68
69
|
Temmuz 2016
|
Sayı 19
BURSA
’
DA ZAMAN
|
Temmuz 2016
|
Sayı 19
BURSA
’
DA ZAMAN
Bursa’da Köyden Kente Müzecilik / Ahmet Ö. ERDÖNMEZ
Bursa’da bugünkü müzeciliğin nasıl ge-
liştiğini anlamak için Osmanlı Dönemini an-
latarak konuya giriş yapmak gerekiyor. 19.
yüzyıl sonunda Osman Hamdi Bey gerçek
anlamda Türkiye’de müzeciliği başlatıyor.
İstanbul Arkeoloji Müzesi Türkiye’nin ger-
çek anlamda ilk müzesidir. Anadolu’da ilk
kurulan müzelerin başında da Bursa Müzesi
gelir. Bursa Arkeoloji Müzesi 1904 yılında
Erkek Lisesi bahçesinde kurulmuştur. O
dönemki ismi Müze-i Hümayun’dur.
Osmanlı’ya ilk başkentlik yapmış bir şehirde
tabii ki bir müze yetmez. Arkadan İslam
Eserleri Müzesi onu takip etmiş ve diğer
müze evler açılmaya başlamıştır.
Türkiye’de son on yılda müze algısında
birçok değişiklikler oldu. Olumlu anlamdaki
bu gelişim ihtisas müzelerini ortaya çıkardı.
Aynı zamanda hukuki düzenlemeler ile özel
müze kurma teşvik edildi. Hem dünyada
hem Türkiye’de ihtisas müzeleri büyük ilgi
görmeye başladı. Anadolu’nun eser zengin-
liği Türkiye’de müze kurmayı biraz daha ko-
laylaştırdı. Özellikle Bursa’daki özel müze-
lere örnek verecek olursak; Orman Müzesi,
Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi, Uluumay
Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi,
Hünkar Köşkü Müzesi’dir.
Bursa’daki müzecilik konusundaki gelişme-
lere bakarsanız önemli bir mesafe kay-
dedilmiştir. Özellikle 2000 yılında Türkiye
Tarihi Kentler Birliği’nin Bursa’da kurulması
ile kent müzeleri gündeme gelmiş ve ilk
Ahmet Ö. ERDÖNMEZ
BURSA’DA
KÖYDEN KENTE MÜZECİLİK
başarılı uygulama, Bursa Kent Müzesi ile
başlamıştır. 14 Şubat 2004 yılında açı-
lan müze, Bursa’da bir çok müzenin de
doğmasına neden olmuştur.
Bursa
Kent Müzesi kentlilik bilincinin gelişmesi ve
yeni müzelerin açılmasında okul görevi yap-
mıştır. Bursa Kent Müzesi’nin kuruluşuna
destek olduğu müzelere bakacak olursak
Karagöz Müzesi, Bursa Basın Tarihi Müzesi,
İnegöl Kent Müzesi, Merinos Tekstil Sanayi
Müzesi ve içinde İpek Müzesi, Merinos
Enerji Müzesi, Bursa Göç Tarihi Müzesi ve
Türkiye’de pek çok kentte açılan müzeler
olduğunu görebiliriz. Bursa’nın değerlerin-
den olan Kılıç Kalkan oyunun da anlatıldığı
Kılıç Kalkan Müze Evi’ni de unutmamak
gerekir. Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin
önderlik yaptığı ihtisas müzeleri projeleri de
devam etmektedir. Örneğin; Teleferik Mü-
zesi, İslami Paralar ve Vakıf Eserleri Müzesi,
Hamam Müzesi, Maden Müzesi, Osmanlı
Tarih Müzesi planlanan müzeler arasındadır.
Son on yıldır müzecilik alanında devam
eden olumlu gelişme Bursa’da müzelere
olan ilgiyi de arttırmıştır. Ziyaretçi sayıları
önemli derecede artmıştır. Şehrin turizm
gelişimine de müzelerin önemli katkıda
bulunacağı apaçık ortadadır.
