Teaching English in Early Childhood
Yüklə 233,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kur’an’ın İman Öğretileri Açısından Fideizmin Kritiği 51
türetilmiştir. 3 Genel olarak fideizm, temel dini doğma ve öğretilerin akıl yoluyla kanıtlanamayacağını, fakat yalnızca iman yoluyla kabul edileceğini; dini hakikatlerin akla ya da akıl yürütmeye değil de inanca dayandığını savunan görüştür. Bu görüş, bir bilgi kaynağı olarak inancın akıl ya da bilimden üstün olduğunu iddia eder; aklın ve bilimin değerini yadsır; yadsımadığı zaman ise inanca tabi olması ve onu desteklemesi gerektiğini savunur.
4 Bu anlayışa göre iman olgusu, “dinin vahye dayalı iman esaslarına, akli deliller ve karşıt delilleri dikkate almadan bir iman atlayışı yaparak teslim olma ve bu şeksiz şüphesiz kabul ile birlikte samimiyet ve güvenle içselleştirilmiş bir dini hayat yaşamadır. 5 Bu yönüyle imancılık akılcılığın zıddı olarak kullanılmıştır. 6
Fideist bakış
açısına göre
,
dini inanç biçimleri rasyonel değerlendirmeye tabi tutulamaz. Dini önermeleri kabul edişimiz, herhangi bir delile veya akıl yürütmeye dayanmaktan uzaktır. İman aklın desteğine muhtaç olmadığı gibi, her tür delil ve ispat da iman için zararlıdır. Çünkü imancılığa göre bu konuda delil ve ispata başvurmanın bir sonu yoktur. Samimi bir mümin için, inanmayı gerektiren en asli şey bizzat inanç sisteminin kendisinde bulunur. Bu demektir ki, iman sırf doktrinleri tasdik etmekten ibaret olmayıp bizzat tanrının kendisine güven ve teslimiyetten ibarettir. İnanmayı güçleştiren şey ise, tanrıyla ilgili birtakım önermelerin araya girmesidir. 7
sınırlı ve hatta bozucu olduğuna, bilimsel hakikat denen şeyde sürekliliğin ve mutlak kesinliğin bulunmadığına dikkat çekerek ilahi inayet ve dini hakikatlerin kesinliğine göndermede bulunmaktadır. 8 Ancak bu düşünce de kendi içerisinde radikal fideizm ve ölçülü fideizm şeklinde ikiye ayrılmıştır. Bu iki yaklaşım arasında bazı farklar bulunmaktadır.
“İmaniye” kavramıyla karşılanmıştır. Bkz. İsmail Parlatır, Osmanlıca Türkçe Sözlüğü, Yargı Yay., Ankara 2006, s.732.
3 Sina Kabaağaç, Latince-Türkçe Sözlük, Sosyal Yay., İstanbul 1995, s.241.
4 Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, İstanbul 2000, s.134; Cemal Yıldırım, Çağdaş Felsefe Sözlüğü, Bilgi Yay., İstanbul 2000, s.87; Ahmet Arslan, Felsefeye Giriş, Vadi Yay., Ankara 1998, s.241.
5
ve Kierkegaard’dan Hareketle Din Felsefesi Yapmak, Anka Yay., İstanbul 2002, s.14.
6 Süleyman Hayri Bolay, Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Akçay Yay., Ankara 2004, s.207; Hançerlioğlu, Felsefe Sözlüğü, s.185
7
AÜİFD, XL, Ankara 1999, s. 164.
8 Abdullatif Tüzer, Bir Varoluşçunun İman Savunusu, İz Yay., İstanbul 2006, s.15.
52 Hulusi Arslan Radikal fideizm, dinin özünün ve temel öğretilerinin felsefe ve rasyonel ölçütler açısından anlamlı olmadığını, dolayısıyla dine veya dinin inanç esaslarına hiçbir akli değerlendirmeye başvurmadan iman etmiş olmak ve bu imanı aynı şekilde sürdürmek gerektiğini savunan görüştür. 9 Bu yaklaşıma göre iman ile akıl asla bir arada bulunamaz. Bu ikisi karşılıklı olarak birbirlerini reddeder ve birbirlerine düşmandır. Çünkü akıl, bilime uygun düşen bir objektifliği ve tarafsızlığı gerektirir. Bu anlamda imana akli bir yöntemle yaklaşmak, fideizm açısından, onu harici birtakım ölçütlerle test etmek demek olacağı için; bu durum iman açısından korkunç bir hatayı, yani gerçek imanın ortadan kaldırılmasını beraberinde getirecektir. 10 Dolayısıyla radikal fideizme göre; iman ile akıl arasında mutlak bir uyumsuzluk söz konusudur. 11
akla da yer veren bir konumdadır. Diğer bir ifadeyle ölçülü imancılık; kesinliğin akla değil de inanca dayandığını savunmak yerine, belli dini doğruların ifadesi ve kabulü açısından inancın temel olup akıldan önce geldiğini, fakat akıl yürütme ve deneysel araştırmanın da büsbütün değersiz olmayıp söz konusu dini doğruların anlaşılması ve açıklanmasında önemli bir rol oynadığını öne sürmektedir. 12 Ölçülü fideizm, akıl ile iman arasında bir zıtlık veya düşmanlık görmemiş, aksine imanın makul gerekçelerini oluşturmak için aklı kullanmayı önermiştir. Buna rağmen ılımlı imancılık nihai kesinliğin akıldan değil imandan çıkacağını, her zaman önceliğin akla değil imana ait olduğunu ileri sürer. 13
Fideizmin Felsefî ve Teolojik Arka Planı Fideizm, modern dönemde daha yaygın ve etkin olmuş bir düşüncedir. Fakat hem keskin hem de ılımlı biçimiyle birlikte kökleri daha erken dönemlere gitmektedir. Radikal fideizmin ilk dönem temsilcilerinden birinin Tertullianus (ö.220) olduğu belirtilir. O mutlak bir felsefe karşıtı ve tam bir antirasyonalist olarak tanınır. 14 Onun “saçma olduğu için inanıyorum” sözü katı imancılığın bir vecizesi gibidir. Ona göre, iman ve insanın kendi başına bilmesi birbirine karşıt olan şeylerdir. Tanrının sırlarına ulaşmaya çalışmak insan aklının bir küstahlığıdır. Bu bağlamda onun bir diğer sözü de şöyledir:
9 Cevizci, Felsefe Sözlüğü, s.283, Bolay, Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, s.213-214. 10
Özcan, “Bir Birine Zıt İki Epistemolojik Yaklaşım: “Temelcilik” ve “İmancılık”, s.379.
11 Alpyağıl, Wittgenstein ve Kierkegaard’dan Hareketle Din Felsefesi Yapmak, s.16.
12 Cevizci, Felsefe Sözlüğü, s. 283-284.
13 Tüzer, Bir Varoluşçunun İman Savunusu, s.28-30.
14 Ahmet Cevizci, Ortaçağ Felsefesi Tarihi, Bursa 2001, s.42.
Yüklə 233,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|