Tashqi siyosatning amaliy tahlili. (1-100) Amaliy tahliliy ish tushunchasi va maqsadlari

198. Xalqaro siyosiy tadqiqotlarda nazariy yondashuvlar evolyutsiyasi.

Xalqaro siyosiy munosabatlarni o‘rganish 19-asrda Iogan Gotfrid Xerder va Immanuil Kantlarning faoliyati bilan boshlangan. O'shandan beri xalqaro siyosat va u bilan bog'liq nazariyalar rivojlanishda davom etdi. Xalqaro siyosatshunoslikdagi eng muhim nazariy yondashuvlarni ko'rib chiqing:

1. Realizm. Ushbu yondashuv xalqaro munosabatlar mafkuraviy yoki ma'naviy jihatdan emas, balki davlatlarning kuchi va xavfsizligi uchun kurash bilan belgilanadi, deb ta'kidlaydi. Realistlar fikricha, davlat xalqaro siyosatning asosiy ishtirokchisi va xalqaro tizim anarxiyadir.

2. Liberalizm. Ushbu yondashuv xalqaro munosabatlar raqobat va hokimiyat uchun kurashga emas, balki hamkorlik va o'zaro bog'liqlikka asoslanishi mumkin va bo'lishi kerak, deb ta'kidlaydi. Liberallar xalqaro institutlar va tashkilotlar nizolarning oldini olish va tinchlikni ta'minlashga yordam berishiga ishonadilar.

3. Konstruktivizm. Bu yondashuv xalqaro siyosat mafkuralar, madaniyatlar va xulq-atvor normalari kabi ijtimoiy tuzilmalar tomonidan shakllantirilishini ta’kidlaydi. Konstruktivistlar fikricha, davlatlar va xalqaro siyosatning boshqa subʼyektlari oʻz manfaatlari va strategiyalarini umumeʼtirof etilgan ijtimoiy meʼyorlar va tuzilmalar asosida shakllantiradilar.

4. Feminizm. Ushbu yondashuv xalqaro siyosat erkaklar sohasi ekanligini va xalqaro siyosatdagi ayollar ko'pincha kamsitish va tengsizlikka duch kelishini ta'kidlaydi. Feministlar tengsizlikni bartaraf etish, tinchlik va adolatga erishish uchun ayollar xalqaro siyosatda faolroq rol o'ynashi kerak, deb hisoblaydilar.

5. Poststrukturalizm. Bu yondashuv xalqaro siyosat dunyoni idrok etishni shakllantiradigan, davlatlar va xalqaro siyosatning boshqa subyektlarining mafkura va manfaatlarini belgilovchi til va ramziy tizimlar asosida shakllantirilishini ta’kidlaydi. Poststrukturalistlar xalqaro siyosatni kuch va resurslar kabi moddiy omillar bilan izohlab bo‘lmaydi, deb hisoblaydilar.

Ushbu nazariy yondashuvlarning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega va turli kontekstlarda samarali bo'lishi mumkin. Zamonaviy xalqaro siyosatshunoslik xalqaro munosabatlar va global muammolarni yanada to‘liqroq tahlil qilish uchun turli nazariy yondashuvlar kombinatsiyasidan foydalanadi.