HER KÖYE BİR KÖY MÜZESİ
Somut olmayan kültürel miras çalışmaların-
da, Bursa Büyükşehir Belediyesi nasıl bir yol
izledi sizlere anlatmak istiyorum.
Öncelikle Bursa Büyükşehir Belediyesi
bünyesinde Bursa Araştırmaları Merkezi
kuruldu. Merkezin kadrosu oluşturulurken
konusuna uygun personel seçimine dikkat
edildi. Beş kişiden oluşan ana kadroya
destek verecek, sahada çalışacak, ehil
kişilerden oluşan bir komisyon kurulması da
ihmal edilmedi. Komisyon; Bursa Büyük-
şehir Belediyesi, Uludağ Üniversitesi’nden
konu ile ilgili hocalar, köy muhtarlar derneği
yöneticileri, sivil toplum ve gönüllülerden
oluşuyordu. Önce Bursa haritası öne kondu.
Şehir merkezine yakın köylerden başlandı.
Çünkü şehirleşme hızla onların içine girmiş.
Somut olmayan kültürel miras yok olmuş-
tu. Belge, bilgi ve sözlü tarih çalışmaları ile
kaybolmaya yüz tutmuş miras kayıt altına
alındı. Sonra Bursa’nın dağ köylerine ve
deniz kıyısı köylerine ekipler dağıldı. Zaman
zaman bizlerin de katıldığı saha çalışmala-
rında köylülerden şu sözleri duyduk.
“Gelmekte biraz geç kalmadınız mı?”
Haklılardı.
Aksu Köyü Müzesi
70
71
|
Temmuz 2016
|
Sayı 19
BURSA
’
DA ZAMAN
|
Temmuz 2016
|
Sayı 19
BURSA
’
DA ZAMAN
Bursa’da Köyden Kente Müzecilik / Ahmet Ö. ERDÖNMEZ
Yıllardır bu konuları araştıran olmamış.
Köylüler bizim ekipleri olumlu karşıladı, her
türlü kolaylığı gösterdi. Öncelikle bayanlar
ninniler, maniler, kına eğlenceleri yemek
kültürü konularında uygulamalı gösteriler
yaptı. Bizlerin yaklaşık 200 köyde yap-
tığımız çalışmaları altı ciltlik bir kitapta
topladık. Köylere kitapları dağıttık. Kitapları
inceleyen köy halkları daha çok yardım
etmeye başladı. Köylerine kültür merke-
zi, kütüphane ve nihayet müze istemeye
başladılar. Bursa köylerinde bu konuda uy-
gulamalar başladı. Örneğin; Cumalıkızık Köy
Müzesi yapıldı. Köylü sahip çıktı. Arkadan
onlarca köy, müze istemeye başladı. Şimdi
hepsi planlanıyor.
Bursa’da köy müzelerinin gündeme gelmesi
ve köylerde uygulama başlaması önemli bir
gelişmedir. Çünkü köylerdeki kültürel miras
hızla yok oluyor. İşte o mirasın korunma-
sının yollarından birisi de köy müzeleri ve
kültür evleridir. Bursa Büyükşehir Beledi-
yesi’nin somut olan ve olmayan kültürel
mirasın korunması çerçevesinde hazırladığı
projelerden birisidir köy müzeleri.
Önce Cumalıkızık Köy Müzesi açıldı. Köye
gelen yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeri
oldu.
Sonra Aksu Köyü Müzesi açıldı. Aksu Ha-
mamı restore edilerek köy müzesi haline
getirildi. Köy halkının çabaları, özellikle
bayanların katkıları dikkat çekici idi.
Ardından Orhaneli Karıncalı Köyü Müzesi
devreye girdi. Köy tarihini anlatan müzede
aynı zamanda kütüphanede bulunmaktadır.
Köy müzeleri açıldıktan sonra halkın kat-
kıları ile koleksiyonları gelişti ve gelişmeye
devam ediyor.
