Teaching English in Early Childhood
Yüklə 233,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kur’an’ın İman Öğretileri Açısından Fideizmin Kritiği 59
Buna ilişkin en çarpıcı Kur’an ifadelerinden biri, “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” 40 âyetidir. Mâturîdî ayetteki “bilenler” ifadesini Allah’ın nimetlerini, bu nimetlere karşı ona şükretmeyi; ona isyan etmekten ve onun cezalandırmasından sakınmayı bilenler” şeklinde açıklarken, “bilmeyenler” ifadesini de “bütün bu sayılanları bilmeyenler” olarak yorumlamıştır. 41 Bu yoruma göre gerçek bilim adamı eşyayı araştırıp incelerken aynı zamanda eşyanın Allah ile olan ilişkisini de bilen bir kimse olarak değerlendirilmiştir. Diğer bazı Kur’an yorumcuları da itaat ve ibadetten uzak kimseleri gerçek âlim olarak saymamışlardır. 42
karşı derin ve içten bir saygıya yönelten en önemli şeyin insanın eşya hakkındaki bilgisi olduğunu söylemek mümkündür. Bu bağlamda “Kulları arasından Allah’tan ancak âlim olanlar korkar” 43 ayeti, ilmin ve ilim sahibi olmanın Allah-insan ilişkisi bağlamında önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir. Râzî’ye göre kişi, tanıdığı ve bildiği oranda saygı duyar veya çekinir. Dolayısıyla âlim, Allah’ı bildiği için onun emir ve yasaklarına daha duyarlıdır ve ona daha çok ümit bağlar. 44 Yazır’a göre de bir şey hakkındaki saygı onun şanıyla ilgili bilgi ve bilginin derecesiyle mütenasip olur. Bir kulun Allah’a dair ilmi ne kadar kemalli ise, ona saygısı da o nispette kemalli olur. 45
münasebetinde akıl, düşünce ve bilginin Kur’an açısından çok önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir ki bu, akla muhalif fideizmin iddialarından oldukça uzaktır. Öte yandan Kurân-ı Kerim, iman konusunda dayanaksız iddialarda bulunmanın yanlışlığını beyan etmiş, burhan ve delilin aranması gerektiğini vurgulamıştır. “Kim, hakkında hiçbir delil olmadığı halde Allah ile birlikte başka bir ilaha taparsa, onun hesabı ancak Allah katındadır. 46 “Allah ile birlikte başka ilah mı var? De ki, ‚Eğer doğru söylüyorsunuz getirin kanıtınızı (burhan)” 47 gibi Kur’an ifadeleri bunu açıkça ortaya koymaktadır. Yazır’a göre ayette sanki “eğer Allah’a ortak koşma davanızda doğru iseniz ondan başka tapılacak varlıklar
40
Zümer 39/ 9
41 Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, XII, 309
42 Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, IX, 429
43 Fâtır 35/28.
44 Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, IX, 236
45 Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, VI, 3991
46 Müminun, 23/117.
47 Neml 27/64.
60 Hulusi Arslan olduğuna dair bir deliliniz olmak lazım gelir” denmiştir. Râzî’ye göre de bu âyetler, delili bulunmayan hiçbir şeyin ispat edilemeyeceğine, her iddia hakkında mutlaka bir delilin bulunması gerektiğine, düşünmenin doğru bir yöntem, taklidin ise yanlış bir yol olduğuna işaret etmektedir. 48
Yine Kur’an’ın “Hakkında kesin bilgi sahibi olmadığın şeyin peşine düşme, çünkü kulak, göz ve kalp bunların hepsi ondan sorumludur” 49 beyanı, diğer hususları içerdiği gibi iman konusunu da içerir. Râzî’ye göre bu ayet müşrikleri inandıkları şeylerden uzaklaştırmayı amaçlamıştır. Çünkü onların ulûhiyet ve nübüvvetle ilgili inançları ataları taklit etmeye dayalıydı. Bu sebeple ayette müşriklerin heva ve heveslerine uydukları; bilgi ve delile dayalı gerçek bir inanca sahip olmadıkları beyan edilmiştir. 50 Zemahşerî’ye göre de ayetten kastedilen şey, kişinin bilmediği bir şeyi söylememesi ve bilmediği bir şeyi yapmamasıdır. Ona göre delilsiz bir şekilde başkalarını taklit etmek de bu yasağa dâhildir. Çünkü taklit, kişinin doğrusunu yanlışından ayırt etmediği bir şeye tabi olmasıdır. 51
yanlışlığına dikkat çekmiş, bu tür inançların hiçbir delile dayanmadığını belirtmiştir. Müşriklerin tapmış oldukları Lât, Menât ve Uzzâ isimli putlardan bahsedilen bir pasajdan hemen sonra bu putlar hakkında şöyle denilmiştir: “Bunlar (putlar), sizin ve atalarınızın taktığı isimlerden başka bir şey değildir. Allah onlar hakkında hiçbir delil indirmemiştir. Onlar sadece zanna ve nefislerinin arzusuna uyuyorlar. Hâlbuki kendilerine Rableri tarafından yol gösterici gelmiştir.” 52
Kur’an-ı Kerim’in bu ifadesi açıkça inanç alanında zanna ve nefsani arzuya tabi olmanın yanlışlığına, buna karşılık bilgi ve delile dayanmanın gerekliliğine işaret etmiştir. Mâturîdî bu ayetin tevili bağlamında, ilginç bir yorum ortaya koyar. Ona göre göre nefis yalnızca hazır menfaat ve zararları tanır; uzak olanları tanımaz. Uzak menfaatler ancak tefekkür ve nazar ile bilinir. Nefis nazar ve tefekkürden hoşlanmadığı zor ve kendisine ağır gelen şeyleri arzu etmediği içindir ki ahirete yönelik uzak faydaları bilmez. 53
İmanı da bu kapsamda değerlendirebiliriz. Zira imanın konusu, görünürün işaret ettiği fakat kendisi görünmez olan şeylerden müteşekkildir. Bu işaretin gösterdiği şeyi bulmak için tefekküre ihtiyaç vardır. Dolaysıyla
48 Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, VIII, 300, 567. 49
İsra 17/36
50 Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, VII, 339
51 Zemahşerî, Keşşâf, III,517
52 Necm ,53/ 23
53 Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, XIV, 203
Yüklə 233,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|