Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fotoğraf 6: Sepıki açıp ve alaçığı havalandırma ve aydınlaĢtırması Alaçığın Toplama tarzı
- Alaçığın içinde bulunan malzemeler
- Agöy Kara öy
- Alaçık konusunda tören ve töreler
- Türkmen Alaçığının rasathane iĢlevi
- Diyagram 1
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 331
Alaçığın toplaması kurmasından daha kolay bulunmaktadır. Alaçığın toplamasında kurulumda yapılan iĢleri en sondan evveline kader tek tek de monte edip ve parçaları bir bir ayırtarak bir yere toplayıp ve keçeleri bir deveye ve ağaç malzemelerinde bir ayrı deveye yüklerle. Bir sonraki göç yerinde yeniden alaçığın kurması kolay olmasına göre alaçığın ağaç parçaların ikiye bölerler. Bir devenin sağ tarafına iki adet tarım ve 30 adet ug ve sol tarafına ise aynen iki adet tarım ve 30 adet ug yüklerler. Ugların dağılmasın ve birbirinden ayrılmasın önlemek için ugları bir parça ile ki ug ucu ya ug baĢı denilir kapatarak bağlarlar, böylelikle ugların uçlarında korumuĢ olurlar. En sonda ise tüynığı devenin hörgücünün üzerine konulur.
Alaçığın içinde bulunan yaĢam malzemesi de aynı alaçık gibi basit tir zira Türkmenler göçebe olduklarından dolayı yaĢam malzemesi seçme konusunda malzemelerin kolay taĢınabilir olmasını göz önünde bulundurarak seçerler. Alaçığın içine geçen hemen onun içinde yaĢamın ne kader basit olduğu anlaĢılır. Bütün yaĢam malzemeleri ve gıdalar kendine özgü özel yerleri vardır. Yer döĢemeleri keçeden ve ya Türkmen kadınları örmüĢ halıdan olup.Keçe ve ya halı ki ocağın etrafına döĢerler "ojog baĢı" denilir. Ojog baĢı dikdörtgen Ģeklinde ve ocağın yeri ise yuvarlak kesilmiĢ bulunmaktadır. Genellikle her alaçığın içinde yer döĢemesinden ilave birkaç keçe ya halı 332
alaçığın sahibinin gelirine bağlı bulunur ki misafir gelende misafiri ağırlamak üzere misafirin altına sererler. Bazen bir parça ağaç tarımların ust kısmı ki "V" Ģeklindedir konulur ve elbiselerin bu ağacın üzerine asarlar. Bu ağaca "Sırıg " denilir. Ġki halatı alaçığın içinde bir az aralıkla uglara bağlanır ve bu halattan et yaslamak ve tuzlayarak saklarlar. Guroma, Çelek, Çuval Ġgselik, Oklovı, Darag, Bedre, tabak, Elek, Dubturub, Çömçe, El bokça, Keç halat, Gırglıg, Çömçe torba, Tağan, kara kazan, Kepgir, Panar, Çanag, Çaynek, Çelek mardag, TağırçekArtmag, bunlar alaçığın i.inde bulunan malzemelerdir. Eğer ailede yeni doğmuĢ çocuk varsa Sallanacagda (BeĢik) en basit Ģekilde iki halat uglara bağlayarak ve onun ortasına bir kilim koyarak ve bir döĢek ve iki yarım metrelik ağaç koyarak beĢik yapılır.
Alaçık ki keçeleri beyaz koyun yönünden yapılmıĢtır Agöy denilir ve kara öy ise alaçık ki keçeleri siyah koyun yönünden yapılmıĢtır denilir. genel olarak Türkmenlerde zengin ailelerin alaçıkları Agöy ve diğer ailelerin alaçığı ise kara öy olmaktadır. Beyaz keçe siyah keçeden daha kaliteli bulunmaktadır.
Türkmenler arasında töredir ki alaçığın iskeletin yapandan sonra tüynıkten iki halat bağlanır ki yere dek devam eder ve "Tüynıkyup" denilir. Bir mendilin içine bir miktar para koyarak Bu halatların yüksek kısmındabağlıyorlar ve gençler atlayarak bu mendili kaparlar, bu paraya "baylık"denilir. Alaçık kurulundan sonra alaçığın sahibi bi koyun kurban eder ve bir özel yemek "Çekdirme " adında yaparlar ve bir ziyafet verilir. Allah korusun eğer bir alaçıkta aileden biri hakkın rahmetine kavuĢsa aile ve matem sahibi üç günden sonra alaçığın yerin değiĢtirirler. Geçen zamanlarda ise bu aile o bölgeden göç ederlerdirler. Türkmen Alaçığının rasathane iĢlevi Türkmen alaçığı o kadar dakik ve hesaplanmıĢ tasarlanıp ki yaĢamlarında zamana verdikleri değerin ve bu kavimin dikkati nazarin göstermektedir. Bu yapıda kullanılmıĢ olduğu parçaların sayısı, yapının kurulum semti ve yarım köre Ģeklinde olması bu iddianın nedenidir. (günümüzdeki rasathanelerin yapısı da yarım köre Ģeklinde tasarlanmıĢ bulunmaktadır). Tarımların dört tane olması yılın dört mevsim olmasının iĢaretidir. Ugların 60 tane olması ve onların araların 6 dereceye bölmekte yılın Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 333 günlerin göstermektedir. Alaçığın kurulumunda dikkate alması gereken en önemli konulardan onun kapısı doğru güneye taraf olmasıdır. (diyagram 1) de görülen gibi bahar mevsiminde güneĢ doğru iki tarımın biri birine bağlana semtten doğar ve aynen karĢı tarafta diğer iki tarım biri birine bağlanan semtten batar. Kademeli olarak yaza yaklaĢırken güneĢin doğuĢu be batıĢı kuzeye taraf akıĢır. Üç ay ayarlarında güneĢin doğuĢu ve batıĢı en kuzey noktasına varır. GüneĢin doğuĢ noktası bu zamanda hareket ettiği mesafe tarımların beĢ tane delikleriyle beraber olur, yani her 18 günde bir delik mesafesinde hareket eder. Bu arada güneĢin bahar mevsiminin baĢlangıcındaki doğuĢuyla yazın ilk gününün doğuĢunda, güneĢin doğuĢu 30 derece değiĢilir. Yazın evvel gününden sonra güneĢin doğuĢu be batıĢıtekrar güneye doğru kayılır. Yazın ilk günü en uzun gün ve gecesi ise en kısa gündür.
Sonbaharın ilk gününde güneĢin doğuĢu ve batıĢı alaçığın doğru ortasına varır ve bu gün gece ve gündüz zaman bakımından beraberdir. Bundan sonra tekrar güneĢ güneye doğru hareket eder ve 90 günden sonra güneĢin doğuĢu ve batıĢı en güney semtine varır ve böylelikle güneĢ 30 derece güneye taraf yön değiĢtirir. Yazın son gününden güzün son gününe dek güneĢ 60 derece yön değiĢtirmiĢ bulunur. Güz mevsiminin en son gecesi ki yılın en uzun gecesidir Yelda ya çille gecesi denilir. Yelda gecesinden sonra yavaĢ yavaĢ geceler kısalır ve gündüzler uzamakta bulunur.
Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|