olinib kolgan kisimi olib ketmokda.

Kazilma boyliklarni kidirib topish, kayta ishlash va tashish jaraenida er yuzasi strukturasi buziladi xosildor maydonlar kiskaradi, usimliklar nobud buladi, tuprok eroziyasi tezlashadi, okibatda yaroksiz erlar maydoni oshadi. Shunday kilib erlar xozir dunyoda 10 mln. gektarni tashkil kilsa, 2 000 yilga borib 5-6 barobar oshadi. Masalan, 1tn.temir olish uchun 5-6 tn. ruda, 1 tn.kurgoshin olish uchun 60-90 tn, 1 tn. rux olish uchun 80-100 tn. 1 tn. mis olish uchun 100-140 tn, 1 tn. mis olish uchun esa 60 000-80000 tn. ruda ishlatiladi. Xozir er yuzasida millionlab tonna metallurgiya shakllari, issiklik elektr stanciyalaridan chikkan kuplab tog uyumlarini tashkil kilgan.Xisoblarga kura sunggi 100 yil ichida dunyoda 20 mlrd.tn. dan ortik shpak, 3mlrd.tn. kul, 17mln.tn.mish`yak, 1mln.t. nikel, 1 mln.t.kobot va boshka foydali elementlar chikarib tashlangan.