Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siret es-Sultan CelaleddinMengüberti
- Umumî Tarihi‟ne GiriĢ
- II. Suriye Bayatları
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 301 Moğollarla birlikte hareket ederek zamanla akrabalık iliĢkileri kurmaya baĢlamıĢlardır. Örneğin Faruk Sümer Moğol unsurlarından kalma bir boyun Kimeklerin Yemek (Ġmek veya Yimek) boyuna tabi olduğunu ve bunların Bayavut adlı bir obada bulunduklarını aktarmaktadır. Burada meskûn olan bu boyun Moğol Dönemi Orta Asya‟sında kalan ve Moğol kabileleriyle kaynaĢan bu Bayatlar olduğuna Ģüphe yoktur. Bu önemli Bayat oymağının özellikle HarezmĢah devletinin ordusunda önemli görevler üstlendikleri ve hatta Harezm Sultanı Muhammed‟in annesi Terken Hatun‟un Bayavut obasının baĢı olan CenkĢi Han‟ın kızı olduğu bilinmektedir. 13 Ayrıca Sultan Muhammed‟in ölümü üzerine kardeĢleri Celaleddin, Uzluk ġah ve Ak ġah‟ın deniz yoluyla Harizm‟e gelerek burada sultan ordularının desteğinin yanı sıra Kutluk Han komutasındaki 7.000 atlıdan oluĢan kalabalık bir Bayat gücününde desteğini kazanmıĢlardır. 14 Hiç Ģüphesiz ki bu etkileĢimin en büyük nedeni Bayatlarla olan akrabalık iliĢkisidir. Ayrıca Cengizhan‟ın ödül dağıtırken yakın adamlarından Vangur isimli bir Bayat‟a danıĢmıĢ ve Vangur‟un o dönemde dağınık halde yaĢayan Bayatları tekrar toplamak arzusunda olduğunu öğrenmiĢtir. Bayatların bir kolu olarak bilinen Onağanboğalıkabilesininde Cengizhan‟a tâbi olduğu bilinmektedir. 15
Bayatlar tarihte hem zaman hem de mekan bağlamında geniĢ bir yayılım alanı oluĢturmuĢlardır. Özellikle HarezmĢahlar, Selçuklular, Akkoyunlular, Karakoyunlular ve Osmanlılar döneminde; Azerbaycan, Ġran, Irak, Suriye, Anadolu coğrafyasında geniĢ bir yayılıĢ göstermiĢlerdir. Zeki Velidî Togan‟a göre Bayatlar Cengiz Han‟ın döneminde Uygur, Kıyat (Kayı) ve Kankliyut gibi Türk kökenli kabilelerle birlikte yarı MoğollaĢmıĢbir durumda olmalarına rağmen Türk kültürünü unutmamıĢlardır. Böylece Bayatlar Doğu Oğuzların önemli bir kolunu teĢkil ederek Türk kabilesi olmalarında Ģüphe yoktur. Ayrıca bu dönemde Bayatlardan önemli ordu kumandanları çıktığı gibi devletin yönetiminde söz sahibi olan divan memurları da vardır. 16
13 Muhammed b. Ahmed en-Nesevî, Siret es-Sultan CelaleddinMengüberti, nĢr. Hafız Ahmed Hamdi, Dar el-Fikr el-Arabi, Kahire, 1953, s.99.;d‟Ohsson, s. 91; Köprülü, s. 20; Sümer, ss. 56-59 14 Nesevî, s.122. 15 Zabit, ss.18-19. 16 A. Zeki Velidî Togan, Umumî Tarihi‟ne GiriĢ, Enderun Kitapevi, Ġstanbul, 1981, ss.67, 252. Türk 302
Yine Oğuzlarda ordu sisteminin en önemli özelliği olan sağ ve sol kanatın Oğuz boylarından seçilen beyler tarafından yönetildiği bilinmektedir. Bu sistemde Bayat beylerinin Kayı beyleriyle birlikte ordunun sağ kanadını kumanda etmekteydiler. BaĢlangıçtan beri uygulandığı düĢünülen bu sistemin Selçuklu Sultanı Sencer‟in ordusunda da uygulandığı görülmektedir. Bayat ve Kayıların Selçuklu ordusundaki bu üstün konumlarını, 1063 yılında Tuğrul Bey‟in adına bastırılan para ve rozetlerde Bayat ve Kayıların boy simgelerinin kullanılmasından anlaĢılmaktadır. 17
Selçuklular döneminde Suriye'de kurulan Türk hâkimiyetiyle birlikte bu bölgeye hatırı sayılır oranda Türkmen göçlerinin olduğu bilinmektedir. Bu göçlerle gelen Türkmen zümrelerinin içinde önemli kitleler halinde Bayat oymaklarının bölgeye yerleĢtiği bilinmektedir. Özellikle on dördüncüve on beĢinci yüzyılda Halep, Gaziantep ve Antakya bölgelerinde Bayatlar ve AvĢarların buradaki en önemli Türkmen nüfusunu oluĢturmakta oldukları görülmektedir. 18 . Suriye‟deki Türkmen varlığının en önemli unsurlarından olan Bayatlar 1520 tarihinde yazılmıĢ olan Halep Sancağı Tahrir Defterinde Halep'teki üçüncü unsur olarak belirtilmiĢtir. Sırasıyla Bozca, Pehlivanlı, Reyhanlı, Ġl- Dileklü, Becilü, Yabanlu, Melek-Haculu, Gözüceklü adlarındaki obalar Halep Bayatlarının kökünü oluĢturmaktadır. Özellikle on yedinci yüzyıldan itibaren Bayat oymaklarının büyük bölümünün Pehlivanlı ve Reyhanlı oymakları etrafında toplandığı görülür. Ayrıca Halep Bayatlarının bir kolunun da on altıncı yüzyılda ġam ve Trablus Çevresine yerleĢtiği de bilinmektedir. On yedinci yüzyıl baĢlarında Halep'teki Bayatlar Bayadi adıyla anıldığı görülmektedir. 19
ve Azerbaycan'a göç eden ġam Bayatlarının kökeni de yine Suriye Bayatlarındandır.Halep Türkmenlerine mensup olan AvĢar veBayatlardan oluĢan Mansur Bey komutasındaki bir birliğin Akkoyunlu ordusuna katıldığı bilinmektedir. 20
17 S. G. Agacanov, Oğuzlar, çev. Ekber N. Necef ve Ahmet Annaberdiyev, Selenge Yayınları, Ġstanbul, 2013, ss. 170, 349. 18 Sümer, ss.274-275. 19 Zabit, s.26. 20 Sümer, s.170. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|