Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 295
133. gazel 1. beyitte Ģair yine vatan hasretini dile getirmektedir:
Reg-i cismimde gelüp cûĢa muhabbet kanı
Vatana dil yine pervâz idicek günlerdir
“Bu günler, muhabbet kanının damarlarda coĢarak gönlün, vatana uçacağı
günlerdir.”
200. gazel 6. beyitte, vatan toprağını unutamadığı için yaĢanılan
sıkıntılar Ģöyle dile getirilir:
Hâk-i vatanı bu dil-i dîvâne unutmaz
Yâ Rab n‟ola bu fikri ferâmûĢ idebilsem
“Vatan toprağını bu çılgın gönül unutamaz. Yâ Rab, Ģu düĢünceden bir
sıyrılabilsem ne olurdu.”
202. gazel 1. beyitte Garibî, gölünün vatan hasretiyle yanıp
tutuĢmasının önüne geçemediğini Ģöyle anlatır:
Yâd-ı vatan eyler dil dîvâne midir bilmem
Keyfiyyet-i gurbetden bî-gâne midir bilmem
“Gönül, gurbetin gereklerini bilmezmiĢ gibi vatanı hatırından çıkaramıyor,
bilmem ki deli midir?” Halbuki gurbette bulunmak vatandan ayrılığa katlanmayı
gerektirir.
255. gazel 8. beyitte Ģair, vatan hasretinin ruhunda bıraktığı izleri Ģöyle
anlatmaktadır:
Fikr-i gül-geĢt-i vatan kıldı Garîbî beni hâk
Cismimi tekye-zen-i seng-i mezâr itdi yine
“Vatanın gül bahçelerini seyretme fikri beni toprak kıldı. Cismimi de mezar
taĢının dayanağı yaptı.”
269. gazel 4. beyit Ģair, vatan sevgisi dıĢındaki her arzuyu aklından
çıkardığını anlatmaktadır:
FerâmûĢ eyledim her ârzû-yı zevk-i dünyâyı
Dil-i pür-sûziĢimde hasret-i hâk-i vatan kaldı
“Dünya zevklerine âit ne varsa unuttum; sadece Ģu yanık yüreğimde vatan
toprağının hasreti kaldı.”
296
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
Muhammes‟te geçen bir mısrada ise Garibî “Temennâ-yı vatandan
gayrı nâz u niyâzum yok” diyerek, vatan düĢüncesinden, hasretinden gayrı
bütün arzularını bıraktığını söylemektedir.
SONUÇ
Garibî Yusuf, Erbilli bir Türkmen Ģairidir. Divan‟ından hareketle
Ģairin edebî yönü, Ģiirinin muhtevası ve vatan kavramına bakıĢı ortaya
konulmaya çalıĢılmıĢtır. ġairin derin din bilgisinin eserine nasıl yansıdığı tespit
edilmiĢtir. Garibî Yusuf, bir Türk Ģairi olarak Türkçeyi bütün incelikleriyle,
klasik edebiyatımızın sanat anlayıĢını yansıtacak tarzda kullanmayı baĢarmıĢtır.
Garibî, vatan kavramını da Ģiirlerinde, hem gurbeti yaĢayan birinin duyduğu
hasretle hem de varlığının kaynağını teĢkil eden ulvî bir millî anlayıĢla
iĢlemiĢtir.
Kaynakça
Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, I-II, (haz. A.F. Yavuz, Ġ.
Özen), Ġstanbul 1972.
Garîbî Yusuf Efendi el- Erbîlî Divanı, Rıza Efendi Basımhanesi, Ġstanbul 1284.
TERZĠBAġI, Atâ, Erbil ġairleri, (haz. Doç. Dr. Ali Ġhsan Öbek, Duygu
Dalbudak), Ankara 2007.
TOK, Vedat Ali, Garibî‟nin Hayatı, Edebî KiĢiliği ve Divan‟ın Transkripsiyonlu
Metni,
(YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi),
Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Kayseri 1995.
TOSUN, Erhan, Erbilli Âmâ Yusuf Garibi Efendi Divanı (Ġnceleme - Tenkitli Metin),
(YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı
Anabilimdalı, Sakarya 2007.
UÇMAN, Abdullah, Tanzimat Edebiyatı, Nâmık Kemal, Ankara 2006.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 297
GEÇMĠġTEN GÜNÜMÜZE BAYAT BOYU
(IRAK-ĠRAN-SURĠYE)
Çağrı BAKIR
ÖZET
Türk Tarihinin en önemli unsurlarından olan Oğuzlar (Türkmenler)
anayurtları Orta Asya'dan özellikle onuncu yüzyılda baĢlayan göç hareketleriyle
büyük kitleler halinde Orta Doğu coğrafyasına gelerek bölge tarihinde önemli bir güç
olmuĢlardır. On asra yakın bir zaman bu önemli bölgeyi yöneten bu zümrenin en
önemli boylarından birisi Bayatlardır. Irak, Ġran, Suriye, Anadolu coğrafyasının
hemen hemen bütün kısımlarında etki göstermiĢ ve iz bırakmıĢlardır. Bu çalıĢmada
Bayatların Orta Doğu coğrafyasındaki tarihlerine kısaca değinilecektir.
Anahtar Kelimeler:
Oğuz, Türkmen, Bayat, Türk Boyları, Orta Doğu
BAYAT TRIBE FROM PAST TO PRESENT
(IRAQ, PERSIA, SYRIA)
ABSTRACT
Oghuzs, one of the most significant members of Turkish history came to
the Middle East from their homeland, Central Asia with migration movements
which began especially in the tenth century and became a key power in the history
of the region. Bayat tribe was one of the most important tribes which governed that
region during approximately ten centuries. They had influence on nearly all parts of
Iraq, Persia, Syria, and Anatolia. In this study the history of Bayats in the Middle
East will be touched briefly.
Key Words:
Oghuz, Turkmen, Bayat, Turkish Tribes, Middle East