TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 15,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §3. ELM, MAARĠF, ƏDƏBĠYYAT VƏ ĠNCƏSƏNƏT CƏBHƏNĠN XĠDMƏTĠNDƏ. ORDUYA ÜMUMXALQ KÖMƏYĠ
22
1941-1945-ci illərdə Azərbaycan xalq təsərrüfatından orduya 5457 yük, 371 minik maşını və 301 digər avtomobil səfərbər edilmişdi. 106
Buna baxmayaraq, Azərbaycan avtomobil nəqliyyatı işçiləri cəbhənin ehtiyaclarının təmin olunmasında fəal iştirak etmişlər. Mövcud vasitələrdən daha səmərəli istifadə olunması üçün tədbirlər həyata keçirilirdi. 1942-ci ildə Bakıda 2 saylı avtomobil təmiri zavodu və avtomobil ehtiyatı hissələri hazırlayan "Avtodetal" zavodu yaradıldı. 107
Yol işçiləri hərbçilərin köməyi ilə daha vacib magistralları tamamilə yenidən qurdular. 1941-1945-ci illərdə qara çınqıldan örtük salınmış 919 km yol istismara verilmişdi ki, bunlar da Bakı-Astara, Arazdayan- Culfa,
Bakı-Şamaxı-Gəncə-Ağstafa-Qazax-Qırmızı körpü-Gürcüstan sərhədinədək, Yardımlı-Demon, Lerik-Kəlviyaz-Sərhəd məntəqəsinədək, Xəzri- Zukul, Qusarçay-Xudat və başqa hərbi, təsərrüfat əhəmiyyətli yollar idi. 108
Eyni zamanda Astara, Laçın-Zabux və Biçənək aşırımı-Naxçıvan yolları genişləndirilib, Culfa-Tbilisi-Orconikidze yolunun Azərbaycan hissəsində hərbi məqsədlə fasiləsiz hərəkət təmin edilmişdi. Salyanda Kür çay üzərində salınan iri körpü ilə yanaşı, Göyçay, Əlincəçay, Qumbaşı, Pensərçay və digər yerlərdə iri metal və dəmir-beton körpülər tikilmişdi. 109
müharibənin tələblərinə uyğun qurub, cəbhə ilə arxanın fasiləsiz, möhkəm və etibarlı əlaqəsini təmin etməyə çalışırdılar. 1941-1945-ci illərdə respublikada 600-ə qədər rabitə müəssisəsi fəaliyyət göstərirdi. 110 Rayonlararası hava xətlərindən geniş istifadə edilmiş, mövcud Bakı- Moskva, Bakı-Minvod-Stavropol, Bakı-Həştərxan magistral hava nəqliyyatı xətlərinin fəaliyyəti yaxşılaşdırılmışdı. 111 Müharibə şəraitində respublika rayonlarının hamısının Bakı şəhəri ilə telefon rabitəsi fəaliyyət göstərirdi. 1942-ci ildə müxtəlif rabitə kursları və məktəblərində, habelə fərdi şagirdlik yolu ilə cəbhəyə göndərilmiş ixtisaslı rabitə işçilərini əvəz edə biləcək 1194 nəfər rabitə işçisi hazırlanmışdı. 112
Şəhər telefon stansiyalarının sayı 84-ə, abonentlərin sayı 20489-a çatdırılmışdı. 113 1945-ci ildə artıq 41 sovxoz, 165 kolxoz və 69 MTS telefonlaşdırılmışdı. 114
Radio rabitəsinin keyfiyyətli verilişlərlə fasiləsiz fəaliyyətinə xüsusi diqqət yetirilirdi. Respublikada radio qovşaqlarının sayı 74-dən 85-ə, radio nöqtələrinin sayı isə 60 minə çatmışdı. 115 Hərbi xəstəxanalar radiolaşdırılmış, Moskva, Ufa, Aşqabad, Tbilisi şəhərləri ilə yeni radio rabitə əlaqəsi yaradılmış, Bakı radio mərkəzində yenidənqurma və təmir işləri görülmüşdü. 116 Siyəzən və Sumqayıtda yeni radio qovşaqları qurulmuş, Neftçala, Saatlı, Mərəzə, Naftalan, Ağsu, Ağstafa, Xıllı, Xaldan və Xudatda radiolaşdırma işləri aparılmışdı. 117
həyatda işlərin hərbin tələblərinə uyğun yenidən qurulmasında, əmək və istehsalat 23
intizamının güclənməsində Azərbaycan SSR xüsusilə fərqlənmişdi. Azərbaycan xalqı faşistlərlə ölüm-dirim müharibəsi aparan ölkədə ön və arxa cəbhənin yanacaq, silah, sursat, ərzaq, geyim, tibb ləvazimatı və s. strateji mallarla təmin olunmasına öz layiqli töhfəsini vermişdi. Neft Bakısının qızıl ordunun alman faşizmi üzərində qələbə çalmasında müstəsna, həlledici rolu olmuşdur.
