Teaching English in Early Childhood
Yüklə 233,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kur’an’ın İman Öğretileri Açısından Fideizmin Kritiği 57
Öte yandan Kur’an, bazı itikadî konuların insan tarafından tam olarak kavranamayacağını bildirmiştir. Bununla ilgili bir ifadede: “İnsanlar sana
32 denir. Yine bir başka ayette, “Sana ruh hakkında soru soruyorlar, Deki ruh, Rabbimin bileceği bir şeydir. Size pek az ilim verilmiştir.” 33 Denmektedir. Mâturîdî ayetteki “Size pek az ilim verilmiştir” ifadesi hakkında şöyle der: “Bize eşyanın yalnızca görünen yüzü ve zahirinin bilgisi verilmiş; iç yüzü ve hakikatinin bilgisi verilmemiştir. Biz gözün gördüğünü, kulağın işittiğini, dilin konuştuğunu, elin tutup kavradığını, ayağın yürüdüğünü ve aklın idrak ettiğini biliriz. Fakat görülmenin, duyulmanın, konuşmanın, tutmanın, yürümenin ve idrak etmenin kendisiyle hasıl olduğu mananın ne olduğunu bilmeyiz. Yine şahit olduğumuz cevherleri biliriz. Örneğin şunun eşek, bunun keçi, öbürünün diğer bir şey olduğunu bizzat görürüz. Fakat bunu eşek yapan, diğerini keçi yapan mananın ne olduğunu bilemeyiz. Bütün cevher ve cinslere ilişkin yüce Allah’ın yaratmış olduğu ilimlerden ancak küçük bir bölümünü, onun da ancak zahirini bilebiliriz; hakikatlerine gelince onu bilemeyiz.” 34
meseleler insanın beş duyuyla doğrudan idrak edebileceği bir alan değildir. Ancak insanın, duyular ötesine ulaşan başka epistemik kabiliyetleri de vardır. Bunların en önemlisi akıldır. İnsanın yeterli akli delile ulaşması halinde fizik ötesi varlıklara inanması makuldur. Bunun yanında Kur’an’ın bazı temel itikadi konularda düşünce ve akıl yürütmeyi teşvik ettiğini ve insan aklına hitap eden kanıtlar getirdiğini göreceğiz. Öyle ise gaybla ilgili Kur’an ifadelerinden bütün itikadi konuların asla bilinemeyeceği anlamı çıkarılmamalıdır. Bu sebeple İslam âlimleri gaybı, mutlak ve izâfî olmak üzere ikiye ayırmışlardır. Allah’ın varlığı ve âhiret gibi hakkında aklî ve semî delil bulunan gaybla ilgili bilgi elde etmenin mümkün olduğunu söylemişlerdir. 35
Kur’an açısından değerlendirirsek, temel inanç konuları gayb alanına girer. Bunlar insanın duyularıyla kavrayamayacağı olgulardır. Fakat gaybın asla bilinmeyen bölümleri olduğu gibi insana bahşedilen bilgi vasıtalarıyla
32 Ahzâb 33/ 63.; Araf,7/178 33
İsrâ 17/85
34 Ebû Mansûr Muhamed b. Muhammed el-Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Ahmed Vanlıoğlu, İstanbul 2005, VIII, 350
35
bkz. Albayrak, a.g.e., s.160 vd.
58 Hulusi Arslan kavranabilecek bir yönü de vardır. Kur’an bu kavrayışın ve bilişin gerçekleşmesi için insanı düşünmeye teşvik etmiştir. Öyle ise Kur’an’nın gayba yüklediği bu anlamdan akıl, bilgi, düşünce, kanıt gibi unsurları imana aykırı bulan katı fideist yaklaşımı destekleyecek yönler çıkarmak doğru değildir. Elbette imanda teslimiyet önemlidir. Fakat bu teslimiyeti sağlayan şey tefekkürdür. Delilsiz teslimiyet Kur’an tarafından tasvip edilmemiştir.
Kur’an ataları körü körüne taklid edenleri defaatleyermiştir. Ve bu, İslam dininin hakikati elde etmek için düşünme ve araştırmaya teşvik ettiğinin en açık delillerindendir. Bu bağlamda yer alan Kur’an ifadelerinden biri şöyledir: “Allah’ın indirdiğine uyun denildiği zaman, hayır biz atalarımızı
36 Bu ayetin tefsirinde Mâturîdî, atalar kültüne körü körüne bağlanarak onları taklit etmenin akılsızlığa eşdeğer olduğunu söyler. 37 Râzî de bu ayette herhangi bir delile dayanmayan taklidin yerilmiş olduğunu söyler. Ona göre bu ayet, tefekkür ve istidlalin vacip olduğuna delil olduğu gibi hatıra gelen veya söylenen şeyleri delilsiz olarak benimsemekten kaçınmanın da vacip olduğuna güçlü bir delildir. 38
Elmalı’ya göre de bu ayet gösteriyor ki dinde icmali veya tafsili olsun gerçek bir delile dayanmayan mutlak taklit, caiz değildir. Sırf taklit yoluyla bilinmedik veya sapkın yollara gitmek aklen yanlış olduğu gibi şüpheli konularda delilsiz taklit de şer’an caiz değildir. İtikadi açıdan bakıldığında ise açıkça belli olmayan hususlarda delilsiz söz söylemek Allah’a iftira etmek neticesine kadar varabilir. 39
dayandırılmasını reddetmiştir. Bu tavır iman konusunda delile dayalı bilinçli bir tercihin gerekliliğini ima eder. Bu açıdan bakıldığında özellikle radikal fideizmin inanç alanında aklı bütünüyle reddeden iddialarının Kur’an tarafından onaylanmadığı söyleyebiliriz. 3.3. Bilgi ve Kanıt Övülmüş Cehalet ve Zann Yerilmiştir İslam dini, bilgiye ve bilim adamlarına değer verme hususunda kesin bir tavra sahiptir. Ancak o bilgiyi imana götüren bir unsur olarak kabul eder.
36 Bakara 2/170; Ayrıca bkz. Şuarâ 71-74; Zuhruf, 22-23 37
Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, I, 308
38 Farreddîn er-Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, nşr. Dâruihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut, 2001, II, 189
39 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Kitabevi, İstanbul ts., I, 586
Yüklə 233,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|