Tasdiqlayman” Koson 2-son kasb-hunar maktabi direktori I. M. Karimov

4.Mavzu. AYLANA BO‘YLAB NOTEKIS HARAKAT. BURCHAK TEZLANISH. TANGENSIAL TEZLANISH

REJA:1.Aylana boʼylab tekis harakat
2.Aylana boʼylab tekis harakatni tavsiflovchi asosiy kattaliklar.




Tayanch tushunchalar:Davr,chastota,Chiziqli tezlik ,burchak tezlik,burchak siljish
Mashg’ulot shiori:Bilmaganni so’rab o’rgangan olim, Orlanib so’ramagan o’ziga zolim!(Navoiy)

5-Ilova

“AQLIY HUJUM” usuli qoidasi
Hech qanday birga baholash va tanqidga yo`l qo`yilmaydi!
Taklif etilayotgan g`oyani baholashga shoshma, agarda u hattoki ajoyib va g`aroyib bo`lsa ham –hamma narsa mumkin.
Tanqid qilma-hamma aytilgan g`oyalar qimmatli teng kuchlidir.
O`rtaga chiquvchini bo`lma!
Turtki berishdan o`zingni ushla!
Maqsad miqdor hisoblanadi!
Qancha ko`p g`oyalar aytilsa, undan ham yaxshi: yangi va qimmatli g`oyalarni paydo bo`lishi uchun ko`p imkoniyatdir.

1-Slayd

Davr deb-1 marta toʼliq tebranish uchun ketgan vaqtga aytiladi .
Formulasi T=1/v

Chastota deb-1 sek dagi tebranishlar soniga aytiladi. F-si v=1/T

2-Slayt

Siz 7-sinfda aylana bo‘ylab tekis harakat bilan tanishgansiz. Mazkur mavzuda aylana bo‘ylab notekis harakatni o‘rganamiz. Aylana bo‘ylab tekis harakatga tegishli fi zik kattaliklarni eslab ko‘raylik (1.2-rasm).1. Aylana bo‘ylab tekis harakatlanayotgan moddiy nuqtaning vaqt birligi ichida yoy bo‘ylab bosib o‘tgan yo‘liga son jihatdan teng bo‘lgan kattalikka chiziqli tezlik deyiladi va quyidagicha ifodalanadi

2-Slayd

3-Slayd


Burchak tezlik ham, chiziqli tezlik kabi vektor kattalik hisoblanadi. Uning yo‘nalishi o‘ng vint (parma) qoidasiga binoan aniqlanadi. Bunda o‘ng vint kallagining aylanish yo‘nalishi moddiy nuqta aylanis hi bilan mos kelsa, uning uchining yo‘nal ishi burchak tezlik vektori yo‘nal ishi bilan mos tushadi





O‘zgaruvchan aylanma harakatlar orasida burchak tezligi ixtiyoriy teng vaqt oralig‘ida teng miqdorda o‘zgarib turadigan harakatlar ham uchraydi. Masalan, bekatga yaqinlashayotgan yoki undan uzoqlashayotgan avtobusning g‘ildiragi tekis o‘zgaruvchan aylanma harakat qiladi. Bunday harakatlarda burchak tezlikning o‘zgarish jadalligi burchak tezlanish deb ataluvchi fi zik kattalik bilan tavsifl anadi.




Tekis o‘zgaruvchan aylanma harakatning burchak tezlanishi vaqt davomida o‘zgarmaydi, chunki uning burchak tezligi ham teng vaqt oraliqlarida teng miqdorga o‘zgaradi. Agar harakatlanayotgan moddiy nuqtaning boshlang‘ich burchak tezligi ω0, ∆t vaqt o‘tgandan keyingi burchak tezligi ω bo‘lsa, burchak tezligining o‘zgarishi ∆ω = ω – ω0 bo‘ladi. U holda (1.12) tenglama quyidagi ko‘rinishda yoziladi:

4-Slayd