Azərbaycan ziyalıları müharibənin ilk günlərindən bütün səy və yaradıcılıq fəaliyyətlərini qəsbkar faşist Almaniyasına qarşı mübarizəyə, azadlığın, humanizmin, tərəqqinin, sivil cəmiyyətin qorunmasına yönəltdilər. SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialı, respublikanın elmi-tədqiqat müəssisələri, yaradıcı cəmiyyətlər, ali məktəblərin kafedraları öz işlərini müharibənin tələblərinə uyğun qurmağa başladılar. Kompleks elmi tədqiqatlar aparılması, istehsalatla canlı və sıx əlaqə cəbhəyə, hərbi təsərrüfata xidmət edən proseslərin təkmilləşdirilməsinə, yerli xammal əsasında müdafiə əhəmiyyətli strateji məhsullar, yüksək keyfiyyətli yanacaq növləri yaradılmasını sürətləndirməyə kömək edən yeni elmi istiqamətlərin, mövzuların işlənməsi elmi kollektivlərin fəaliyyətinin əsasını təşkil edirdi. Azərbaycan alimləri zirehli texnikaya qarşı top gülləsi, özüidarəolunan bombalar, tanka qarşı elektrik minaları, çoxpilləli minalar, silahı və hərbi sursatı pas atmaqdan qoruyan vasitələr hazırlamış, əl bombaları səthinin sinkləndirilməsi və elektrik qalaylanması haqqında təkliflər irəli sürmüşdülər. Poladı, çuqunu duru yanacaqda əritməyə imkan verən texnologiya hazırlanmış və bunun nəticəsində kənardan əla növ daş kömür, koks və termoantrasit gətirməyə ehtiyac qalmamışdı. Azərbaycan alimlərinin qabaqcıl üsulları Zaqafqaziyanın poladəritmə zavodlarında da tətbiq edilirdi. Respublikanın kimyaçı alimləri Bakı sulfat turşusu zavodunda yerli xammal və materiallardan akkumulyator turşusu, həmçinin xlorlu sulfat, azot turşusu almışdılar. Yerli material və xammaldan istifadə edərək hidrogen, perozin, reaktiv toluol, bərk partlayıcı material, odadavamlı rəng və qara lak, odsöndürən vasitə, tüstü briketi və başqa məhsullar istehsalı texnologiyası istehsalata tətbiq olunmuşdu. 1941-ci ilin yayında Bakıda ilk hidrogen birləşmələri qrupu hazırlandı. Y.H.Məmmədəliyevin başçılığı altında bir qrup alim 28 gün laboratoriyadan çıxmayaraq, neft-kimya elmində böyük hadisə olan yüksək oktanlı aviasiya yanacağı əldə etdi. Akademik Y.H.Məmmədəliyevin sədrliyi ilə EA-nın Azərbaycan filialında görkəmli Azərbaycan alimləri R.H.İsmayılov, H.X.Əfəndiyev, Ə.M.Quliyev, H.B.Şahtaxtinski, V.S.Qutırya, M.A.Dalin,
Yüklə 15,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|