OKUL MÜZELERİ; HAMİDİYE
SANAYİ MEKTEBİ MÜZESİ
Bursa’da Osmanlı Dönemi’nde önemli eğitim
kurumları açıldı. Ziraat Mektebi, Erkek Lisesi,
Tophane Sanat Okulu da bir müze yapmak
istedi. Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı
Recep Altepe bu fikri ortaya attığında şu fikir
aklımıza geldi. Neden Bursa’nın köklü eğitim
kurumlarının müzesi olmasın. Evet, Tophane
Sanat Okulu içinde Çandarlı Hamamı restore
edildi. Şimdi okul müzesine dönüştürüldü.
Bugünkü adı ile Tophane Teknik ve Endüstri
Meslek Lisesi (Hamidiye Sanayi Mektebi)
Tarihçesine bakalım 1869 yılında Islahhane
olarak açılmış. Öğrenci sayısının artması
ile 1903 yılında Hamidiye Sanayi Mektebi
olmuş. Cumhuriyet’in ilanından sonra bölge
sanat okuluna dönüştürülmüş. 1927 yılın-
daki salnamelerde sanat mektebi hakkında
bilgi elde edebiliyoruz.
Okulun tarihine şöyle bir göz atalım: Aynı
zamanda müzenin de içeriğini kapsıyor.
1869 Bursa Valisi İzzet Paşa tarafından
okulun temelini oluşturan Islahhane Pınar-
başı’nda kiralanan Türkmenoğlu Konağı’nda
açılıyor.
1876 Hacılar Mahallesi Hacı Arif Efendi
Konağı’na taşınıyor.
1877 Rüştiye Okulu Kız Lisesi Binası’nın
yanındaki binada öğrenim görülüyor.
1886 Ziraat Bankası’nın bulunduğu yerde
Temaş hane binasına taşınıyor.
1889 Memleket Hastanesi arkası Hacı Hilmi
Bey Konağı’na geliyor.
1890’da okul bulunduğu yerde büyütülü-
yor.
1903 Okula Hamidiye Sanayi Mektebi adı
veriliyor. Vali Reşit Paşa okula para kazan-
dırma amacı ile dışarıya da iş yaptırıyor.
1911 Balkan Savaşları dolayısı ile öğrencile-
ri askere alınıyor ve eğitime ara veriliyor.
1920 Yunan İşgali sırasında okulu Yunanlı-
lar tamirhane olarak kullanıyor.
1933 okul üretimleri
ile ilgili büyük bir sergi
hazırlıyor.
1947 Demirtaşpaşa Endüstri Meslek Lisesi
açılıyor.
2006’da Türkiye’nin en kaliteli okulu seçi-
liyor.
2016 yılında köklü geçmişinin verdiği güç
ile öğrenci yetiştirmeye devam ediyor. Okul
bünyesinde sosyal faaliyetlere de önem
veriyor. Spor, müzik vs. dallarda başarı ile
okulunu temsil ediyorlar.
Şehrimize önemli sanayiciler yetiştiren okul,
başarısı ile ne kadar öğünse azdır. Daha
ismini sayamayacağım çok değerli insanları
yetiştiren okul bugün o başarılarını tek-
rarlıyor. Okulun içindeki hamam Çandarlı İb-
rahim Paşa’nın oğlu 2. Bayezıt’ın sadrazamı
olan İbrahim Paşa tarafından 1485 yılında
yaptırılmış. Çeşitli restorasyonlar görmüş
olan hamam Alman Alfons’a satılmış 1979
yılında devlet kendi bünyesine almıştır.
Şimdi Tophane Sanat Okulu Müzesi olarak
görev yapacak okul ile ilgili tüm bilgileri ve
okula ait tarihi objeleri görebileceksiniz.
Müze yapmaya değer bir mazisi olan okul,
müzesi ile de diğer eğitim kurumlarına da
örnek olacaktır.
Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü
Müzeler Şehri Bursa Projesi hız kesme-
den köylerde, kentte ve ilçelerde devam
edecektir.
Orhaneli / Karıncalı Köyü Müzesi
Tophane Sanat Okulu Müzesi