Tasdiqla yman

sonii masshtab, nomli
masshtab 
va 
chiziqli masshtab 
(9- rasm).
Chiziqli masshtabdan foydalanish eng qulay. 
Chiziqli massh­
tab 
teng qismlarga bo ‘lingan to ‘g‘n chiziq shaklida bo ‘ladi. Agar

---

bu masshtab 1 sm da 100 m deb yozilsa, nomli masshtab deb, 
1:10 000 deb yozilsa, 
son li m asshtab 
deb ataladi.
Yarimsharlar tabiiy xaritasining sonli masshtabi 1:22000 000. 
Bunda 1 sm da necha km borligini aniqlash uchun 5 ta nulni 
o‘chiramiz. Shunda nomli masshtab 1 sm da 220 kilometr bo‘ladi.
1:100 000 ....................... S o n li m asshtab
1 sm da 1 km ..............N o m li m asshtab
1000 i n 0
1
2
3 
4 
5
6
7
8
9 k m
1.01 (пш
1
:: :::::::: 
1
‘ 
■
C h iziq li m asshtab
9 - ra s m . 
M asshtab turlari.
10- rasm. 
Xaritadagi m asofani 
chiziqli m assh tab  
yordam ida an iq lash .
Chiziqli rnasshtabdan masofani aniqlashda foydalanish uchim 
sirkulning ikki uchim xaritadagi oraliq masofa aniqlanishi lozim 
b o ‘lgan nuqtalarga qo ‘yib, so‘ng uni masshtabga ham qo‘yiladi. 
Shunda masofa aniq bo ‘ladi (16- betdagi 10- rasm).
A zim ut 
b o ‘y ich a yu rish. 
Geografik o ‘yin vaqtida Sizga yakka 
turgan daraxtdan 40° li azimut bo'yicha 200 m, so‘ngra 180° li azi­
mut bo‘yicha 500 m va 330° li azimut b o ‘yicha 300 m yurish top- 
shirildi, deylik.
Azimut bo'yicha yurganda ishni quyidagi tartibda boshlash ke- 
rak. Awalo, yakka daraxt yoniga boriladi. So‘ng kompas strelkasi- 
ni bo‘shatib, uning shimol uchini 0 nuqtasiga to ^ rila n a d i. Keyin 
cho‘p olib (gugurt cho‘pi bo‘laveradi), uni kompas ustiga shunday 
qo‘yish kerakki, cholp strelka markazi bilan 40° И belgini tutash- 
tirsin. Shunda cho‘p yo‘nalishi 40° li azimut yo‘nalishini ko£rsatadi. 
Sizning o‘rtacha qadamingiz yarim m etr edi. Endi, Siz, 200 m 
yurish uchun 400 qadam tashlaysiz. Keyin to cxtab kompasni yana 
oriyentirlaysiz, ya’ni shimolni ko‘rsatuvchi strelkani 0° ga keltira- 
siz. So‘ng cho‘p bilan 180° belgini strelka markazi bilan tutash- 
tirib, 180° li azim utni topasiz va kerakli masofani yurib o4asiz.