Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
360
Irak‟ta Türk varlığı tarihi kaynaklara dayanarak 674 yılına kadar geriye götürülmektedir 4 . Irak yurduna Türklerin dalgalar halinde ve çeĢitli dönemlerde, çeĢitli siyasi nedenlerle geldikleri açıktır 5 . Özellikle Selçuklu ve Osmanlı Döneminde yoğun bir Ģekilde yerleĢtikleri Musul, Erbil ve Kerkük‟te siyasi ve kültürel olarak güçlü bir Ģekilde yaĢamıĢlar ve o topraklar üzerinde devlet ve beylikler kurmuĢlardır. Irak Devleti, 23 Ağustos 1921‟de Prens Faysal‟ın Irak Krallığı‟na getirilmesiyle resmen kurulmuĢtur 6 . Bu tarihten itibaren Musul, Kerkük ve Erbil‟de yaĢayan Türkler için sadece bir siyasi mücadele dönemi değil, günümüze dek süren “ötekileĢtirme” ve yok addedilme politikası da baĢlamıĢtır. Türkmenlerin devlet mekanizmasından büyük ölçüde dıĢlanması, siyaset yasağı, Türkmen liderlerin asılması gibi Türkmen kimliğinin yok edilmesine yönelik politikalar, Türkmenlerin yeni Irak‟ta etkin bir siyaset izlemesini de sınırlamıĢtır. Bilindiği üzere Ģimdiki sınırlarıyla Irak, yüz yıllarca Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun bir parçası olmuĢtur. Bu sınırlar içerisinde, Ģimdi de olduğu gibi değiĢik demografik yapılar, etnik gruplar ve dini inançlara mensup kitleler vardı. Osmanlı döneminde eğitimin kısıtlı olması ve iletiĢim ve yayın organlarının bulunmaması nedeniyle Irak‟ın halkları arasında fazla iliĢkiler kurulamamıĢtı. Türkmenlerin yaĢadığı bölgeler, doğudaki Kürt bölgeleri ile batıdaki Arap bölgelerin arasında bulunmaktadır. Bu iki etnik grupla kısıtlı da olsa kültürel ve ticari münasebetlerini sürdürmüĢlerdir. Ancak Irak‟ın orta ve güney bölgelerinde yaĢayan Arap halkıyla hemen hemen hiçbir bağ ve iliĢkileri yoktu. Irak nüfusunun çoğunluğunu oluĢturan Araplar, Arap olmayanları ötekileĢtirmiĢlerdi, yani Araplara göre Arap olanlar ve Arap olmayanlar sınıfları söz konusu idi. Bu Arap olmayanlar “Kırad” yani “Kürtler” diye tanımlanırdı. Dolayısıyla, her ne kadar tarihçiler ve yazarların kuzeyde Türklerin yaĢadığı gerçeğine değinmiĢlerse de, Türkmenler Arap halkı arasında “Kürt” olarak bilinirlerdi. Bu demektir ki Irak devletinin
Baskı, Ġstanbul, 2005, - Umit Özdağ –Sedat Laçiner – Serhat Erkmen, Irak Krizi (202 – 2003), Ankara – 2003. - Fazıl Mehdi Beyat, Türkmen Tarihinden Yapraklar, BağdatK 197 - Habib Hürmüzlü – Ekrem Pamukçu, Irak‟ta Türkmen Boy ve Oymakları, Global Strateji Enstitüsü, Ankara, 2005. 4 Saatçi a.g.e. 5 Tunç 2007: 5-7. 6 Irak Krallığı‟nın kuruluĢu, Lozan AntlaĢması ve siyasal sürece iliĢkin olarak detaylı olarak bkz. Saatçi 2003: 120-181. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 361 kuruluĢundan beri ve hatta cumhuriyet dönemine kadar (1958) Irak Arap halkı bir Türk ya da Türkmen etnik grubun ya da bir Türkmen kimliğinin var oluĢundan haberi bile yoktu. Irak Türkmenleri Osmanlı döneminde kendilerine mahsus bir kimliğe ihtiyaçları yoktu, zira onların hepsi Osmanlı tabası ve hepsi Türk idi. Böylece Türkmen halkı sadece bölgelere göre sınıflandırılır ve bilinirdi, Örneğin: Kerküklü, Erbilli, Telaferli Tavuklu diye bilinir ve bu vasıfların muhatabın Türk olduğu anlamına gelirdi. Irak Türkleri Irak devletinin kuruluĢundan sonra da kimlik olarak kendilerini “Türk” diye tanımlardı. Bölgesel olarak da “Kerküklü”, “Erbilli”, Telaferli” alt kimlikler olarak da hem bir Ģehre mensubiyeti hem de “Türk” olduğunu göstermekte idi. 1. Dünya savaĢından sonra ve Ġngilizlerin Irak topraklarını iĢgal etmeleri sonucunda Türkmen bölgelerinde iĢgalci Ġngilizlere karĢı direniĢin baĢlaması, Türkmen Ģehri Telafer‟de Ġngilizlere karĢı silahlı ayaklanma olayı Ġngiltere‟nin zaten kendi menfaati icabı Irak‟ta Türk unsurunu yaĢatmama politikası ve Türkmenlerin kral Faysal için yapılan oylamalarda Faysal‟a biat vermemesi sonucunda Irak devleti içinde geleneksel bir Türk düĢmanlığı politikası ve bunun sonucu olarak Türkmenlerin Irak‟ta yok edilme çabası baĢlatılmıĢtır. Bu düĢmanca politika, kendini 1924 yılında Kerkük‟te vuku bulan Livi Ġngiliz paralı askerlerinin Türkmen halkına karĢı gerçekleĢtirdiği katliam ve Türkmen oluĢumunu siyasi hareketten uzaklaĢtırma Ģeklinde kendini göstermiĢ ve uygulanmıĢtır. Bu tavrın bir örneği olarak, Irak devletinin 1921 yılında kurulmasından beri 2003 ABD iĢgali yılına kadar seksen yılı aĢkın süre içinde Türkmenlere hiçbir bakanlık koltuğu verilmemesi gösterilebilir. Irak Türkmenlerinin kimliklerini ve varlıklarını yok etme çabalarının ardı arkası hiç kesilmemiĢ ve 1921‟den bugüne kadar değiĢik boyut ve yöntemlerle devam etmiĢtir. Bu politika Kraliyet döneminde (1921 – 1958) Türkçe eğitimin yasaklanması, parti kurma yasağı, 1946 Gavurbağı katliamı 7
cumhuriyetin ilk dönemlerinde (1958 – 1968) kendini Kerkük katliamı, Türkmen aydınlarını sürgüne gönderme ve hapse atma, Türkçe yayımlanan
7 Irak Türkmenlerine yönelik katliamların detayları için: Bkz. Hürmüzlü ErĢat, Irak‟ta Tüerkmen Gerçeği, Ġstanbul 2006. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|